Kịch : TRUYỆN TRẦU CAU

TRUYỆN TRẦU CAU

Kịch dân gian

NHÂN VẬT

XUÂN HOA - Cô gái đẹp làng Hạ, 17 tuổi

CAO TÂN - Anh

CAO LANG - Em

Họ là cặp song sinh, 19 tuổi

BÀ CAO - Mẹ hai anh em họ Cao, 40 tuổi

TRƯƠNG ĐỖ - Người hàng xóm đố kỵ, 28 tuổi

VỢ ĐỖ - 26 tuổi

SỬU - Cháu gọi Trương Đỗ bằng chú ruột, 16 tuổi

XOAN - Cô gái xinh đẹp làng Khúc Sơn, 18 tuổi

SƯ CỤ chùa Khúc Sơn - 55 tuổi

TIỂU NGỌ - chú tiểu Chùa Khúc Sơn

Một số dân làng.

Câu chuyện xảy ra thời cổ xưa

PHẦN THỨ NHẤT

TỰ MỘ

(Cảnh phụ ngoài màn)

Tiếng chiêng trống ngày hội vang động như thúc gọi. Dân làng hối hả kéo nhau đi về phía tiếng chiêng trống, họ đều mặc quần áo đẹp ngày hội. Họ đi khuất thì một tốp con gái như bầy chim ùa đến. Đột nhiên một cô níu bạn lại.

CÔ GÁI I. Chầm chậm, chúng mày ơi. Đợi con Xuân

Hoa đã. (Gọi lại phía sau.) Xuân Hoa ! Ới, Xuân Hoa ! (Gào to.) Nhanh chân lên chứ !

CÔ GÁI II. Nó khắc đuổi kịp. Ta lên đền nhanh kéo tan

mất trò hát đối đấy. (Kéo Cô gái I rồi cùng cả bọn ríu rít ra khuất.)

XUÂN HOA (chạy đến, vừa chạy vừa gọi). Đợi tao với,

          chúng mày ơi !

[Bỗng một người đàn ông trạc 30 tuổi, khá dị dạng, mắt ốc nhồi, chân hơi thọt tập tễnh chạy đến, vượt lên phía trước rồi đứng lại, chắn đường Xuân Hoa. Đấy là Trương Đỗ.]

TRƯƠNG ĐỖ (nhăn nhở). Đứng lại tôi hỏi, cô tên gì ?

[Xuân Hoa sợ hãi nhìn người lạ, lúng túng chưa biết trả lời ra sao thì có tiếng đám bạn đi trước gọi: "Xuân Hoa! Nhanh chân lên !"]

Hì - hì ! Thì ra cô tên là Xuân Hoa ?

XUÂN HOA (khó chịu). Anh tránh ra cho tôi đi nhờ.

TRƯƠNG ĐỖ (vẫn cái cười nhăn nhở). Khoan đã. Cô

          người làng nào ?

XUÂN HOA (càng khó chịu). Ô hay, anh có tránh ra

          cho tôi lên với chị em không nào ?

TRƯƠNG ĐỖ (cười khả ố). Nhưng sao tôi hỏi cô

          không trả lời ? Khinh người thế ?

XUÂN HOA (miễn cưỡng). Tôi người làng Hạ. Bây giờ

          thì anh để tôi đi chứ ?

TRƯƠNG ĐỖ. Hì - hì ! Được rồi, cô khắc được lên chỗ

chị em. (Nhìn chằm chằm vào mặt Xuân Hoa.) Chà, con gái làng Hạ có người xinh đẹp thế này kia à ?

[Tiếng đám con gái đi trước lại vọng đến: "Xuân Hoa ! Xuân Hoa!".]

XUÂN HOA. Anh làm ơn tránh ra cho tôi đi.

TRƯƠNG ĐỖ (cười khả ố). Hì - hì. Biết cô ở làng Hạ.

Thế là đủ rồi. Hì - hì. Bây giờ mời cô đi. (Tránh ra, nhường chỗ cho Xuân Hoa.)

[Xuân Hoa vội vã chạy đuổi theo đám bạn. Trương Đỗ nhìn theo vẻ thèm thuồng, rồi đi tiếp.

         Hai cô bạn gái quay trở lại đón Xuân Hoa.]

CÔ GÁI I (nhìn theo Trương Đỗ vừa đi khuất). Ai thế ?

XUÂN HOA. Tao không biết ! Sao có người trơ trẽn

          đến thế ! Chẳng quen thuộc gì cũng chặn lại hỏi.

CÔ GÁI II. Tại mày đẹp mà lại ! Anh ta có chặn đường

chúng tao đâu ? (Nhìn Xuân Hoa.) Mà hôm nay mày đẹp thật đấy, Xuân Hoa ạ.

XUÂN HOA. Thôi đi ! Đẹp thì làm cái gì ? Chỉ lắm tội

vạ. Với lại ai cũng bảo tao đẹp nhưng sao tao chẳng thấy tao đẹp tí nào. Tao thấy cái Sợi, cái Toàn còn đẹp hơn tao, cả hai chúng mày nữa. Chúng mày có thua tao điểm nào đâu ?

CÔ GÁI I. Thua nhiều chứ. Chẳng thế, bọn con trai

toàn nhìn mày thôi. Nhưng cái anh lúc nãy người làng nào nhỉ ?

XUÂN HOA. Đã bảo tao không quen mà lị.

CÔ GÁI II. Thôi, rảo bước lên kẻo chúng nó đợi.

[Họ ra khuất.]

CẢNH 1

Màn mở, hiện ra bãi rộng trước cửa đền thờ Hoa Nương Thần Nữ. Đền xây trên lưng chừng một ngọn đồi thuộc vùng trung du. Nhiều cây cối cao và um tùm. Phía trước cửa đền là bốn cây đại to, hoa nở trắng muốt.

Khắp mọi chỗ đều cắm những ngọn sào dài, treo cờ đuôi nheo sặc sỡ. Một lá cờ hình chữ nhật lớn màu đỏ đề bốn chữ Hán "Hoa Nương Thần Nữ" bằng mực đen.

Tiếng chiêng trống bây giờ đinh tai nhức óc. Nhiều tốp trai gái đứng trò chuyện, vui chơi náo nhiệt. Mấy ông quan viên khăn xếp áo the màu lam đi ngang qua, dáng vẻ trịnh trọng, theo sau là đám đông dân làng.

Một cụ già áo đỏ, tóc bạc trắng như cước, phương phi phúc hậu, tươi cười đi đến. Thấy cụ già  các tốp nam nữ mừng rỡ chạy lại, xúm xít xung quanh.

MỘT CÔ GÁI. Cụ ngồi xuống đây ! Bói cho chúng

          cháu mỗi đứa một quẻ.

CỤ GIÀ (ngồi xuống, đặt cái tráp trước mặt, giở cuốn

sách cũ nát ra, dùng móng tay để rất dài thận trọng lật từng tờ). Các cháu rút thẻ đi ! Cháu kia, đưa thẻ lão xem !

CÔ GÁI I (đưa thẻ cho cụ già). Ôi, cháu hồi hộp quá.

          Hậu vận cháu thế nào, thưa cụ ?

CỤ GIÀ (xem thẻ rồi mở sách, lấy móng tay dài thận

          trọng lật từng tờ, đọc).

"Thọ vượt hơn người

Bạc tiền không thiếu

Duyên đẹp phận xinh

Thập nhị chi tử".

CÔ GÁI I. Thế nghĩa là gì, thưa cụ ?

CỤ GIÀ. Quẻ của cháu tốt lắm, tốt lắm !

CÔ GÁI I (sung sướng). Thật ạ, thưa cụ ? Cụ đọc lại

          cháu nghe với.

CÔ GÁI II. Bốn câu dễ nhớ thế mà mày còn phải hỏi

lại. Để tao đọc cho mà nghe :

"Thọ vượt hơn người

Bạc tiền không thiếu

Duyên đẹp phận xinh

Thập nhị chi tử".

CÔ GÁI III. Nhất mày rồi đấy !

CÔ GÁI I. Nghĩa là gì, tao chẳng hiểu gì cả.

CÔ GÁI III. Nghĩa là số mày vừa giàu sang, vừa sống

          lâu, chồng xinh trai, lắm con lắm cái nữa.

CÔ GÁI II. Mười hai đứa kia đấy !

CÔ GÁI I (nhăn mặt). Lắm thế ? Mà toàn con trai cả

hay sao, thưa cụ ? Trời bắt cháu đẻ những mười hai đứa mà không cho đứa con gái nào đỡ đần ư, thưa cụ ?

CỤ GIÀ. Tử là con, mười hai là cả trai lẫn gái.

CÔ GÁI I. Nhưng nhiều thế, cháu lấy đâu mà nuôi cho

xuể ?

CÔ GÁI II. Trời sinh voi, trời sinh cỏ, không phải lo.

Cứ lắm con là sướng rồi. Tha hồ mà sai. "Thằng cu lớn, a... đi cầy ! Thằng cu bé ư ? Chăn trâu. Thằng cu nhỡ ? Xay lúa. Con đĩ lớn ? Băm bèo. Con đĩ bé ? Sàng gạo..." Chao ơi, tao mà có ngần ấy đứa thì suốt ngày tao ngủ khì cho nó sướng. Có đến năm chục đứa tao cũng nuôi được tất.

CÔ GÁI III. À nhưng thưa cụ, mười hai đứa ấy là của

          một ông hay mấy ông đấy ạ ?

CÔ GÁI I (đấm vai bạn thình thịch). Nỡm !

CÔ GÁI III. Tao phải hỏi chứ. Nếu cả mười hai đứa

của cùng một ông thì thôi, chứ nếu của mấy ông thì con ông nào, bắt ông ấy phải nuôi.

[Tất cả cười vang. Xuân Hoa đi đến. Mọi người quay cả lại nhìn. Cụ già sửng sốt trước sắc đẹp của Xuân Hoa.]

CỤ GIÀ. Cô kia, muốn nghe hậu vận phải không, vào

          đây rút thẻ.

XUÂN HOA (thấy mọi người nhìn mình, xấu hổ). Thưa

          cụ, không ạ ! (Chạy đi mất.)

[Cao Lang đi đến. Chàng nhìn quanh, chợt thấy bóng Xuân Hoa ở phía xa bèn đi nhanh về phía ấy. Cao Lang kéo Xuân Hoa ra một góc vắng vẻ, sau một lùm cây lớn cùng ngồi xuống.]

XUÂN HOA. Buông tay em ra, Cao Lang ! Người ta

          nhìn thấy thì sao ?

CAO LANG. Không ai nhìn thấy đâu. (Ôm chặt người

yêu.) Ôi, suốt cả tháng nay, anh mỏi mắt trông cho đến ngày hội Hoa Nương để được gặp em.

XUÂN HOA (gỡ ra). Yên ! Nghe em nói đã, Cao Lang !

Em phải về thôi.

CAO LANG (ngạc nhiên). Tại sao ? Đi xem hội mà vừa

          mới đến đã đòi về là thế nào ?

XUÂN HOA. Em sợ lắm.

CAO LANG. Sợ gì ?

XUÂN HOA. Từ lúc em ra khỏi nhà đến giờ, bao nhiêu

          người nhìn em.

CAO LANG (cười). Thấy con gái đẹp thì người ta nhìn,

          có gì lạ ?

XUÂN HOA. Nhưng có những người nhìn em thế nào

          ấy.

CAO LANG (cười). Ôi, Xuân Hoa của anh nhát quá !

          Không có gì phải sợ đâu !

XUÂN HOA. Lúc nãy có một anh, em chẳng quen biết

gì, vậy mà níu em lại, thái độ rất thô lỗ, hỏi tên em rồi hỏi em ở làng nào, khiến em sợ quá. Không ! Em không ở lại xem hội nữa đâu. Em về đây. (Đứng lên, sửa lại áo quần xộc xệch.)

CAO LANG. Thôi được, nếu vậy anh đưa em về.

XUÂN HOA. Không được ! Nhỡ ai nhìn thấy thì sao ?

Anh thưa với mẹ nhờ người sang nói với cha mẹ em nhanh lên, kẻo em có linh cảm tình duyên giữa chúng ta trắc trở đấy.

CAO LANG. Được, anh về thưa với mẹ ngay, để cuối

          năm, gặt hái xong là cưới.

XUÂN HOA. Cưới thì chưa vội, cái chính là hai gia

đình có lời với nhau. Khi ấy em mới có thể đi cùng với anh mà không sợ ai nói gì. Còn bây giờ em về một mình. (Đột nhiên hốt hoảng nhìn ra ngoài.) Ôi, cái nhà anh lúc nãy lại đến kìa !

CAO LANG. Ai? (Nhìn theo hướng Xuân Hoa nhìn.) À,

người làng anh đấy mà. Tên anh ta là Trương Đỗ. Anh ta thì bao giờ thấy con gái có nhan sắc mà chẳng có cái nhìn kiểu ấy. Người trơ trẽn có tiếng đấy.

[Trương Đỗ vào.]

TRƯƠNG ĐỖ. Cậu Cao Lang cũng đi xem hội đấy à ?

Thì ra cậu đã quen cô Xuân Hoa rồi ư ? Hì-hì ! Cô Xuân Hoa này, cậu Cao Lang đây là láng giềng của tôi đấy. Hì-hì ! Nhà bà Cao, tức mẹ cậu ấy, cách nhà tôi có mỗi cái hàng rào giâm bụt. Suốt ngày nhìn thấy nhau. Giỗ Tết gì cũng mời nhau sang ăn cỗ. Hì-hì ! Cậu Cao Lang ! Thế bao giờ cho tôi uống rượu đấy ?

CAO LANG (hơi khó chịu). Cuối năm.

XUÂN HOA. Em xin phép hai anh... (Định đi.)

TRƯƠNG ĐỖ. Ấy, hai người cứ ngồi tình tự. Chỗ này

kín đáo, tốt đấy. Tôi đi bây giờ ấy mà. À, năm nay các cụ đã chọn ai làm Hoa Nương chưa nhỉ ?

CAO LANG. Chưa. Lát nữa các cụ đến đông đủ mới

chọn.

TRƯƠNG ĐỖ (ba hoa). Chà Xuân Hoa - Hoa Nương !

Hai cái tên nghe hao hao giống nhau. Cô Xuân Hoa làng Hạ cũng tên là "Hoa". Mà Hoa Nương Thần Nữ thờ trên đền kia cũng là "Hoa": trùng hợp thế nào đây ? Mà cả hai cùng đẹp. Ngày xưa Hoa Nương bước ra xem hội vật, các đô bàng hoàng mê mẩn không vật được nữa, thế là vỡ hội vật. Ngày nay cô Xuân Hoa làng Hạ cũng làm khối cậu trai ngơ ngẩn đấy.

TIẾNG LOA. Loa ! Loa ! Loa ! Các cụ đã đến đông đủ,

mời những cô gái nào tuổi tròn 17 vào trong đền dự thi chọn người đóng làm Hoa Nương thần nữ năm nay. Loa ! Loa ! Loa ! Mời những cô gái nào  tuổi tròn 17 vào trong đền...

XUÂN HOA (hốt hoảng). Chết, em phải về ngay, kẻo

chúng nó kéo vào đấy mất.

[Tiếng các cô gái gọi "Xuân Hoa! Xuân Hoa! Mày đâu rồi? " Liền sau đấy các cô gái ùa đến.]

CÔ GÁI I. Thì ra mày ở đây! Ta vào đi Hoa !

CÔ GÁI II. Vào đi, Hoa. Loa vừa gọi những đứa nào

tròn 17 tuổi...

XUÂN HOA.  Tao không dự thi đâu.

CÔ GÁI I. Tại sao ?

XUÂN HOA. Phải ngồi trên kiệu, mọi người nhòm cả

vào, ngượng lắm. Không, tao không dự thí đâu !

CÔ GÁI III (giọng mỉa mai). Mày nghĩ mày sẽ được

chọn làm Hoa Nương hả ? Mày nghĩ mày đẹp nhất đấy hẳn ? Chưa chắc đâu, em ơi ! (Hát)

"Em tưởng em đẹp em giòn.

Thế gian còn ối người giòn hơn em!"

(Bĩu môi.) Đừng vội hợm hĩnh thế, em ơi !

XUÂN HOA. Mày hiểu sai ý tao rồi. Tao đâu dám cho

tao hơn được ai...

CÔ GÁI III. Thế thì sợ cái gì ? Đóng vai Hoa Nương

chưa đến lượt mày đâu mà lo. Thôi, ta vào kẻo muộn, bắt các cụ chờ.

[Xuân Hoa miễn cưỡng ra cùng các bạn.]

TRƯƠNG ĐỖ (nhìn theo đám con gái, rồi quay sang

nói với Cao Lang). Phục cậu đấy. Kiếm được cô gái xinh quá. Mà cậu làm thế nào tán tỉnh được cô ta đấy ? (Không thấy Cao Lang trả lời, bỗng đổi giọng, giận dữ nói.) Cậu khinh tôi, hả Cao Lang ?

CAO LANG (giật mình, vội vã đáp). Ôi, anh bảo gì ?

TRƯƠNG ĐỖ. Tôi hỏi cậu không thèm trả lời. Cậu

khinh tôi vừa vừa chứ !

CAO LANG (cau mặt). Tôi đãng trí không nghe thấy

câu anh hỏi. Nhưng sao mới thế anh đã gây sự với tôi ? Tôi không khinh ai bao giờ. Mà thôi, xin lỗi anh, tôi phải vào trong kia. Chào anh ! (Ra theo hướng các cô gái ban nãy.)

TRƯƠNG ĐỖ (nhìn theo giận dữ). Mẹ kiếp ! Ông Trời

chúa bất công. Cùng sinh ra làm người, cùng là thằng đàn ông mà sao nó sướng thế ? Vớ được con bé đẹp như tiên nga giáng trần, da trắng như trứng gà bóc, miệng cười như hoa hải đường ngay tết. Nhìn con bé mà mình nhỏ dãi. Giá được véo cái má lúm đồng tiền của nó một cái, mình cũng đủ sướng rơn người. Vậy mà cái thằng Cao Lang đáng ghét kia lúc nãy ôm chặt con bé vào lòng ! Chao ôi, da thịt con Xuân Hoa kia chắc phải thơm tho lắm. Ta thèm mà không được thì thằng nào vớ được ta phải phá. Không thể để cái thằng hàng xóm kia hưởng mọi sung sướng trên đời, trong khi mình ở ngay sát nách lại chẳng được hưởng cái gì hết ! Cứ nghĩ đến cái cảnh thằng ấy ôm con bé lúc nãy là mình đã lộn ruột rồi.

[Cao Tân rón rén bước vào. Anh giống Cao Lang như hai giọt nước.]

CAO TÂN (thì thầm). Anh Đỗ ! Anh thấy em tôi đâu

không ?

TRƯƠNG ĐỖ. Cao Tân đấy à ? Cậu vừa bảo gì ?

CAO TÂN. Anh có thấy thằng Cao Lang đâu không ?

TRƯƠNG ĐỖ. Cậu ấy vừa đứng đây với tôi xong !

(Nhìn ra.) Kia kìa ! Cao Lang kia kìa, chắc xem trong đền các cụ đang chọn cô gái đẹp nhất làm Hoa Nương năm nay.

CAO TÂN. Anh làm ơn giúp tôi, ra bảo nó lại đây tôi

hỏi cái này.

TRƯƠNG ĐỖ (ngạc nhiên). Sao cậu không ra mà hỏi ?

Ngại cái gì ? (Nhìn bộ quần áo nâu, vá chằng vá đụp trên người Cao Tân, y chợt hiểu). Hì-hì ? Thì ra cậu ngại bộ quần áo ! Nhưng đi xem hội mà sao không mặc tươm tất một chút ?

CAO TÂN. Tính tôi không ham hội hè. (Cười như nhận

lỗi.) Với lại hai anh em chỉ có mỗi cái áo lành, tôi nhường nó. Anh Đỗ, anh làm ơn...

[Đỗ chạy ra rồi vào cùng với Cao Lang.]

CAO LANG. Có chuyện gì đấy, anh Cao Tân ? Anh

cũng muốn đi xem hội à ?

CAO TÂN. Không. Chỉ định hỏi em cất cái cuốc mới

mua phiên chợ vừa rồi ở đâu ? Anh tìm mãi không thấy.

CAO LANG. Anh định làm gì à ?

CAO TÂN. Đắp mấy luống khoai cho nó xong.

CAO LANG. Sao anh bảo để mai hai anh em cùng làm?

CAO TÂN. Có vẻ trời muốn mưa. Anh ở nhà chẳng có

việc gì cũng buồn.

CAO LANG. Em để ở... Mà thôi, để em làm cho. Nhân

tiện đã ra đến đây, anh ở lại xem hội luôn thể. (Cởi áo.)

CAO TÂN. Không, em cứ xem. Còn rước kiệu Hoa

Nương Thần Nữ kia mà.

CAO LANG. Em xem từ sáng thế đủ rồi. Bây giờ đến

lượt anh. May mà anh ra chứ không em áy náy mãi, tiếc cho anh không được xem hội.

[Hai anh em đổi áo cho nhau. Cao Lang chạy đi. Bây giờ Cao Tân giống hệt người em sinh đôi.]

TRƯƠNG ĐỖ. Thế là đúng. Có mỗi chiếc áo lành, mỗi

người hưởng... nửa ngày. Ôi, cậu Cao Tân bây giờ y hệt cậu Cao Lang. (Bỗng nẩy ra ý nghĩ hiểm độc.) Cậu mà không ra thật tiếc. Hội năm nay vỡ tổ đâu ra lắm con gái đẹp đến thế. Mỗi đứa một vẻ. Tôi đã nhắm một cô, định giới thiệu với cậu. Cô này vừa xinh đẹp, vừa nết na.

CAO TÂN. Cần hiền lành phúc hậu là được.

TRƯƠNG ĐỖ (cười). Nhưng đẹp vẫn hơn chứ. Cậu mặt

mũi sáng sủa thế kia, tội gì lấy vợ xấu. Cô này người làng Hạ...

TIẾNG LOA. Đám rước bắt đầu. Dân chúng tránh ra

lấy đường cho kiệu Hoa Nương Thần Nữ !

[Kiệu từ trong đền ra, do bốn cô mặc y phục nữ tướng khiêng. Theo sau là các chức sắc và quan viên, rồi đến dân chúng lũ lượt đi theo.

 Trên kiệu, Xuân Hoa trong bộ y phục Nữ thần, đánh phấn bôi son ngồi oai vệ. Người đứng hai bên đường cung kính cúi đầu chắp tay vái lia lịa miệng lẩm nhẩm khấn gì đấy.

Trương Đỗ và Cao Tân đứng nép bên vệ đường xem. Cao Tân như bị cô gái ngồi trên kiệu thu hết hồn vía. Anh ngây người ra nhìn. Ngồi trên kiệu, Xuân Hoa nét mặt nghiêm nghị và hơi buồn. Đột nhiên cô nhìn thấy Cao Tân, lầm tưởng là Cao Lang, bèn nhoẻn miệng nở nụ cười tươi. Sau đấy, chợt nhớ ra đang đóng vai Hoa Nương Thần Nữ, cô vội nghiêm nét mặt lại. Từng đàn sáo kèn trống vang động.

 Lúc đám rước đi qua, Cao Tân định chạy theo, nhưng Trương Đỗ níu lại.]

TRƯƠNG ĐỖ. Cậu thấy thế nào ?

CAO TÂN. Anh hỏi gì tôi chưa hiểu.

TRƯƠNG ĐỖ. Cô ấy có được không ?

CAO TÂN. Cô nào ?

TRƯƠNG ĐỖ. Cô ngồi trên kiệu ấy. Đóng vai Hoa

Nương Thần Nữ năm nay ấy. Tôi định giới thiệu cho cậu.

CAO TÂN. Cô ấy xinh đẹp thế đời nào chịu lấy tôi.

TRƯƠNG ĐỖ. Cậu không thấy lúc nãy nhìn thấy cậu,

cô ấy nhoẻn miệng cười đấy ư ? Tôi hỏi kỹ rồi. Cô ấy chưa có đám nào. Gia đình hiền lành tử tế. Chà, nếu thành thì đúng là ông Trời xe duyên. Gia đình ấy tôi quen khá thân. Tôi sẽ làm mối cho cậu.

CAO TÂN. Ôi, được thế thì còn gì bằng. Tôi sẽ biết ơn

anh suốt đời. Vậy là anh không còn giận tôi nữa ?

TRƯƠNG ĐỖ. Giận chuyện gì ?

CAO TÂN. Hôm nọ tôi lỡ nói anh...

TRƯƠNG ĐỖ (cười). Chuyện vặt ấy mà ! Tôi đâu có

tính để bụng. Hàng xóm láng giềng với nhau, tránh sao khỏi những lúc này nọ. Bát đĩa còn có khi xô, khi vỡ...

CAO TÂN (thật thà). Ôi, anh nghĩ rộng được như thế

thật đáng quý. (Còn hồ nghi.) Nhưng vừa rồi cô ấy cười là cười với tôi đấy à ?

TRƯƠNG ĐỖ. Chứ còn với ai nữa ?

CAO TÂN. Không phải đâu, cô ấy tình cờ cười thế thôi.

Chứ cô ấy có biết tôi là ai đâu ?

TRƯƠNG ĐỖ. Đúng là cô ấy chưa biết cậu, nhưng tôi

đoán, cô ấy thấy khuôn mặt cậu dễ mến. Mà không chừng cô ấy biết cậu đấy. Bởi gia đình họ Cao nổi tiếng khắp vùng là sống hòa thuận. Có thể cô ấy đã nghe đồn về gia đình cậu. Nếu đúng như thế thật thì công việc mối manh của tôi sẽ dễ vô cùng. (Sau một chút.) Cao Tân này, đận này tôi giúp cậu, đận khác cậu lại giúp tôi. Hàng xóm láng giềng, đi đâu mà thiệt. (Nhìn ra.) Ôi, đám rước đi xa quá rồi. Ta đuổi theo đi. Cậu về thưa với bà đi nhé, có gì cho tôi biết.

[Họ chạy đi.]

CẢNH 2

Nhà bà Cao.

Mái tranh. Gọn gàng. Mấy cây ổi và chum hứng nước mưa dưới gốc cau. Mẹ Cao ngồi sàng gạo trên thềm. Cao Lang xách cuốc về, vẻ mặt tươi tỉnh.

CAO LANG. Mẹ vào nằm nghỉ đi. Trông mẹ còn yếu

lắm.

BÀ CAO. Anh mày đâu ?

CAO LANG. Con cày gần xong, còn mỗi ba đường.

Anh Cao Tân bảo con để anh làm nốt, con về sắc thuốc cho mẹ. (Cất cuốc.) Mẹ vào nằm nghỉ đi. Nhà hết gạo đâu mà mẹ vội vã thế ?

BÀ CAO. Còn mỗi mấy đấu.

CAO LANG. Mẹ bỏ đấy, đứng lên ngay ! Chúng con

lớn cả rồi, mẹ còn phải vất vả làm gì ?

BÀ CAO (cười). Bao giờ hai đứa mày lấy vợ, có hai

đứa con dâu đỡ đần tao sẽ không làm gì nữa.

CAO LANG (ngồi xuống, quàng tay ôm mẹ cười âu

 yếm). Mẹ ơi, hôm nay con mới thưa với mẹ. Con tìm được một cô đúng như con mong ước. Hôm nào mẹ sang nói với gia đình người ta nhé !

BÀ CAO. Được rồi. Cứ lo xong cho thằng anh mày đã,

rồi đến mày sau.

CAO LANG. Là con kể mẹ nghe, chứ phải vội vã gì

đâu ?

BÀ CAO. Không vội nhưng cũng không thể nhẩn nha.

Các cụ có câu, cưới vợ thì cưới liền tay.

CAO LANG (tin tưởng). Cô này thì không xảy ra

chuyện ấy được. Mà nếu có xảy ra như thế thì...

BÀ CAO (nhìn con âu yếm). Thì anh làm thế nào ?

CAO LANG. Thì con tìm cô khác. Trên đời này thiếu gì

con gái .

BÀ CAO. Chỉ sợ lúc ấy anh lại không nghĩ được như

thế.

CAO LANG. Với lại con nói thế, chứ thật ra, con không

thể yêu được cô gái nào khác. Từ ngày quen cô này, con thấy mọi cô khác đều nhạt nhẽo. Không lấy được cô này, con ở vậy suốt đời.

BÀ CAO (cười). Mẹ tính tháng sau lo cho thằng anh

mày, rồi cuối năm lo cho mày. Chỉ từ nay đến Tết là mẹ rảnh rang.

CAO LANG. Cuối năm thôi ạ, mẹ ? Ôi, con nóng lòng

được chung sống với cô ấy, thế mà bây giờ nghe mẹ nói cuối năm cưới con lại đâm hoảng. (Ôm mẹ âu yếm.) Buồn cười, mẹ nhỉ ?

BÀ CAO (cười). Mới ngày nào mẹ đi chợ còn đứng chờ

ở cổng vòi quà. Hôm nào không có gì là phụng phà phụng phịu. Vậy mà bây giờ khôn lớn thế này. (Lau nước mắt.) Bố mày không còn sống để nhìn thấy con cái trưởng thành...

CAO LANG. Mẹ lại thế rồi. (Lảng chuyện.) Cô này con

tin mẹ nhìn thấy là ưng ngay. Được cả người lẫn nết. Mẹ khó tính đến mấy cũng không chê nổi.

BÀ CAO. Ôi dào ! Tao sống được bao năm nữa mà lo.

Thôi, tránh ra cho mẹ cất thúng gạo. Lớn thế, cuối năm lấy vợ rồi mà còn làm nũng mẹ.

CAO LANG (đỡ thúng gạo). Mẹ vào đi, để con cất cho.

(Bưng thúng gạo vào nhà.)

[Bà Cao vào theo. Cao Tân vác cày về, vui vẻ phấn chấn, ngồi xuống thềm rót nước trong ấm đất ra uống. Cao Lang trong nhà ra.]

CAO LANG. Anh mệt lắm không ?

CAO TÂN. Thửa ruộng chú cầy gần xong, anh đi có ba

đường, mùi mẫn gì !

CAO LANG (đem cầy cất). Mẹ sắp cưới vợ cho anh

đấy.

CAO TÂN. Ừ, năm nay mẹ yếu rồi, cần có con dâu về

đỡ đần.

CAO LANG. Mẹ nhắm cho anh nơi nào đấy ?

CAO TÂN. Mẹ chưa kể với chú à ? Cô Xuân Hoa bên

làng Hạ ấy.

CAO LANG (giật mình). Xuân Hoa ? Có phải cái cô

được chọn làm Hoa Nương Thần Nữ trong ngày hội vừa rồi không ? Đúng cô ấy không ?

CAO TÂN. Sao ? Chú ngạc nhiên lắm à ?

CAO LANG. Nhưng...

CAO TÂN. Cô ấy làm sao ? Chú nghe thấy người ta nói

gì về cô ấy à ?

CAO LANG. Không phải thế. Nhưng... Anh quen cô ấy

từ bao giờ ?

CAO TÂN. Mới thôi. Hôm đi xem hội ấy. Mới thoạt

nhìn thấy cô ấy, anh đã mê mẩn cả người. Sao có cô gái xinh đẹp và phúc hậu đến thế !

CAO LANG (vẫn còn bàng hoàng). Nhưng...

CAO TÂN. Chú làm sao thế ? Chú cũng biết cô ấy à ?

Có chuyện gì đấy ? Cô ấy làm sao ?

CAO LANG. Anh nói đúng, cô ấy xinh đẹp và tốt nết

lắm, ai cũng ca ngợi. Nếu anh yêu cô ấy thì... cũng tốt thôi. Nhưng liệu cô ấy có ưng không ?

CAO TÂN. Mẹ đã nhờ người dạm hỏi. Bên ấy bằng

lòng.

CAO LANG. Cả Xuân Hoa ?

CAO TÂN. Cả cô ấy nữa. Nhưng chú làm sao thế ?

CAO LANG. Không. Có con gì bay vào mắt em.

CAO TÂN. Để anh thổi cho. (Định đến gần.)

CAO LANG. Nó ra rồi. (Sau một chút.) Em tưởng cô ấy

đã có nơi rồi.

CAO TÂN. Chú nghe nói thế à ? Không phải đâu. Chắc

có ai nhắm nhưng cô ấy không bằng lòng. Chú Cao Lang ạ, gia đình nhà mình đứng đắn, hoà thuận. Nghe anh Đỗ kể lại, ông bà Đồ bên ấy nghe nói con trai bà Cao là bằng lòng ngay.

CAO LANG (giật mình). Anh Đỗ nào ? Không phải anh

Trương Đỗ bên kia bờ rào chứ ?

CAO TÂN : Chính anh ấy. Anh  ấy  nhận  lời sang  dạm

thử với bên nhà gái.

CAO LANG : Mẹ nhờ anh ấy à ?

CAO TÂN : Tự anh ấy sang gợi ý với mẹ .

CAO LANG : Sao anh ta  sốt sắng thế  nhỉ ? Nhưng  em

hỏi thật, anh yêu cô Xuân Hoa ấy lắm à ?

CAO TÂN (cười) : Tất  nhiên  rồi. Sao hôm nay chú hỏi

anh lắm câu lạ thế, làm như chuyện cô Xuân Hoa bằng lòng lấy anh là điều khó tin lắm hay sao ? Do họ biết tiếng nhà mình, có vậy thôi. Nhưng anh vào xem mẹ thế nào đã. (Ra.)

CAO LANG (còn lại một mình). Sao  trời đất tối sầm cả

thế này ? Xuân Hoa nhận lời với người khác ! Sao lại có chuyện ấy được ? Mới hôm hội, cô ấy còn giục ta thưa với mẹ nhờ người sang làm mối... Hay là hôm ấy ta đã làm gì để nàng giận ? Và sau đấy lại thêm đứa bạn gái nào khích bác điều gì, hoặc có cô nào gièm pha, khiến nàng nhận lời lấy anh Cao Tân để trả thù ta ? Nhưng Xuân Hoa đâu phải loại người khi giận có thể độc ác đến thế ? Vậy thì do đâu ? (Sau một chút, bỗng loé sáng.) Thôi đúng rồi, nàng tưởng mẹ ta hỏi cho ta, không biết là hỏi cho anh Cao Tân ! Nhưng sao mẹ không nói rõ là hỏi cho đứa con nào ? Mà không phải. Lúc nãy anh Cao Tân bảo Trương Đỗ gợi ý với mẹ rồi nhận sang mai mối. Đúng rồi, thằng cha hàng xóm này xỏ ta. Hắn vẫn thù ta từ hôm hắn lén bỏ lá trúc đào vào chậu cám định giết con lợn nái nhà mình, mình bắt quả tang. Đúng rồi, chính Trương Đỗ mưu hại ta ! Ta phải làm cho ra nhẽ mới được! (Lao chạy qua bờ ra sang nhà Trương Đỗ bên cạnh.)

CẢNH 3

Nhà Trương Đỗ lụp sụp, bừa bãi khác hẳn nhà bà Cao sạch sẽ, ngăn nắp.Vợ Trương Đỗ ngồi băm bèo ngoài sân. Chị ta béo tròn, da đen giòn.

CAO LANG (chạy vào) : Chị Đỗ ! Anh ấy đâu ?

VỢ ĐỖ (mừng rỡ) : Cậu Cao Lang ! Có việc gì thế ?

CAO LANG : Tôi cần gặp anh Đỗ ! Đi vắng à ?

VỢ  ĐỖ : Đang  ngủ, đã  dậy  đâu ? Đánh  xóc  đĩa  suốt

đêm, sáng bạch mới về, thế là lăn ra ngủ. Việc cần lắm không, để tôi vào gọi ?

CAO LANG : Cần. Chị vào gọi giùm.

VỢ ĐỖ : Mà mặt trời  sắp  đứng bóng rồi còn gì ! (Chạy

 vào nhà.)

[Trương Đỗ ra, còn ngái ngủ.]

CAO LANG : Anh Đỗ ! Sao  anh  dám  làm cái trò khốn

nạn thế, hả ?

TRƯƠNG ĐỖ : Ô  hay! Sao mới bảnh mắt đã sang sinh

sự thế ? Có gì thì bình tĩnh mà nói chứ. Tôi làm gì cậu nào ?

CAO LANG : Tại sao anh... (Uất ức quá,  nghẹn  không

nói được.)

TRƯƠNG  ĐỖ : Thôi,  tôi  hiểu  rồi ! Chuyện  cô  Xuân

Hoa bên làng Hạ chứ gì ? Thì anh cậu với mẹ cậu nhờ tôi làm mối mà lại.

CAO LANG : Nhưng anh thừa biết tôi yêu cô ấy.

TRƯƠNG ĐỖ : Biết. Nhưng  cậu  Cao Tân cũng yêu cô

ấy. Bây giờ thì đã rõ, trong hai anh em cậu, cô ấy chọn Cao Tân. Cô ấy bằng lòng lấy Cao Tân.

CAO LANG : Anh nói láo. Cô ấy bằng lòng lấy tôi ! Cô

ấy yêu tôi. Anh làm trò mập mờ, chỉ nói con trai bà Cao, cô ấy tưởng hỏi cho tôi nên cô ấy mới ưng.

TRƯƠNG ĐỖ : Chà ! Cậu võ đoán quá đấy.

CAO LANG : Tôi cam đoan là chỉ  có  hiểu  lầm  cô  ấy

mới nhận lời lấy anh Cao Tân.

TRƯƠNG ĐỖ (cười nhăn nhở) : Ờ,  mà  khéo  thế  thật.

Hai anh em cậu giống nhau quá đi mất thôi. Mà tôi cũng dở, hôm sang bên nhà ông bà Đồ tôi chỉ nói làm mối cho con trai bà Cao, chứ không nói rõ bà nhà ta có hai con trai. Thôi được, để tôi sang nói lại.

CAO LANG :  Đúng  thế.  Anh  phải  sang  nói  lại  đi !

Ngay trong ngày hôm nay ! Ngay bây giờ.

TRƯƠNG ĐỖ : Tưởng  gì  chứ  chỉ  có  thế  thì  dễ quá.

Nhưng có điều... Với ông bà Đồ bên ấy thì không sao. Nhưng anh của cậu sẽ nghĩ thế nào ? Vì tôi biết Cao Tân cũng rất yêu cô Xuân Hoa, ngay từ hôm nhìn thấy cô ấy ngồi trên kiệu làm Hoa Nương. Bây giờ tôi sang nói lại, cậu sẽ lấy được Xuân Hoa, nhưng rồi anh cậu... Cao Tân sẽ đau khổ lắm. (Chặc lưỡi.) Thôi được, cứ để cậu ấy đau khổ ít ngày, rồi sẽ hết. Còn hơn cả cậu lẫn cô Xuân Hoa đều đau khổ. Thôi được, cậu yên tâm. Tôi mặc quần áo rồi sang bên ấy ngay bây giờ. (Định chạy vào nhà.)

CAO LANG : Khoan đã, anh Đỗ !

TRƯƠNG ĐỖ  (đứng lại). Sao thế ?

CAO LANG : Để nghĩ xem  có  nên sang nói lại với bên

ấy không ?

TRƯƠNG ĐỖ. Đúng thế. Việc này chưa vội. Hấp tấp là

không nên. Thú thật với cậu, tôi nghĩ thế này. Nếu vì chuyện ấy mà anh em cậu lục đục, xung khắc thì cũng khổ. Hai anh em cậu đang hòa thuận nổi tiếng khắp vùng, ai cũng khen là gia đình hòa thuận hiếm có...

CAO LANG. Nhưng còn Xuân Hoa ? Không thể đánh

lừa cô ấy như thế !

TRƯƠNG ĐỖ (mềm mỏng). Tất nhiên lúc đầu cô ấy có

đau lòng, nhưng chỉ một thời gian thôi. Cao Tân hiền lành, cô Xuân Hoa yêu cậu được thì cũng sẽ yêu được cậu Cao Tân.. Hai anh em cậu hình dạng giống hệt nhau mà cả hai đều hiền lành, siêng năng như nhau.

CAO LANG. Nhưng vẫn là hai người khác nhau. Xuân

Hoa đã có bao nhiêu kỷ niệm với tôi.

TRƯƠNG ĐỖ : Ôi dào ! Khi tình nghĩa vợ chồng  nồng

mặn cô ấy sẽ quên hết. Đàn bà là như thế. Không lấy được ai thì vào thở ra than, nhưng rồi lấy chồng, đẻ con thì quên sạch. Cuối cùng chỉ một mình cậu ôm mối hận. Chỉ khi cậu thấy không chịu đựng nổi thì mới phải sang nói lại.

CAO LANG (đau đớn) : Hoàn cảnh đã đến nước này thì

tôi đành cắn răng chịu khổ một mình vậy.

TRƯƠNG ĐỖ : Thế là  đúng. Anh em  ruột thịt  đối với

nhau là phải như thế. Vậy cậu quyết định rồi chứ ? Hay vẫn muốn tôi sang nói chuyện lại với ông bà Đồ bên làng Hạ ?

CAO LANG (sau một chút, uất ức) : Thôi ! Mà  chuyện

này anh giấu kín cho. Anh tôi biết lại đâm nghĩ ngợi. (Từ từ mệt mỏi đi ra. Được mấy bước, dừng lại nhìn Trương Đỗ, nói.) Nhưng giấu thế nào được bên nhà gái ? Rồi họ cũng biết.

TRƯƠNG ĐỖ : Việc  ấy để  mặc tôi. Làng Hạ cách đây

khá xa. Gia đình cô Xuân Hoa lại chẳng biết gì về cảnh nhà cậu. Cô ấy đã biết cậu có người anh sinh đôi đâu ? Đúng không nào ? Hay cậu có nói với cô ấy rồi.

CAO LANG : Chưa. Xuân Hoa chưa biết.

TRƯƠNG ĐỖ : Mà cô ấy có biết, tôi cũng sẽ có cách.

CAO LANG : Trăm sự nhờ anh. Thế nhỡ  lúc  mẹ tôi và

anh Cao Tân sang cho họ xem mặt thì sao ?

TRƯƠNG ĐỖ : Cậu yên tâm. Với lại chỉ cần  bố mẹ  cô

ấy xem mặt, chứ cần gì cho cô ấy cùng tiếp. Cậu đừng lo. Mọi việc trôi chảy thôi. Tôi sẽ tùy cơ ứng biến, họ sẽ không nghi ngờ gì hết. Sau đấy ta làm đám cưới thật nhanh !

CAO LANG (sau một lúc) : Thôi, cũng đành. (Thẫn thờ

đi ra.)

[Vợ Đỗ trong nhà chạy ra.]

VỢ ĐỖ : Kìa, cậu Cao Lang ! Vừa  sang  sao đã  vội  về

thế ? Ngồi chơi đã. Tôi vừa ủ ấm chè xanh ngon lắm. Uống bát đã.

CAO LANG : Để dịp khác chị ạ.

VỢ ĐỖ : Khổ ! Lúc nào cũng tất bật. (Rõ ràng chị ta có

cảm tình đặc biệt với Cao Lang.) Ngày mùa thì tôi chẳng giữ, nhưng tháng này là tháng nông nhàn, chỉ lo mỗi làm cỏ thôi ! Đã sang đây thì ngồi xuống đã.

CAO LANG : Thôi, xin phép chị. (Ra.)

VỢ ĐỖ (nhìn theo) : Bà Cao sướng thật, có  hai cậu con

trai được cả hai. Cậu nào cũng tốt nết, làm hùng hục, cấm thấy đụng đến chén rượu, lá bài, cấm thấy nói câu nào nặng lời. Nhất là cậu Cao Lang này, thêm chăm học nữa chứ. Hai anh em lại quý nhau như vàng. Anh ở ngay bên cạnh mà cấm học lấy được cái móng tay của hai cậu ấy.

TRƯƠNG  ĐỖ : Để  xem  rồi  có  quý  nhau  được  mãi

không ? Tôi đang lo phen này hai anh em giết nhau ấy chứ.

VỢ ĐỖ (ngơ ngác nhìn chồng) : Họ đang có chuyện lục

đục à ? Cậu Cao Lang sang về chuyện gì đấy ?

TRƯƠNG ĐỖ (lảng) : Là ý tôi nói có gì bền  mãi  được

đâu ? Anh em hoà thuận đến mấy rồi cũng có lúc xích mích. Mà xích mích to ấy chứ.

VỢ ĐỖ : Anh lại mưu mô khích bác họ rồi, hả ?

TRƯƠNG ĐỖ : Chẳng cần  mình. Chúng  tự  khắc  giết

nhau thôi. Vậy mà cứ ca tụng mãi.

VỢ ĐỖ : Không có chuyện ấy được  đâu ! (Thấy  chồng

đi vào nhà.) Lại định ngủ nữa đấy hả ? (Níu chồng, kéo ra ngoài.) Có ra mà chữa cái chuồng lợn không, để phiên chợ này còn mua con giống về nuôi chứ ?

TRƯƠNG ĐỖ : Tôi  đã  nhắn  anh  Cả  cho  thằng cháu

Sửu sang giúp nhà mình trong tháng ba rỗi rãi này. Nó khoẻ chân, mạnh tay, nhà cần gì nó sẽ làm.

VỢ ĐỖ : Biết bao giờ nó mới  sang ?  Bên  anh Cả cũng

ối việc rồi. Anh cứ đi chữa cái chuồng lợn cho tôi nhờ, không thì không yên với tôi đâu.

TRƯƠNG ĐỖ (thở dài). Khốn khổ cái thân  tôi.  Người

ta vợ ỏn a ỏn ẻn, mình thì vợ toang toác chửi chồng.

VỢ ĐỖ. Anh lấy được tôi là  phúc  lớn  rồi  đấy. Hồi ấy

anh mà không đánh lừa thày mẹ tôi thì đời nào lấy được tôi. Vậy mà còn đòi tôi phải thế nào với anh nữa ? Có đi chữa chuồng lợn không thì bảo ?

TRƯƠNG  ĐỖ : Khẽ  mồm  chứ !  Rồi  tôi  khắc  chữa!

Mai !

VỢ ĐỖ : Mai dài hơn thuổng ! Này! (Đưa con dao cho

chồng.) Cầm lấy !

[Đỗ uất ức nhưng đành đỡ con dao uể oải ra sau nhà.]

(Nhìn theo chồng, bĩu môi.) Sao ông trời bắt tôi phải sống với thứ người chẳng ra người thế này ! (Nhìn sang nhà bà Cao.) Con nhà người ta mười, mình không được lấy một !

CẢNH 4

Bờ đê. Đêm khuya. Sáng trăng. Cao Lang một mình thơ thẩn.

CAO LANG : Suốt  một  tháng  trời  ta  đã  cố  giấu  để

không lộ ra điều gì với Xuân Hoa. Hôm nay là ngày cuối cùng. Đêm nay là đêm tân hôn của anh ta với nàng. Mong sao trót lọt nốt đêm nay. Đã mấy lần tưởng không giữ kín được nữa, vậy mà vẫn trôi chảy. May mà làng Hạ cách đây khá xa. Xuân Hoa vẫn chưa biết gì. Ta đã xử sự đúng với lương tâm, không phải thẹn với trời xanh. (Nhìn lên trời, suy nghĩ.) Ngày mai nàng mới biết thì việc đã xong, không thay đổi được nữa ! Liệu nàng có đau khổ không ? Khi biết, nàng có oán trách ta không ? Nhưng ta tin Xuân Hoa sẽ hiểu cho ta, ta không thể làm khác. Anh Cao Tân cũng rất tốt, thậm chí tốt hơn ta. Ta hy vọng sống với anh ấy nàng sẽ được hưởng hạnh phúc đủ đầy. Nếu như có lúc nào kỷ niệm xưa thoáng hiện ra trong ký ức, nàng xót xa đôi chút thì tình cảm thương yêu của anh Cao Tân sẽ làm dịu đi cho nàng nỗi xót xa ấy. (Ngồi xuống vệ đê.) Đêm nay mười tư, trăng sắp tròn, sáng vằng vặc. Vẫn còn là mùa Xuân, trời trong vắt không một gợn mây. Nỗi đau trong lòng ta bấy lâu nhức nhối, đêm nay đã dịu được một phần. Niềm xót xa như tan được vào không gian bao la. (Ngâm.)

"Trời đất mênh mang

Con người bé nhỏ

Như hạt bụi vàng

Thoắt hiện trong hoàn vũ

Lại thoắt biến đi ngay

Không để lại tăm tích..."

Đám cưới ở nhà lúc này đang náo nhiệt. Khách khứa, cỗ bàn... Chắc Xuân Hoa đã ngồi trong phòng the chờ chú rể. Chỉ lát nữa thôi, khách về hết, hai người sẽ chung gối chung chăn. Xuân Hoa, hãy tha thứ cho ta. Tuy không lấy được nàng nhưng ta vẫn biết ơn Tạo hóa đã sinh ra nàng và cho ta được gặp nàng. Còn anh Cao Tân ! Chẳng mấy lúc nữa, anh sẽ biết chuyện này. Khi ấy hãy hiểu cho em ! Hạnh phúc của em chính là thấy anh hạnh phúc. (Nằm xuống vệ đê, ngửa mặt nhìn bầu trời.) Đêm nay trăng mới sáng làm sao ! (Ngâm.)

"Quan quan thư cưu

Tại hà chi châu

Yểu điệu thục nữ

Quân tử hảo cầu... "

Xuân Hoa ! Nếu trước kia ta chỉ sống vật vờ như chiếc lá trên cành, như ánh trăng lung linh mặt sóng thì từ khi gặp nàng, đời ta có định hướng. Lấy được nàng hay không đâu phải điều quan trọng ? Cái quan trọng là có nàng ở đấy làm định hướng cho tâm hồn ta !

[Tiếng sáo từ đâu vẳng đến, thổi một điệu nhạc đồng quê êm ái.]

Gió mát quá, như ru hồn ta vào cõi phiêu diêu. Vậy là ta đã làm được một việc đúng với bổn phận và tình cảm của ta. (Thiêm thiếp ngủ.)

       [Một tốp người câu cá đi ngang qua.]

CÂU CÁ I : Ai thế này ?

CÂU CÁ II.  Sao  không  về nhà ngủ, lại ngủ trên bờ đê

vắng vẻ thế này ?

CÂU CÁ III : Mặc người ta ! Về thôi.

CÂU CÁ II. Đêm  trời  lạnh, hắn  sẽ  cảm  mất. Ta  nên

đánh thức hắn dậy. (Lay.) Dậy đi ! Dậy !

CAO LANG (choàng tỉnh) : Gì thế ?

CÂU CÁ I : Sao lại ra bờ đê mà ngủ thế này ? Không sợ

cảm lạnh à ?

CAO LANG (ngơ ngác nhìn xung quanh) . Tôi ra ngồi hóng mát, rồi ngủ quên đi mất. Các bác đi đâu đấy ?

CÂU CÁ II : Bọn tôi đi câu.

CAO LANG. Câu đêm ? À, tôi hiểu.

CÂU CÁ I. Tôi nhận ra cậu rồi. Cậu là người trong làng

kia. Cậu còn một người em giống hệt như cậu, đúng không nào?

CAO LANG : Đấy là anh tôi. Tôi là em.

CÂU CÁ II : Thế ai giỏi văn thơ? Cậu hay anh của cậu?

CAO LANG. Tôi, nhưng cũng chưa phải là giỏi đâu.

CÂU CÁ III. Sao tôi nghe  loáng  thoáng  bà  Cao  hôm

nay cưới vợ cho con kia mà ? Phải không nhỉ ?

CAO LANG. Đúng thế. Hôm nay  là  ngày cưới anh của

tôi.

CÂU CÁ II : Thế ư ? Sao cậu lại ra đây ?

CAO LANG : Tôi làm cỗ và tiếp khách suốt từ sáng đến

giờ mệt quá, ra đây định nghỉ một lúc.

CÂU CÁ I. Này, về nhà bọn  tôi, ta  nướng  chỗ  cá  này

lên uống rượu mừng cho anh của cậu. Nhân thể cậu đọc thơ cho bọn tôi nghe.

CÂU CÁ II : Phải đấy. Bọn tôi ở xóm kia, cậu nhìn thấy

mái nhà trăng trắng kia không ?

CAO LANG. Cảm ơn các bác. Tôi phải về. Muộn rồi.

CÂU CÁ III. Mà cũng muộn rồi thật. Vậy hôm nào rảnh

cậu đến chỗ bọn tôi nhé ! Gì chứ rượu và cá nướng lúc nào cũng sẵn. Bọn tôi không biết chữ nhưng lại rất thích nghe ngâm thơ. Đến nhé ?

CAO LANG. Vâng, tôi sẽ đến.

[Tốp câu cá đêm ra.]

(Nhìn theo.) Những người kia phải chăng sung sướng hơn ta ?

TIẾNG HÒ (dưới sông vọng lên).

"Ai làm không khí oi nồng?

Cho gió ngừng thổi, cho dòng sông trôi.

Ai làm trăng sáng trên đồi ?

Cho chàng trai trẻ bồi hồi xốn xang.

Ước gì ta được duyên chàng

Vòng tay ôm ấp mê man đất trời

Trăng kia vằng vặc chơi vơi

Một ngôi sao sáng vụt rơi giữa đồng

Bao giờ trời nổi cơn dông

Gió mưa sấm sét xua nồng quét oi..."

[Cao Lang vừa nghe vừa từ từ ngồi xuống vệ đê. Một bóng người đi đến].

TIẾNG PHỤ NỮ. Cậu Cao Lang đấy à ?

CAO LANG (giật mình quay đầu lại). Ai đấy ?

TIẾNG PHỤ NỮ. Không nhận ra ai à ?

CAO LANG. Chị Đỗ ! Chị ra đây tìm tôi  phải  không ?

Ai nhờ gọi chứ gì ?

VỢ ĐỖ. Tôi sang ăn cưới cậu Cao Tân, không thấy  cậu

ở đấy. Tôi lấy làm lạ, hỏi chồng tôi. Anh ấy mới ghé vào tai tôi, bảo Cao Lang buồn chắc bỏ đi lang thang. Bỗng nhiên tôi thương cậu quá, bèn bỏ cỗ đi tìm cậu. Đoán cậu ra bờ sông, tôi ra đây.

CAO LANG : Đám cưới vẫn vui vẻ chứ ?

VỢ ĐỖ : Vui lắm. Thì đám  cưới  nào  chẳng  vui ? Cậu

Cao Tân được vợ. Bà Cao được con dâu. Cô Xuân Hoa thì chưa biết gì hết, vẫn đinh ninh lấy được cậu. Còn khách khứa thì được ăn được uống rượu, được đánh bạc. Trẻ con được quà. Ai cũng vui hết, chỉ riêng cậu phải buồn bã một mình.

CAO LANG : Nhưng sao chị biết tôi ở ngoài này ?

VỢ ĐỖ (cười lẳng lơ.) Tôi có  tài  đoán,  bao  giờ  cũng

chính xác. (Ngồi xuống bên cạnh Cao Lang.) Cậu yêu cô Xuân Hoa lắm phải không ?

CAO LANG. Trước kia thôi. Bây giờ đấy là chị dâu tôi.

VỢ ĐỖ. Cậu vẫn còn yêu, tôi biết. Tôi biết  cậu rất  đau

khổ. Nếu không, tại sao giữa lúc mọi người vui vẻ chè chén, cậu lại bỏ ra đây ngồi một mình ? Tôi là người duy nhất hiểu tâm trạng cậu nên rất thương cậu. (Đắm đuối nhìn Cao Lang.) Cậu cao thượng quá. Chẳng bù với lão Đỗ, đê tiện, ác độc hết chỗ nói. Lão cố tình làm mối cô Xuân Hoa cho Cao Tân để xỏ cậu đấy.

CAO LANG : Anh  tôi  hạnh  phúc  cũng  như  tôi  hạnh

phúc.

VỢ ĐỖ : Ôi,  cậu  đúng  là  người  hiếm  có  trên  đời.

(Quàng tay ôm Cao Lang.)

CAO LANG (đẩy ra, khó chịu). Chị làm cái gì thế ?

VỢ ĐỖ. Tôi coi cậu như em ấy  mà ! Tôi  thấy  cậu  đau

khổ tôi thương, muốn an ủi, làm nhẹ bớt nỗi lòng của cậu. Tội nghiệp chú em ! (Lại quàng tay ngang người Cao Lang.)

CAO LANG (hất tay vợ Đỗ ra,  đứng  lên). Tôi  về  đây

(Đi.)

VỢ ĐỖ (chạy theo  níu lại).  Cao  Lang !  Tôi  với  cậu

cùng cảnh, ta nên thương nhau. Tôi thương cậu, cậu cũng hãy thương tôi. Ta hãy dựa vào nhau mà sống. Cậu khổ thì tôi cũng khổ kém gì ? Cậu hãy ban cho tôi... Chồng tôi không thể cho tôi... mà tôi thì... cậu tính, tôi là đàn bà... Cậu hãy ban cho tôi một đứa con. Cao Lang ! (Cởi áo vứt sang bên cạnh, trên người chỉ còn cái yếm đỏ.) Cao Lang ! Nào ! Đêm nay mát trời. Ngồi xuống đây ! (Kéo Cao Lang ngồi xuống.)

CAO LANG (cưỡng lại, đẩy  vợ Đỗ ra).  Không ! (Chạy

vụt đi.)

VỢ  ĐỖ (nhìn  theo,  uất ức). Nó  khinh  ta.  Nó  không

thèm ta ! Cuộc đời ta sao khốn khổ thế này ? Mới thuở nào, ta còn là đứa con gái kháu khỉnh, tươi tắn, bao nhiêu cậu trai chạy theo tán tỉnh. Vậy mà bây giờ ta hạ mình tán tỉnh cũng không xong. Tại đâu ? Tên Đỗ ! Hắn đã lừa thầy mẹ ta, lừa ta. Hắn đã đẩy ta đến thân phận này ! Nhưng cả Cao Lang nữa ! Cậu ta cũng chẳng coi ta ra cái gì ! Cao Lang, Cao Lang ! Ta thèm khát cậu ta bao nhiêu lâu rồi. Nhưng từ sau chuyện đêm nay, cậu ta sẽ khinh ta ! Ôi, sao lúc này ta căm giận mọi người đến thế ! Căm giận tên Đỗ, căm giận Cao Lang ! Cậu ta đã làm cho ta thấy mình xấu xa. Nỗi nhục này chịu sao nổi?

CẢNH 5

Sân nhà bà Cao. Trời chưa sáng hẳn. Vẫn còn nguyên những tấm phên lợp bên trên, chiếu trải dưới đất với ngổn ngang ấm tách, đĩa bát của đám cưới đêm qua.

Xuân Hoa từ trong nhà bước ra dọn dẹp, thu bát đĩa  ấm chén cho vào một cái thúng to, cuốn chiếu lại cho gọn ghẽ.

Nàng đang làm thì bà Cao trong nhà ra, dáng mệt mỏi.

BÀ CAO : Con dậy làm gì sớm thế ? Những  thứ  ấy  lát

nữa dọn cũng được. Vào ngủ tiếp đi.

XUÂN HOA. Ở  nhà  con  vẫn  quen  dậy  sớm. Mẹ  vào

nghỉ đi thì có. Hôm qua mẹ vất vả hơn con nhiều.

BÀ  CAO :  Ngồi  xuống  đây.  Mẹ  muốn  nói  với  con

chuyện này.

[Xuân Hoa ngoan ngoãn ngồi xuống.]

Con phải hứa sẽ bình tĩnh nghe, mẹ mới nói.

XUÂN HOA (ngạc nhiên và  lo  lắng  nhìn  mẹ  chồng).

Vâng, thưa mẹ.

BÀ CAO : Hôm qua mẹ mới biết con đã yêu  thằng  Cao

Lang từ lâu.

XUÂN HOA (dịu dàng). Vâng đúng  thế,  thưa  mẹ.  Và

con rất sung sướng được lấy anh ấy, được về làm dâu mẹ...

BÀ CAO : Khổ  một  nỗi,  anh  của  nó,  thằng  Cao Tân

cũng rất yêu con.

XUÂN HOA (mỉm cười). Thế ạ ? Nhưng bây giờ con đã

là vợ Cao Lang và là em dâu anh ấy.

BÀ CAO (cầm tay con dâu, nói rất khẽ, giọng đau xót).

Mẹ nói con biết điều này... Mẹ rất khổ tâm...

XUÂN HOA : Sao ạ, thưa mẹ ? Con sẽ cố  gắng  đối  xử

với anh chồng con để anh ấy khỏi buồn.

BÀ CAO (lau nước mắt). Nhưng  con  ơi,  chủ  rể  trong

đám cưới hôm qua chính là nó chứ không phải Cao Lang đâu. Đêm qua, người chung chăn gối với con là Cao Tân. Con hiểu mẹ nói gì rồi chứ ?

XUÂN HOA (thét lên). Trời ! (Ngất đi.)

BÀ CAO (hốt  hoảng, lay  con dâu). Xuân  Hoa !  Xuân

Hoa ! Tỉnh lại đi, con ! Khổ thân tôi thế này này ! Xuân Hoa ! Xuân Hoa con ơi !

[Cao Tân từ trong nhà chạy ra.]

CAO TÂN : Có chuyện gì  thế ạ, thưa  mẹ ? (Nhìn  thấy

vợ.) Nhà con làm sao thế này ? (Quỳ xuống bên vợ.)

BÀ CAO : Nó bị cảm. Tại mấy  hôm  vất  vả  quá !  Anh

dìu nó vào nhà, đánh gió cho nó. Tội nghiệp quá !

XUÂN HOA (khẽ cựa  mình, mở  mắt).  Tôi  ở  đâu  thế

này? (Nhìn thấy Cao Tân, hoảng hốt.) Đừng ! Đừng đụng vào người tôi ! Kìa, anh lui ra !

CAO TÂN (ngạc nhiên). Mình làm sao thế ?

BÀ CAO. Nó tỉnh rồi. Anh vào  nhà  đi,  mặc tôi với nó.

(Giục.) Đi !

CAO TÂN (ngơ ngác). Nhưng sao con lại phải đi, thưa

          mẹ ?

BÀ CAO : Anh cứ vào nhà đi, để mặc  hai  mẹ  con  tôi.

         Đã bảo đi cơ mà !

[Cao Tân từ từ đi vào nhà.]

Xuân Hoa ! Con bình tĩnh lại đi. Nghe mẹ nói...

XUÂN HOA (thều thào). Vậy là tôi  bị  lừa !  Nhưng  ai

lừa tôi ?

BÀ CAO : Thề có trời đất quỷ  thần,  mãi  hôm  qua  mẹ

mới biết. Hôm qua thằng Cao Lang mới thú thật với mẹ. Lúc ấy đã gần tối, đón dâu sắp về, chẳng thể gỡ được nữa.

XUÂN HOA (thều thào). Mẹ... Mẹ cho con về nhà  thày

mẹ con đã.

BÀ CAO. Mọi chuyện đều do thằng  Cao Lang. Nó  biết

mẹ lầm, nó biết con lầm, nhưng nó cứ để yên vì nó không muốn anh nó khổ, bởi nó biết anh nó cũng yêu con.

XUÂN HOA : Đầu óc con đang rối tung lên. Con  chẳng

thể làm gì, nói gì được nữa. Mẹ cho phép con tạm thời về với thày mẹ con đã. (Định vào nhà.)

BÀ CAO : Tuỳ con. Mẹ đâu dám cản ngăn.  Nhưng  con

ngồi lại nghe mẹ nói nốt câu này. Mẹ biết con rất khổ tâm. Nhưng con hãy đặt con vào địa vị của mẹ xem. Mẹ phải làm gì ? Con nói đi, mẹ sẽ làm đúng như điều con muốn mẹ làm.

XUÂN HOA (nức nở). Lúc này con không nghĩ  được gì

hết. Mẹ tha lỗi...

BÀ CAO : Hai thằng con mẹ sinh đôi, hình  dạng  giống

nhau, tính tình cũng không khác nhau là mấy. Chuyện đã lỡ xảy ra thế này, con hãy thương mẹ mà chịu đựng. Chồng con là đứa tốt. Rồi sống với nó, con cũng sẽ thương yêu nó. Còn bây giờ con hãy thương mẹ, Xuân Hoa.

CAO TÂN (trong  nhà  chạy ra). Khoan  đã ! (Với  mẹ.)

Mẹ vừa nói cái gì thế ? Tại sao lại phải chịu đựng ? Tại sao mẹ lại bảo rồi sẽ yêu con. Nghĩa là Xuân Hoa chưa yêu con ? Mẹ nhầm rồi ? Đêm qua hai vợ chồng rất đằm thắm. Xuân Hoa yêu con ! Rất yêu là đằng khác, có phải thế không, Xuân Hoa ? Kìa, sao mình không trả lời ?

[Xuân Hoa chạy vụt vào trong nhà.]

Thể này là thế nào, mẹ ? Vừa đám cưới xong, sao mẹ đã nói những lời kỳ quái thế ? Mới đêm qua... Mà kia, những vết tích của bữa cỗ vẫn còn nguyên... Mẹ ! Có chuyện gì thế ?

[Trương Đỗ rón rén ra đứng bên kia bờ rào rình nghe trộm được một lúc, bây giờ mới bước sang.]

TRƯƠNG ĐỖ : Cậu Cao Tân ! Để tôi nói cậu nghe.

BÀ CAO (xua tay). Anh về bên nhà đi ! Chuyện  này để

mặc mẹ con tôi.

TRƯƠNG ĐỖ. Bà để cháu nói cho  cậu  ấy  hiểu.  Cháu

chính là người làm mối cho cậu ấy với cô Xuân Hoa. Thế này, cậu Cao Tân ạ. Chỉ là... là cô Xuân Hoa đêm qua tưởng cậu là Cao Lang !

CAO TÂN (sửng sốt). Tưởng tôi là Cao Lang ? Nghĩa là

thế nào ? Tôi chẳng hiểu gì hết. Sao cô ấy lại tưởng như thế ?

TRƯƠNG ĐỖ : Tôi  sang  hỏi  vợ  cho  cậu,  nhưng  cô

Xuân Hoa lại tưởng tôi hỏi cô ấy cho Cao Lang. Tại tôi không nói rõ, chỉ bảo hỏi cho con trai bà Cao...

CAO TÂN : Thì cũng có chuyện gì đâu ? Tôi yêu  Xuân

Hoa chứ không phải Cao Lang. Nhầm cái tên có quan trọng gì ?

BÀ CAO : Thôi, anh Đỗ ! Anh về  bên  nhà  đi.  Chuyện

này là chuyện riêng trong gia đình tôi.

TRƯƠNG ĐỖ : Nhưng tôi là hàng xóm,  phải  có  trách

nhiệm chứ ! Bên bà mà hai cậu ấy giết nhau thì có phiền đến xóm làng không nào ? Tôi lại ở sát vách ! Cậu Cao Tân này. Nguyên do là cậu Cao Lang và cô Xuân Hoa đã yêu nhau từ trước đấy, từ lâu rồi, trước khi tôi sang hỏi cô ấy cho cậu nhiều.

CAO TÂN : Thật thế  ư ?  Anh  nói  không  đúng !  Cao

Lang biết tôi sắp lấy Xuân Hoa nhưng nó có nói gì đâu ?

TRƯƠNG  ĐỖ  (cười) :  Cậu  ấy  chăm  học,  đọc  sách

nhiều nên muốn sống cao thượng. Có điều cô Xuân Hoa thì không biết người cô ấy sắp lấy lại không phải người cô ấy yêu.

CAO TÂN : Nghĩa là cô ấy  đã  nhầm ! (Đau đớn.)  Sao

bây giờ tôi mới biết chuyện này ? Tôi đã trót chăn gối với cô ấy rồi... Nhưng không sao ! Đêm qua cô ấy yên trí nằm với Cao Lang, nghĩa là cô ấy vẫn chung tình với chú ấy. (Gọi to.) Cao Lang ? Cao Lang đâu rồi ? À, mà hẳn nào tối qua tôi không thấy nó. Hình như đêm qua nó cũng không về nhà ngủ...

BÀ CAO. Gần sáng nó mới về,  bây  giờ  đang  ngủ  say

như chết...

CAO TÂN. Nghĩa  là  đêm  qua  nó  bỏ  đi.  Nó  nhường

người yêu của nó cho tôi. (Chạy vào nhà, vừa đi vừa gọi.) Cao Lang ! Cao Lang !

Cao Lang trong nhà ra.

Cao Lang ! Anh vô tình không biết chú yêu Xuân Hoa nên đã...

CAO LANG : Anh nhầm rồi. Em không yêu  Xuân Hoa.

Thật ra em có quý chị ấy, nhưng lâu lắm rồi. Từ khi biết anh cũng yêu chị ấy, em không gặp chị ấy một lần nào nữa.

CAO TÂN : Chú nhường tôi ?

CAO  LANG  :  Đấy  là   chuyện  bình  thường. Khi  hai

người cùng yêu một cô gái, tất một người phải rút đi. Anh với em lại là ruột thịt. Giá anh biết, anh đã tự rút... Nhưng anh không biết mà em biết, em rút là đúng rồi.

CAO TÂN : Chú khinh tôi !

CAO LANG. Anh đừng nghĩ thế oan cho  em.  Em  kính

trọng và thương yêu anh. Bao nhiêu năm sống với nhau, anh thừa biết em quý anh đến mức nào rồi.

CAO TÂN : Thôi được, tôi cảm  ơn  chú. Nhưng  tại  tôi

không biết. Bây giờ đã biết, tôi trả lại Xuân Hoa cho chú. Đêm qua đúng là cô ấy chăn gối với tôi, nhưng đinh ninh là với chú, cho nên coi như cô ấy vẫn chung tình với chú. Được chưa nào ?

XUÂN HOA (chạy vụt ra, hoảng hốt nói): Không! (Quỳ

xuống chân Cao Tân.) Mình đã là chồng em, đừng bỏ em ! (Khóc.) Trước kia em có mến chú Cao Lang, nhưng tình cảm chưa sâu đậm gì. Người em yêu thực sự chính là người em đã trao tấm thân trinh tiết của em đêm qua ! Chính là anh ! Cao Tân, anh mới là chồng em. Toàn bộ trái tim em đã thuộc về anh. Đừng bỏ em, tội nghiệp !

CAO LANG : Chị Xuân Hoa nói đúng ! Em cũng chỉ

mới gặp chị ấy vài lần, tình cảm chưa là bao.

TRƯƠNG ĐỖ : Nói dối ! Sâu đậm quá đi ấy chứ ! (Thô

lỗ.) Thậm chí ngủ với nhau rồi ấy chứ ! Chính mắt tôi trông thấy hai anh chị ôm ấp nhau.

CAO  LANG (giận  dữ quát).  Nói  láo.  Anh  là  đồ  vu

khống! Ngậm máu phun người ! (Túm Đỗ đẩy mạnh khiến hắn ngã chúi vào lùm hàng rào giâm bụt.)

BÀ CAO (hét) : Cao Lang ! Không được thế !

TRƯƠNG ĐỖ (lồm cồm bò dậy, phủi quần, cười thâm

hiểm). Tôi không chấp. Cậu đang uất ức. Bị mất người tình, cậu uất. Tôi không chấp !

BÀ CAO : Nhưng anh về bên ấy đi. Về đi ! Kẻo các con

tôi nó đánh anh chết, tôi không can nổi đâu.

TRƯƠNG  ĐỖ (lấy  lại  vẻ  mặt  độc  ác) : À... ra  bà...

chính bà nhờ tôi làm mối, nhờ tôi sang nói với ông bà Đồ bên làng Hạ, xin cô Xuân Hoa... Chính bà...

CAO LANG : Câm ! (Lao đến  nhưng bị bà Cao và Cao

Tân giữ lại.) Anh là...

TRƯƠNG  ĐỖ (lùi lại) : Thôi  được !  Chúng  bay  cậy

đông! Cứ liệu đấy ! (Chạy qua hàng rào giâm bụt về nhà.)

CAO LANG (xấn đến hàng rào, nói với  sang). Đồ  rắn

độc ! (Quay lại thấy Cao Tân ngồi ủ rũ, hai tay ôm đầu, bèn bước đến gần, dịu dàng nói.) Anh Cao Tân ! Hãy tin em. Đừng nghe cái con rắn độc ấy. Em yêu quý anh vô cùng ! Em kính trọng anh ! Giá như phải chết vì anh, em cũng không ngần ngại! Thấy anh hạnh phúc là em sung sướng rồi.

XUÂN HOA (cũng bước đến). Cao Tân ! Anh  là  chồng

của em. Từ đêm qua, anh là người duy nhất em yêu và gửi gắm cuộc đời ! Xin trời đất quỷ thần chứng giám cho lòng thành của em. Xin mẹ và chú Cao Lang chứng kiến. Con thề chung thủy suốt đời với chồng con. Con thề cho đến trọn đời không để mắt đến bất cứ người đàn ông nào khác. Cao Tân chồng em, hãy tin ở em !

CAO TÂN (từ từ ngẩng đầu lên): Cao Lang,  nhưng  anh

không muốn chú vì anh mà phải đau khổ...

BÀ CAO : Cao Tân ! Con nói gì lạ thế ?  Làng  này  còn

khối con gái xinh đẹp, hiền thục. Chỉ tháng mười này thôi, mẹ sẽ cưới vợ cho em con. Cao Lang, Xuân Hoa nữa, lại cả đây. Ôi, ba con yêu quý của mẹ. Hãy vì mẹ. Mẹ chẳng sống được bao lâu nữa. Hãy thương mẹ mà ăn ở cho hòa thuận. (Thấy cả ba con đều im lặng, bà buồn bã đi vào nhà.)

[Cao Tân cũng đứng dậy, từ từ đi ra vườn. Cao Lang ngẩng đầu thấy, vội chạy theo giữ anh lại.]

CAO LANG : Anh Cao Tân. Em có lỗi. Em  không  ngờ

làm anh khổ tâm đến thế này.

CAO TÂN (đứng lại nhìn em rồi đột nhiên  ôm  ghì  lấy

em). Không ! Chú mới là người chịu thiệt thòi hơn anh. Cao Lang ! Anh hiểu tấm lòng của chú. Anh không giận chú đâu. Tất nhiên nếu anh biết được từ trước thì mọi sự đơn giản hơn rất nhiều. Nhưng không sao. Hai anh em mình hiểu nhau, quý nhau, cho nên không một tranh chấp nào có thể xảy ra, không một nghi ngờ nào có thể tổn hại đến tình cảm anh em. Duy có điều... anh thương Xuân Hoa. Cô ấy không có tội tình gì mà đâm phải gánh chịu tất cả những chuyện này.

XUÂN HOA : Mình ! Mình đừng lo cho em ! Em tin em

đủ sức vượt qua bước gập ghềnh này. Thái độ vừa rồi của mình làm em kính phục. Mình đúng là người anh, người chồng khiến vợ phải tin cậy. Em quý cả Cao Lang, chú ấy hết lòng vì anh, vì chồng em. Tình cảm của em đối với cả hai người đều hoàn toàn rạch ròi, phân minh, một bên là đối với chồng, một bên là đối với em của chồng. Mình có tin lừi em nói là thành thật không ?

CAO  TÂN : Tin  chứ. Tôi  rất  tin  em,  Xuân Hoa. Tuy

nhiên...

XUÂN  HOA : Anh vẫn chưa hết  băn khoăn ? Vậy  anh

quyết định thế nào ?

CAO  TÂN : Xuân  Hoa !  Nàng  đã  là  vợ  ta,  điều  ấy

không gì có thể đổi thay. Tuy nhiên thời gian này, khi chú Cao Lang chưa có ai, tạm thời ta chưa thể dành cho nàng đầy đủ những tình cảm như người vợ được quyền nhận được ở chồng...

CAO LANG (bật dậy) : Sao lại phải thế, anh Cao Tân ?

CAO  TÂN : Chú để anh nói nốt. Xuân Hoa ! Nàng  hãy

hiểu cho ta. Ta không thể xử sự cách nào khác. Phải khi nào em ta tìm được người tâm đầu ý hợp và có được hạnh phúc thật sự, khi ấy ta mới có thể yên tâm, thanh thản hưởng hạnh phúc đầy đủ với nàng...

CAO LANG : Không ! Anh chị không phải  lo  cho  em.

Nếu cần để anh chị yên ổn hưởng hạnh phúc, em xin tránh đi nơi khác.

CAO TÂN : Anh đã nói hết đâu... Trong hoàn cảnh này,

ba chúng ta đều phải chia nhau mỗi người chịu đưng một phần. (Đi ra phía sau nhà.)

CAO  LANG  (vùng  chạy  theo  anh) :  Anh  Cao Tân !

Nghe em nói đã... (Chạy theo Cao Tân ra khuất.)

XUÂN HOA (xúc động trào nước mắt). Tội nghiệp Cao

Tân ! Tội nghiệp chồng ta !

CẢNH 6

Ba tháng sau. Nhà Trương Đỗ. Sửu, cháu hắn, đang lấy rơm ở đống rơm to giữa sân, định cho trâu ăn. Vợ Đỗ ra.

VỢ ĐỖ : Này, anh Sửu ! Nghe tôi nói chuyện này.

SỬU (buông rơm, lại gần) : Chuyện gì thế, thím ?

VỢ ĐỖ : Tôi nghén rồi.

SỬU (ngơ ngác). Nghén nghĩa là sao ?

VỢ ĐỖ (liếc nhìn xung quanh không  thấy  ai,  quay  lại

nhìn Sửu, cười khúc khích). Con trai mười sáu mười bảy tuổi đầu mà chưa hiểu nghén là gì !

SỬU : Nghĩa là... thím có thai chứ gì ?

VỢ ĐỖ : Thì ra anh cũng có biết.  Tưởng  chỉ  giỏi  ngủ

với gái còn ngoài ra chẳng biết gì nữa.

SỬU : Ôi, thế thì  chú  Đỗ  mừng  lắm  đấy. Chú ấy luôn

miệng phàn nàn là thím không chịu chửa đẻ gì.

VỢ ĐỖ : Tại tôi đâu ? Tại chú anh  đấy  chứ.  Ông  lang

bên Thịnh Hòa đã xem mạch cho chú anh rồi, bảo chú anh không có con được.

SỬU : Vậy là ông lang bắt mạch sai ! Phen  này  chú Đỗ

mừng lắm đấy.

VỢ ĐỖ : Cái thai này không phải của chú anh.

SỬU (giật mình). Vậy thím bảo...

VỢ ĐỖ (lại cười khúc khích). Chứ  còn  ai nữa ! Tôi với

anh ngần ấy lần, sao chẳng đậu một lần ? Con anh đấy, anh Sửu ạ.

SỬU (hoảng hốt). Chết  cháu  rồi... (Khóc hu-hu.)  Phen

này thì chú Đỗ giết cháu mất. Tại thím đấy ! Thím bắt cháu...

VỢ ĐỖ (bĩu môi). Lại còn tại thím ! Thế  đứa  nào  chui

vào bếp, thấy người ta nấu cám lợn, ôm choàng sau lưng rồi gạ gẫm, hả ?

SỬU (vẫn  mếu  máo) : Tại  thím... Tại  thím  khơi  mào

trước...

VỢ ĐỖ : Đúng là thằng hèn. Làm người ta  có  chửa  rồi

đổ thừa tại người ta. Nhưng thôi. Chú cháu nhà anh cùng một giuộc hết.

SỬU : Thế thì  cháu  phải  trốn về với bố mẹ cháu ngay.

Kẻo chú Đỗ giết cháu mất.

VỢ ĐỖ (cười khì khì). Nhát như cáy ! Nhưng  anh  cứ ở

đây, không sợ ! Tôi khắc có cách. Không phải lo.

SỬU : Với lại cháu còn phải lấy vợ chứ.

VỢ ĐỖ (chuyển vẻ mặt giận dữ). Quân đểu  cáng ! Làm

người ta ễnh bụng ra rồi bỏ chạy hẳn ? Này, tôi nói cho mà biết. Cấm, cấm anh lấy đứa nào ! Lấy đứa nào là tôi rạch mặt nó. Tôi không dọa xằng đâu !

SỬU : Khẽ chứ ! Cháu van thím !

VỢ ĐỖ : Rồi tôi giết cả đôi !

SỬU (run rẩy) : Khẽ chứ ! Cháu lạy thím ! Thế cháu

không được lấy vợ ạ ?

VỢ ĐỖ : Anh có vợ rồi thôi.

SỬU : Nhưng cháu với thím chỉ là vụng trộm.

VỢ ĐỖ (lẳng lơ). Chính vụng trộm mới thú chứ sao !

(Kéo Sửu ra sau đống rơm, đẩy Sửu ngã xuống, ôm chặt lấy.) Kìa, ôm tôi chặt vào chứ !

SỬU : Thím liều thật đấy !

VỢ ĐỖ : Anh  còn  non  lắm,  tôi  nói  cho mà biết. Hay

hớm gì lấy gái trẻ ? Tôi đánh cuộc là không đứa nào chiều chuộng anh bằng tôi được đâu.

SỬU : Nhưng thím hơn cháu những  chục tuổi. (Đẩy nhẹ

ra.)

VỢ ĐỖ : Ngu ! Đúng là ngu. (Đứng dậy, phủi quần áo.)

TRƯƠNG ĐỖ (áo quần xốc xệch từ ngoài ngõ vào) :

Nhà nó đâu ? (Nhìn thấy vợ và cháu.) Hai thím cháu làm gì ngoài ấy thế ?

VỢ ĐỖ : Tôi lấy rơm cho trâu. Cháu nó ra đỡ một tay.

TRƯƠNG ĐỖ : Còn  cơm  nguội không ? Tôi đang đói.

Ờ, mà nhà nó làm sao thế kia ? Chóng mặt à ?

VỢ ĐỖ : Hình như tôi... nghén.

SỬU : Chú mừng nhé, thím sắp đẻ em rồi.

TRƯƠNG ĐỖ. Vô lý ! Tao làm sao có con được ? Ông

lang bên Thịnh Hào...

VỢ ĐỖ : Chú nói đúng đấy, Sửu ạ. Không phải con chú

Đỗ đâu.

SỬU (hốt hoảng) : Ấy chết. Sao thím lại...

VỢ ĐỖ : Tôi nói thật nhé. Tôi thèm đứa con quá nên tôi

đi xin người ta đấy.

TRƯƠNG ĐỖ (quát) : Tao giết mày, con đĩ !

VỢ ĐỖ : Thì anh giết đi.  Anh  không  thể  có  con,  vậy

anh bắt tôi cả đời sống một mình à ? Nói dại lỡ anh chết thì tôi sống với ai ? Đàn bà là phải có con. Anh không cho tôi được thì tôi xin người ta.

TRƯƠNG  ĐỖ  (túm  ngực  vợ) : Thằng  nào ? Có  nói

không ?

VỢ ĐỖ (liếc nhìn Sửu lúc này đang  run cầm cập). Anh

buông tôi ra tôi mới nói.

TRƯƠNG ĐỖ (sau một chút, buông  vợ,  quát). Thế nói

đi !

[Vợ Đỗ trỏ sang nhà bà Cao bên kia hàng rào giâm bụt.]

Thật không ?

VỢ ĐỖ (kéo chồng ra, nói  nhỏ). Thật ra  lúc  nãy  mình

quát, tôi tức quá, nói là tôi thèm con nên đi xin người ta một đứa. Không đúng đâu. Mà là cậu ấy (đưa mắt nhìn sang nhà bên cạnh) thất tình, cậu ấy buồn, cậu ấy gạ gẫm tôi để giải sầu, để trả thù con bé người yêu bỏ cậu ấy đi lấy người khác.

TRƯƠNG ĐỖ (quát). Nhưng chính  mày  cũng  lẳng  lơ

kia! Tao phải giết mày ! (Túm ngực áo vợ.)

SỬU (lúc này đã hoàn hồn,  mừng  quá  chạy  đến  can).

Ấy chết, chú Đỗ ! (Kéo Trương Đỗ ra.)

VỢ ĐỖ : Anh nói tôi lẳng lơ là không đúng. Nhưng  quả

hôm ấy tôi thấy tội nghiệp chú ấy quá. Thế là tôi để cho chú ấy... muốn làm gì tôi thì làm. Sau đấy thỉnh thoảng buồn, chú ấy quen mui lại sang.

TRƯƠNG ĐỖ. Hàng xóm láng giềng mà  chơi  xấu  với

nhau như thế! Quân đểu giả! Tao sang hỏi tội nó !

VỢ ĐỖ : Khoan ! Để tính xem đã !

TRƯƠNG ĐỖ. Nghĩa là mày phải lòng nó. Mày  mê  nó

rồi chứ gì ? Không ! Càng thế tao càng phải sang hỏi tội nó ! Phen này thì nó chết với tao ! Tội của nó rành rành đây rồi. (Xăm xăm định sang.).

VỢ ĐỖ (ngăn lại) : Nghe tôi nói đã ! (Ghé tai chồng thì

thầm.)

TRƯƠNG ĐỖ : Ờ, phải đấy ! (Gọi to.) Sửu !

SỬU (vội vã) : Dạ, thưa chú ? (Chạy lại chờ sai bảo.)

TRƯƠNG ĐỖ : Mày có phải cháu ruột tao không ?

SỬU : Thưa chú, phải ạ.

TRƯƠNG ĐỖ : Vậy thì thù  của  chú  có  phải  thù  của

mày không ?

SỬU (rất khẽ) : Thưa chú, phải ạ.

TRƯƠNG ĐỖ : Phải thế nào ?

SỬU : Thù của chú cũng là thù của cháu ạ.

TRƯƠNG ĐỖ (cầm con dao đưa Sửu) : Vậy  mày  sang

nhà bên cạnh đâm chết thằng Cao Lang cho tao ! Nhưng nhớ không được đâm nhầm, nghe không ? Hai anh em nhà nó giống nhau như đúc. Thằng Cao Lang là em, mặt trắng trẻo hơn một chút.

SỬU : Nhưng... Cháu sợ lắm...

TRƯƠNG ĐỖ : Sợ gì ?

SỬU : Cháu sợ quan bắt tội.

TRƯƠNG ĐỖ : Quan bắt tội, tao chịu cho. Với  lại  tao

có quyền giết nó. Nó ngủ với vợ tao ! (Với vợ.) Quan có hỏi thì khai bị nó cưỡng ép nhé.

SỬU : Thưa chú, cháu vẫn sợ lắm.

VỢ ĐỖ : Cháu nó nói  đúng  đấy. Tốt  nhất  là  anh  bảo

cháu nó sang mời thằng ấy sang bên này rồi ta trị. Cứ gì phải giết. Có nhiều cách lắm. Tưởng anh khôn ngoan, ai ngờ nông cạn thế.

TRƯƠNG ĐỖ : Ờ, nhà nó nói đúng. Giỏi, nhà  nó  giỏi.

Vậy Sửu, mày sang mời thằng Cao Lang sang đây bảo tao có việc cần nói với nó.

SỬU (mừng quýnh) : Thưa chú, vâng ! (Ra.)

TRƯƠNG ĐỖ : Nó  sang  đây  tôi sẽ xin nó tí tiết để nó

nhớ đời, đừng có đụng đến Trương Đỗ này.

VỢ  ĐỖ (khóc hu hu). Mình  phải  xin  nó cái chân ! Nó

làm nhục em! Mình để nó yên thì hàng xóm sẽ chê cười mình. Còn nếu quan bắt tội thì mình cứ yên tâm đi tù. Vài năm là cùng thôi mà. Thưa với anh Cả cho thằng cháu Sửu ở đây đỡ đần em trong khi mình vắng nhà. Em đưa ra như thế vì danh dự của mình, vì danh dự của dòng họ Trương nhà ta. Không ! Mình phải xin nó cái chân ! Phải cho nó què suốt đời ! Mình còn nhớ hôm trước nó đẩy mình ngã sóng soài đấy không ? Hôm ấy nó ghen với mình. Chẳng là đêm trước nó ngủ với em. Vậy mà mình chỉ đứng dậy phủi quần rồi về. Làng xóm vẫn chê mình hèn đấy.

TRƯƠNG  ĐỖ  :  Mình  nói  đúng.  Lần  này  tôi  quyết

không tha nó. Để xem lát nữa nó trả lời ra sao đã.

VỢ  ĐỖ :  Đợi  nó  trả  lời làm gì ? Cứ cho nó một nhát,

thế là xong ! Tội rành rành đấy thôi. (Trỏ vào bụng.)

TRƯƠNG  ĐỖ : Ừ, tôi sẽ cho nó một nhát. Tù mấy năm

tôi cũng chịu.

VỢ ĐỖ : Nhưng quan không bắt tội mình đâu. Quan mà

bắt tội thì em lên tận Vua em kêu.

[Sửu và bà Cao sang.]

BÀ CAO : Anh cần gặp em nó có chuyện gì đấy ?

TRƯƠNG ĐỖ : Cao Lang đâu ?

BÀ CAO (nức nở) : Nó đi rồi !

TRƯƠNG ĐỖ : Đi đâu ?

BÀ  CAO :  Nó  không  nói,  chỉ bảo để anh chị nó được

sống yên ổn.

VỢ  ĐỖ : Cháu  tưởng  hai anh em cậu ấy hoà thuận với

nhau rồi ?

BÀ  CAO :  Đúng  thế.  Nhưng  trong  bụng  thì đứa nào

cũng có điều phải nghĩ. Không khí trong nhà tôi mấy tháng nay, tuy không xảy ra xích mích gì, nhưng lúc nào cũng căng thẳng, buồn tẻ. Cuối cùng thằng Cao Lang xin phép tôi... Nhưng anh Đỗ, anh cần gặp nó về chuyện gì đấy ?

VỢ ĐỖ (vội vã). Không có chuyện gì đâu, bà ạ. Với lại

chú ấy đi rồi thì thế là xong.

BÀ CAO : Tôi biết hôm ấy nó có lỗi với anh...

TRƯƠNG ĐỖ : Bà cũng biết chuyện à ?

BÀ  CAO : Thì tôi cũng đứng đấy thôi. Nó đẩy anh ngã.

Sau đấy tôi đã mắng nó rồi.

TRƯƠNG  ĐỖ (thở  phào). Thôi  được. Bát  đĩa  còn có

khi xô khi vỡ, hàng xóm với nhau tránh sao khỏi có lúc hiểu lầm...

BÀ  CAO. Anh cần gì, hay lát nữa thằng Cao Tân về tôi

bảo nó sang ?

VỢ ĐỖ : Việc không quan trọng đâu, bà ạ.

BÀ  CAO. Nếu  vậy  thì tôi về. Khốn khổ thân tôi. Đúng

là tai bay vạ gió. Mà cái thằng Cao Lang ấy từ nhỏ chưa xa nhà bao giờ. Nó giầu tình cảm lắm. Biết nó xa quê hương xa gia đình, liệu có sống nổi không ? Ôi, tổ tiên tôi có làm gì tôi lỗi để con cháu phải mang họa thế này ? (Vừa khóc vừa ra.)

TRƯƠNG  ĐỖ (đắc thắng  nhìn  vợ). Mình  thấy chưa ?

Tôi đã bảo hai anh em nó sẽ giết nhau mà lại ! Bây giờ một thằng bỏ nhà đi thì cũng coi như là chết. Ha-ha! Chứ mỗi lần nhìn sang bên ấy, thấy gia đình có quả ổi cũng chia tư cùng ăn, tôi chối mắt quá. Mẹ kiếp ! Ông khốn khổ, ông không muốn nhìn thấy thằng nào sướng hết. Nhất là ngay cạnh nhà ông, suốt ngày nhìn thấy nhau.

VỢ ĐỖ (buột miệng). Tội nghiệp cậu Cao Lang.

TRƯƠNG ĐỖ (trợn mắt nhìn vợ). Ô hay ! Mày vẫn còn

thương nó hẳn ? Mày mê nó rồi !

SỬU (đỡ lời). Chú  đừng  mắng  thím  như  thế. Lúc nãy

chính thím bảo chú xin anh ta một cái chân kia mà. Vả lại dù sao đứa con trong bụng thím cũng là con của anh ta.

TRƯƠNG  ĐỖ : Bây  giờ  là  con  của tao ! Để tao sang

báo với ông lang bên Thịnh Hào là mấy thang thuốc của ông ấy đã công hiệu. Vợ tao đã có thai. Ha-ha! Mẹo tao hay chưa ? Mong sao cái thằng Cao Lang khốn kiếp ấy chết đường chết chợ, không bao giờ về nữa. Ha-ha ! ha-ha ! Ha-ha ! (Cười như điên như dại.)

HẾT PHẦN THỨ NHẤT

PHẦN THỨ HAI

CẢNH 7

Nhà bà Cao. Cao Tân đang đập lúa, cởi trần, lưc lưỡng. Tiếng hát từ ngoài ngõ vọng vào.

TIẾNG HÁT.

"Làm giai lấy được vợ khôn.

Như chĩnh vàng cốm anh chôn trong nhà.

Hết vàng anh lại đổ ra

Vợ khôn trong nhà như của trời cho..."

Xuân Hoa bưng nồi cơm bốc khói nghi ngút trong nhà đi ra, đặt lên thềm.

CAO TÂN (ngừng tay). Mình nghe câu hát chưa ? Mình

như chĩnh vàng cốm anh chôn trong nhà đấy !

XUÂN  HOA (cười).  Nhà  nghỉ  tay  ăn cơm. (Mở vung

ngửi rồi đậy lại.) Gạo mới thơm phức.

TIẾNG HÁT (bên ngoài vọng vào).

"Đôi ta như thể con tằm

Cùng ăn một lá cùng nằm một nong.

Đôi ta như thể con ong

   Con quấn con quít con trong con ngoài.

Đôi ta như thể con bài,

    Chồng đánh vợ kết chẳng sai quân nào !"

CAO  TÂN.  Ai  đặt câu hát mà đúng thế ! Tôi với mình

một đánh một kết thì cấm sai quân nào thật. (Vào nhà.)

XUÂN  HOA (nói  với  theo). Nhân thể mình mời mẹ ra

ăn.

[Cao Tân vào khuất. Bà Cao châm chập lê bước ra. Mới mấy tháng mà bà già sọm hẳn đi.]

BÀ CAO : Năm nay được mùa, hai vợ chồng bán ít thóc

đi mua ngói mà lợp lại cái nhà.

XUÂN HOA : Vâng. Nhà con cũng định thế.

CAO TÂN (trong nhà đi ra, đã mặc áo). Định gì ?

XUÂN HOA : Em nói với mẹ là mình vẫn định năm nay

được mùa là mua ngói lợp cái mái, phải thế không ? Mái tranh nát quá rồi, đằng nào cũng phải lợp lại, chi bằng lợp ngói luôn thể. Mẹ chẳng sống được bao lâu nữa, tuổi già cho mẹ sung sướng đôi chút. Rồi còn chú Cao Lang nữa chứ. Đêm qua con nằm mơ thấy chú ấy thi đỗ...

BÀ CAO (buồn rầu) : Nó không về đâu.

CAO  TÂN : Sao  mẹ  lại nói thế ? Chẳng lẽ chú ấy giận

con lâu thế ạ ?

BÀ CAO : Anh làm gì mà nó giận ?

CAO TÂN : Hồi ấy con cạn nghĩ quá. Chú ấy giận cũng

phải thôi. Nhưng đến nay mọi chuyện yên ổn rồi. (Nhìn vợ âu yếm.) Bây giờ chú ấy về thì hay quá. Con đang tính gặt hái xong sẽ đi đón chú ấy về.

BÀ CAO : Nó không về đâu.

CAO  TÂN : Ô  hay,  mẹ  cứ khăng khăng chú ấy không

về là sao nhỉ ? Con thì tin, nếu con đến đón, nhất định chú ấy về.

BÀ  CAO : Anh  Đỗ  nhà bên cạnh, anh ấy đe thằng Cao

Lang về anh ấy giết.

CAO  TÂN : Thứ người ghen ăn ghét ở ấy chấp làm gì ?

Doạ xằng thế thôi.

BÀ  CAO : Thế  anh  chị  chưa  biết  chuyện  à ? Chị Đỗ

bụng to với thằng Cao Lang nhà mình đấy.

CAO TÂN (sửng sốt). Sao có chuyện ấy được ?

BÀ CAO : Khẽ chứ ! Hôm nọ chị ta sang thú nhận hết

với tôi. Tôi mới chợt hiểu, thì ra thằng em anh bỏ làng đi một phần cũng để trốn tiếng.

XUÂN  HOA (buột miệng  thốt lên). Vô  lý ! Chị  ta đặt

điều đấy thôi. Có thai với người nào ấy rồi đổ thừa cho chú Cao Lang nhà mình.

BÀ  CAO :  Không !  Chị ta kể nghe có lý lắm. Cái đêm

cưới anh chị, nó tránh đi, ra bờ sông lang thang. Đêm ấy trăng sáng vằng vặc, anh chị nhớ chứ ?

XUÂN HOA : Vâng, con quên sao được ? Hai vợ chồng

con nằm, trăng về sáng sắp lặn, dọi vào tận giường. Con xấu hổ phải bảo nhà con khép cửa lại. Mình nhớ chứ ?

CAO TÂN : Nhớ.

BÀ  CAO : Đêm  ấy chị  Đỗ ra tìm nó, rồi chắc chị ta gạ

gẫm thế nào, nó bùi tai, lại trong lúc đang buồn, thế là ngủ với chị ta. Sau đấy, mỗi lúc buồn, nó lại lẻn sang tìm chị ta...

CAO  TÂN : Nghe cũng hơi có lý. Tính thằng Cao Lang

mơ mộng và dễ giận đời... Chà, thế thì cũng phiền đấy nhỉ !

[Vợ Đỗ sang, miệng cười toe toét. Bụng đã hơi đội áo lên.]

VỢ  ĐỖ : Chào  bà,  chào hai anh chị. Mùi cơm gạo mới

thơm quá, cháu sang xin bà một bát đây.

XUÂN  HOA :  Mời  chị  ngồi ăn luôn thể ! Để lấy thêm

bát...

VỢ  ĐỖ : Nói  vui  thế  thôi  chứ tôi ăn rồi. Bên này lúc

nào cũng vui vẻ đầm ấm, chẳng bù với bên tôi. Nhà thì dột, chuồng lợn thì sập, mà chồng suốt ngày bỏ nhà đi đánh xóc đĩa.

XUÂN  HOA : Thế  cháu  Sửu  đâu ? Sao chị không bảo

cháu nó dọi lại nhà, chữa lại chuồng lợn ?

VỢ  ĐỖ : Thằng  ấy  thì  hơn  gì  chú  nó ?  To  xác đấy

nhưng vừa đần vừa lười.

BÀ CAO : Tháng mấy chị ở cữ nhỉ ?

VỢ  ĐỖ : Tháng  hai,  bà ạ. Đẻ xong cháu đem sang đây

nhờ bà nuôi hộ.

[Trương Đỗ chạy xồng xộc vào.]

TRƯƠNG ĐỖ (hét). Về ! Về ngay ! Sao lại cứ sểnh mắt

là sang bên này thế nhỉ ? Về !

VỢ ĐỖ : Làm cái gì mà quát lên thế ?

BÀ CAO : Anh để chị ấy ngồi chơi bên tôi đã sao ?

TRƯƠNG ĐỖ (hùng hổ) : Hàng xóm láng giếng mà đối

đãi với nhau như con chó ! Bà đừng có leo lẻo ! (Với vợ.) Về ! Tôi bảo có nghe không nào ?

CAO TÂN (đứng phắt dậy). Anh Đỗ ! Anh bảo ai là con

chó ? Gia đình tôi đụng gì đến nhà anh nào ?

TRƯƠNG ĐỖ : Lại còn không đụng !

CAO  TÂN (túm  ngực  Đỗ) : Tôi đụng  gì đến  anh, nói

xem !

TRƯƠNG  ĐỖ : Buông ra ! Mày muốn tao vạch hết cái

thối tha của lũ chúng mày ra không ?

CAO TÂN. Muốn! Vạch ra,xem nhà này thối tha cái gì?

BÀ  CAO ( hoảng  hốt) : Tân !   Buông  anh  ấy  ra  !

Buông ra, Tân !

CAO  TÂN (buông Đỗ) : Tha cho anh lần này ! Lần sau

mà còn hỗn láo thì liệu cái thần hồn. Nhà này không đụng gì đến nhà anh thì anh cũng đừng đụng đến nhà này.

TRƯƠNG  ĐỖ (với  vợ).  Mày  nghe  thấy nó nói cái gì

chưa ? Vậy mà còn sang đây làm gì ?

VỢ  ĐỖ : Tôi quý Bà Cao. Tôi  coi Bà là mẹ tôi. Đấy  là

quyền của tôi.

BÀ CAO : Chị về đi. Anh ấy đã sang gọi thì về đi.

VỢ  ĐỖ. Thôi được. Lúc nào ông ấy đi đánh xóc đĩa thì

con lại sang với bà.

TRƯƠNG  ĐỖ : Tao cấm, tao cấm ! (Lôi vợ xềnh xệch.)

Nhà chúng nó tốt đẹp cái gì mà thì thà thì thọt ? Anh cướp vợ của em. Dễ quý hoá lắm đấy ! Ngủ chán chê với thằng em rồi lại ngủ với thằng anh !

XUÂN HOA (không nhịn được) : Anh đừng nói láo !

TRƯƠNG  ĐỖ (cười  mỉa  mai) : Chị  mà  còn  dám mở

miệng cãi với tôi kia đấy. Tôi nhìn rõ chị với thằng Cao Lang đè nhau ra sau bụi cây dưới chân đền Hoa Nương Thần Nữ. Chị quên rồi ư ?

XUÂN HOA : Nói bậy ! Tôi thì cắt lưỡi anh ra !

[Đỗ đã kéo vợ ra khuất.]

(Nức nở.) Mình ! Em không thể ở đây được nữa. Ta bán cái nhà này đi. Rẻ mấy cũng bán, kiếm chỗ khác mà ở ! Hàng xóm như thế này thì có ngày vợ chồng mẹ con thành kẻ thù nhau hết. Nó dựng lên toàn chuyện không có. (Bỗng thấy chồng im lặng.) Hay anh tin nó nói thật ?

CAO TÂN : Không. Anh không tin ! Nhưng anh thương

chú Cao Lang nhà mình quá ! Ngày ấy anh không biết Cao Lang yêu em.

XUÂN  HOA : Không ! Chú  ấy  không  yêu em, mà em

cũng chưa có gì với chú ấy. (Quỳ xuống trước chồng.) Nếu anh còn nghi ngờ thì giết em đi. Giết em để em thoát khỏi nỗi đau khổ này ! Ôi, mấy tháng nay, tưởng mọi sự đã yên. Tưởng vợ chồng đã hiểu nhau... Ôi, anh giết em đi.

BÀ  CAO : Lưỡi thằng Trương Đỗ như  lưỡi rắn độc, tin

thế nào được.

CAO  TÂN : Nếu  thế  này  con càng phải đi tìm chú ấy

ngay, để làm rõ mọi chuyện, sao cho chúng câm họng chúng đi.

BÀ CAO : Biết nó ở đâu mà tìm ?

CAO TÂN : Con sẽ tìm bằng được, dù con có phải...

XUÂN HOA : Đúng,  thà  như  thế còn hơn. Anh đi yên

tâm, mọi việc nhà, chăm sóc mẹ, em sẽ thay anh !

BÀ CAO (sau một chút) : Tìm sao được ? Nó chết rồi !

CAO TÂN : Ai bảo mẹ ?

BÀ  CAO : Cần gì ai bảo ? Tao  là  mẹ,  con tao làm sao

tao biết chứ.

CAO TÂN : Chắc mẹ lại nghe ai nói gì rồi.

BÀ  CAO : Nó hiện về... Đêm hôm mồng bảy vừa rồi nó

hiện về, đứng ở đầu giường, người đầy máu me. Tao choàng dậy hỏi: "Cao Lang đấy à? Làm sao máu me thế kia?" thì nó biến mất. (Lau nước mắt.) Nó chết rồi. Anh đừng đi tìm cho mất công.

CAO  TÂN : Con không tin ! Còn  nếu  chú  ấy  làm sao

thật thì con sẽ đem hài cốt chú ấy về. Sống đã phải tha hương thì chết cũng được nằm ở quê nhà. Nhưng con không tin. Con không tin như thế ! (Đột nhiên quay sang vợ.) Vậy mà mình bảo nằm mơ thấy chú ấy thi đỗ.

XUÂN  HOA (lúng túng) : Đúng  thế. Em  còn  mơ thấy

chú ấy được Vua ban áo mũ. Mới đêm qua thôi.

CAO TÂN : Cũng  là  mộng mị cả ! Con phải đi tìm chú

ấy. Con đi ngay bây giờ. (Chạy vào nhà.)

BÀ  CAO : Xuân Hoa ! Con  giữ chồng con, đừng để nó

đi ! Uổng công thôi !

XUÂN HOA : Thưa  mẹ, xin mẹ để nhà con đi. Phải tìm

bằng được chú Cao Lang và đưa chú ấy về.

BÀ  CAO : Để  thanh minh chuyện thằng Đỗ vu cáo chứ

gì ? Vô ích ! Nó mồm năm miệng mười, nhà mình thật thà khờ dại. Con nai con thỏ làm sao thanh minh được với con rắn độc, con hổ đói ? Bảo chồng chị ở nhà !

XUÂN  HOA : Không  phải chuyện thanh minh, mà là...

(Ôm mẹ chồng.) Bây giờ con mới biết hai anh em quý nhau đến thế ! Đêm nằm với con cũng vậy mà ban ngày cùng làm đồng cũng thế, nhà con luôn miệng nhắc đến chú ấy. "Giá có Cao Lang" rồi lại "Cao Lang mà ở nhà thì... ". Nhà con nhớ chú ấy quá. Thôi, mẹ để nhà con đi.

[Bà Cao thở dài bất lực. Cao Tân khoác tay nải, cầm nón ra.]

CAO TÂN : Con đi đây, mẹ ạ.

BÀ CAO : Anh  đã tính đi hướng nào chưa ? Hôm trước

mẹ đi chợ, nghe có người nói gặp nó ở Yên  Lạc.

CAO  TÂN :  Thế ạ ?  Sao mẹ không bảo con ngay ? Mà

lâu chưa ạ ?

BÀ CAO : Cũng phải mươi ngày rồi.

CAO TÂN : Họ còn nói gì nữa không, thưa mẹ ?

BÀ  CAO :  Không.  Nhưng  anh  cứ  thử  vào  các chùa

chiền vùng đó xem. Trời đất run rủi mà nó biết đường vào tu ở chùa thì may. Chỉ sợ...

XUÂN HOA : Mẹ sợ chú ấy thế nào ạ ?

BÀ  CAO :  Tôi  không biết. Nhưng nếu nó dại dột, giận

đời mà đi theo lũ người hư hỏng thì khổ thân.

XUÂN HOA : Chuyện ấy con cam đoan không có.

BÀ CAO : Sao chị biết ? Con người ta khi đã phẫn chí...

CAO TÂN (đau đớn). Thôi, con đi. Mẹ ở nhà đừng nghĩ

ngợi vẩn vơ nữa. Chỉ ít ngày thôi, chúng con sẽ trở về. (Ra nhanh.)

[Bà Cao nhìn theo rồi thở dài ngao ngán, đứng dậy đi vào nhà. Đến cửa bà vấp ngã. Xuân Hoa vội chạy lại đỡ.]

XUÂN HOA : Mẹ ! Mẹ làm sao không ạ ?

BÀ CAO : Khéo mất nốt thằng chồng mày nữa.

XUÂN HOA: Mẹ đừng nghĩ quẩn. Nhà con sẽ về và dẫn

cả chú Cao Lang về cho mẹ. (Dìu Bà Cao vào nhà.)

CẢNH 8

Một ngôi chùa trên đất Yên  Lạc.

Đêm khuya. Cao Lang mặc quần áo nâu nhà chùa quỳ trước ban thờ Phật. Trên ban thờ một ngọn nến leo lét.

CAO LANG (lầm rầm khấn) : Lạy  đức Phật Tổ từ bi hỉ

xả, nghe con bầy tỏ ! Thân con đã được nương nhờ nơi cửa Phật, nhưng quê nhà vẫn còn ba người thân. Cúi xin Phật tổ với phép linh thiêng mầu nhiệm, hãy độ trì :

Cho mẹ con được thanh thản tuổi già

Cho anh chị con vẹn toàn hạnh phúc...

Lạy đức Phật tổ thiêng liêng vô hạn !

Giúp chị dâu con, Xuân Hoa hiền hậu

Quên đi mối tình xưa cũ với con

Để dâng trọn trái tim cho Cao Tân.

Giúp anh con hết đi mọi nghi hoặc

Yên tâm hưởng hạnh phúc bên vợ hiền.

Con tin tưởng cúi xin Phật tổ từ bi quảng đại..."

       [Một cô gái lẻn vào đứng phía sau lắng nghe.]

CÔ GÁI : Chú Tiểu Cao !

                     [Cao Lang mải mê khấn, không nghe thấy.]

(Cao giọng hơn một chút.) Chú Tiểu Cao ! Em muốn nói câu này với chú Tiểu.

CAO  LANG (sợ  hãi  vội  bước  ra) : Ôi, sao cô lại vào

chùa giữa lúc nửa đêm thế này ?

CÔ  GÁI : Chàng Cao ! Em đã nghe kể về hoàn cảnh éo

le của chàng. Mới có thế, sao chàng đã vội giận đời cắt tóc đi tu ? Chàng còn trẻ, đời còn dài, sao đã sớm huỷ hoại thân mình như thế ? Em còn nghe nói chàng hay chữ lắm...

CAO  LANG :  Cô  đừng nói với tôi những lời lẽ ấy. Và

cô cũng về đi. Đêm hôm khuya khoắt thế này, nhỡ ai biết sẽ phiền cho cô lắm đấy.

CÔ  GÁI : Chàng  Cao !  Em  nằm, đêm trằn trọc không

ngủ được, càng nghĩ càng tiếc cho chàng...

CAO LANG : Cuộc đời tôi có gì đâu mà đáng tiếc ? Tôi

còn sống ngày nào cũng chỉ là đau khổ tiếp nối đau khổ mà thôi. Tôi yêu quê hương, thế mà phải rời xa. Tôi yêu một người con gái, thế mà không được quyền nói với nàng một lời âu yếm...

CÔ  GÁI : Đừng nghĩ  thế, chàng  Cao. Những  đau khổ

của chàng làm sao che khuất nổi niềm vui của cuộc sống ? Chàng nhìn ra ngoài trời kia xem. Những vì sao lấp lánh mới đẹp làm sao ! Và sáng mai chàng ra cổng chùa nhìn về hướng Đông, sẽ thấy mặt trời mọc, cả bầu trời hồng rực ! Và thế gian còn biết bao người con gái khác có thể sẽ yêu thương chàng, đem hạnh phúc đến cho chàng.

CAO LANG : Những điều cô nói có thể đúng với người

khác, nhưng không đúng với tôi.

CÔ GÁI : Chàng Cao !

CAO  LANG : Cô  về đi.  Đêm đã khuya lắm rồi, nhỡ ai

biết sẽ phiền cho cô lắm đấy. Về đi...

CÔ  GÁI :  Không  ai  biết  đâu. Lúc này mọi người đều

đang ngủ say...

              [Đột nhiên Sư Cụ bước vào, tay lần tràng hạt...]

SƯ  CỤ : Tín  nữ lầm rồi. Ta không ngủ và đã nghe thấy

hết câu chuyện của cô.

        [Cao Lang và cô gái giật mình, lùi lại sợ hãi.]

CÔ GÁI : Bạch sư cụ...

SƯ  CỤ (ngắt  lời) : Ta  khuyên  cô  từ  nay  để yên cho

người nhà chùa. Bây giờ ta muốn nói với đệ tử của ta. (Quay sang Cao Lang.) Tiểu Cao, ta thấy rõ ngươi chưa rũ sạch bụi trần.

CAO LANG : Bạch thầy... xin hãy thương tình đệ tử...

SƯ CỤ : Từ nay ngươi không còn là đệ tử nhà Phật nữa.

Ôi, ta tưởng ngươi đã thấy hết được cái vô nghĩa của cuộc đời, đã diệt hết lòng dục. Ta đã hy vọng ngươi có chữ nghĩa sẽ mau chóng hiểu được giáo lý trong kinh bổn nhà Phật, để đạt tới chính quả. Ai ngờ...

CAO LANG : Bạch thầy, cho đệ tử được phép bầy tỏ...

SƯ  CỤ : Ta  không  nhận ngươi nữa. Hãy rời khỏi chùa

ngay lúc này.

CÔ GÁI : Bạch sư cụ, là lỗi tại con...

SƯ  CỤ :  Cô  là  người  trần  tục,  ta  không nói làm gì.

Nhưng Tiểu Cao đã xuất gia mà phạm lỗi mới đáng trách. (Gọi to.) Tiểu Ngọ, con !

TIỂU NGỌ (vội chạy đến, kính cẩn chắp tay, cúi đầu) :

Bạch thầy...

SƯ  CỤ : Con vào  lấy  khăn  gói  Tiểu  Cao  ra  đây. Ta

không nhận nó ở chùa ta nữa. Bỏ vào tay nải cho nó ba đấu gạo kèm theo ba phong oản để nó ăn tạm dọc đường vài ngày đầu.

TIỂU  NGỌ : Bạch thầy ! Lúc này ngoài đường tối lắm.

Xin thầy rộng lượng cho Tiểu Cao lui lại đến sáng mai.

CAO LANG (quỳ xuống chắp tay) : Bạch thầy, xin hãy

thương đệ tử. Đệ tử không có nơi nào để đi.

SƯ CỤ : Nhưng đây cũng không phải nơi của ngươi.

Hãy ra cổng chùa, chờ sáng rồi đi tiếp. Ta rất tiếc, nhưng chùa chiền chỉ dành cho những ai đã dứt bỏ mọi duyên nợ với cõi đời. (Ra.)

[Còn lại Cao Lang và cô gái.]

CÔ  GÁI :  Chàng  Cao !  Em  không  ngờ sự thể lại dẫn

đến thế này.

CAO  LANG : Cô  không  có  lỗi gì. Bây giờ thì cô chịu

về rồi chứ ?

[Tiểu Ngọ ra, đưa tay nải cho Cao Lang.]

TIỂU  NGỌ :  Chú  vừa  phạm  lỗi  gì  đấy ? (Chợt nhìn

thấy cô gái.) Cô Xoan ! Sao cô vào đây ? Giữa đêm hôm khuya khoắt thế này ? Tính Sư cụ nghiêm khắc lắm, không bao giờ tha thứ những chuyện như thế này đâu.

CAO  LANG ( cởi  áo  nâu  đưa  Tiểu Ngọ, mặc  áo của

mình vào, đỡ tay nải, cầm nón). Chúc chú mau tu thành chính quả! (Ra.)

CẢNH 9

Ngoài cổng chùa.Cao Tân ra khỏi cổng. Xoan lẽo đẽo theo sau. Cao Lang đứng lại suy nghĩ.

XOAN : Chàng định đi đâu bây giờ ?

CAO LANG (ngoái đầu lại, ngạc nhiên). Ôi, cô chưa về

ư ? (Sau một chút, chậm rãi.) Tôi đến tu ở ngôi chùa này là cùng đường rồi. Chưa biết đi đâu.

XOAN : Hay  về  với  gia  đình em ? Em mồ côi cha mẹ,

hiện sống với anh và chị dâu. Anh chị em rất hiền lành. Chàng về cùng làm ruộng với gia đình em, chứ đi đâu nữa làm gì ? Chàng Cao, em rất quý chàng ! (Hạ giọng.) Và nếu chàng không chê em xấu xí thì... (Quay mặt đi e lệ.)

CAO  LANG : Cảm ơn cô, nhưng lòng tôi nguội lạnh

rồi. Không đem lại hạnh phúc cho ai được nữa. Không, cảm ơn cô. Và nếu thật sự quý tôi thì cô hãy nghe lời tôi : về nhà và quên tôi đi.

XOAN : Em  van  chàng, hãy về với gia đình em. Chàng

không yêu em cũng được, nhưng hãy cho em làm đứa em gái chăm sóc chàng.

CAO  LANG : Cô đừng nói nữa vô ích. Tôi đã thề trước

Phật tổ, và bây giờ tuy không được ở chùa, tôi vẫn là đệ tử nhà Phật. Cô Xoan, hiểu cho tôi và tha thứ cho tôi...

XOAN : Thôi đành. Em chẳng biết nói thế nào để chàng

thay đổi. Em về và mong chàng đừng nông nổi làm điều gì dại dột. (Lau nước mắt, từ từ đi ra.)

CAO  LANG (còn lại  một  mình,  hướng về phía Đông,

lẩm bẩm.) Làng ta ở nơi kia, chỉ cách một dòng sông và mấy chục dặm đường, vậy mà sao xa vời vợi ! (Ngâm.)

"Quê hương xa tắp mịt mùng,

Ta như chiếc lá rời cành, chơi vơi

Gió đưa đến tận cuối trời

Héo khô còn ở trên đời làm chi ?"

(Chắp tay hướng về phía Tây.) Lạy đức Phật tổ đại từ bi, xin cho con được thoát khỏi cõi trần bụi bậm này. (Ngồi xuống xếp vòng tròn, tựa lưng vào mô đất bên đường.) Sao lúc này ta nhớ mẹ ta và anh ta đến thế ! Xin mẹ tha thứ cho con. Xin anh tha thứ cho em. Xuân Hoa, mong nàng hãy vì ta chăm sóc mẹ và anh của ta. Lạy đức Phật từ bi, hãy tiếp nhận một sinh linh đau khổ ! (Nhắm mắt lịm dần.)

[Bỗng sư cụ và tiểu Ngọ đi nhanh tới.]

SƯ  CỤ ( cúi  xuống  lay  gọi ) : Tiểu  Cao ! Tiểu  Cao !

(Xem mạch Cao Lang xong thở dài.) Tịch rồi ! Tiểu Cao tịch rồi ! Tiểu Ngọ, con về chùa lấy cho ta thẻ hương để ta làm lễ cầu siêu cho tiểu Cao.

[Tiểu Ngọ chạy đi.]

(Chắp tay khấn.) Ta đã làm một việc nhẫn tâm. Tiểu Cao ! Hãy hiểu cho thầy. Thầy đâu biết con đã quyết dứt cuộc đời trần tục!

[Tiểu Ngọ đem bó hương đưa sư cụ.]

(Đốt hương, khấn.) Lạy đức Phật tổ đại từ đại bi, cúi xin Người đừng để hình hài của một đệ tử chân tu như thế này bị mai một. (Ngắt những bông hoa bên đường rắc lên người Cao Lang, miệng nhẩm đọc bài kệ.)

Tiểu Cao Tiểu Cao!

Sống đầy oan khiên

Chết lòng chưa thoả

Nêu cao tấm gương

Cho người trần thế

Nam mô A-di-đà Phật!

[Đột nhiên một tảng đá nhú lên chỗ thi thể Cao Lang. Tảng đá lớn lên rất nhanh, hất những bông hoa rơi xuống. Tảng đá trắng tinh.]

(Ngạc nhiên.) Ôi, đức Như Lai đã ban phúc lành cho đệ tử của Ngài rồi !

[Cao Tân chạy đến, thở hồng hộc.]

CAO  TÂN : Bạch  sư cụ, con là Cao Tân, anh ruột Tiểu

Cao, đệ tử của Sư cụ. Con đến chùa thì được tin em con vừa rời chùa. Con vội chạy ra đây. Em con đi hướng nào, bạch Sư cụ ? Con cần tìm em con.

SƯ  CỤ : Tiểu  Cao  đã  tịch rồi.  Ông nhìn thấy tảng đá

trắng này không ? Đấy là đức Như Lai thương tấm lòng trinh trắng của em ông, đã biến em ông thành tảng đá tinh khiết để nêu tấm gương vĩnh cửu cho người đời về lòng vị tha cao cả của cậu ấy.

CAO  TÂN :  Ôi,  con  đến  chậm  mất một chút ! (Quay

sang Sư cụ.) Chắc khi nương nhờ cửa Phật, em con đã thổ lộ mọi điều với Sư cụ. Chính con có lỗi trong chuyện này. Bây giờ em con đã tịch, con xin Sư cụ được ở lại một lát với em con. (Quỳ xuống trước tảng đá trắng tinh.)

     [Sư cụ ra hiệu cho Tiểu Ngọ. Cả hai lẳng lặng rút đi.]

(Cao Tân còn lại một mình, khấn.) Cao Lang ! Em đã không còn trên cõi đời này thì anh biết sống làm sao ? Lạy đức Như Lai, xin Ngài từ bi ban cho con được mãi mãi bên cạnh em con! (Ôm tảng đá và biến thành một cái cây thẳng vút lên cao dần trong một nét nhạc vừa phiêu diêu vừa thành kính.)

CẢNH 10

Trở lai nhà bà Cao. Bà cụ đã mất. Ban thờ nghi ngút khói. Xuân Hoa mặc đại tang quỳ khấn trước ban thờ.

XUÂN HOA : Tội nghiệp mẹ quá ! Nhắm mắt mà không

có con trai bên cạnh. Cao Tân ! Mình ở đâu ? Cao Lang nữa, chú lưu lạc phương nào ?

TRƯƠNG  ĐỖ (lò dò vào) : Chào cô Xuân Hoa ! Cô lại

khóc Bà đấy à ? (Nhìn quanh.) Từ hôm Bà mất đi, nhà cửa quạnh hiu đến sợ. Mới ngày nào đông vui là thế. Khách khứa đến dự đám cưới cô, ngồi chật ních cả trong nhà, ngoài sân.

XUÂN HOA : Anh lẩm nhẩm gì thế ? Anh về đi cho...

TRƯƠNG  ĐỖ :  Ô hay, cô nói đến lạ ! Hàng xóm sang

thăm hỏi nhau cũng không được hay sao ? Nhất là bây giờ, cô chỉ còn một thân một mình, thì tôi cũng thế. Con mụ vợ lăng loàn của tôi đã bỏ đi với thằng cháu của tôi rồi. Nó vừa đẻ thằng con trai kháu khỉnh lắm.

XUÂN  HOA : Chuyện  nhà  anh , tôi quan tâm làm gì ?

Mời anh đi đi ! Có hàng xóm láng giềng như anh thì tan cửa nát nhà là điều không có gì lạ.

TRƯƠNG ĐỖ : Gia đình này nát tan đâu phải tại tôi !

XUÂN HOA : Vậy anh bảo tại ai ?

TRƯƠNG  ĐỖ : Tại... (Cười đĩ thoã.) Tại  cô ! Cô  đẹp

quá cho nên tôi mê, tôi không lấy được cô thì thằng nào lấy được tôi phải diệt nó !

XUÂN HOA : Đừng nói bậy ! Cút đi ngay !

TRƯƠNG  ĐỖ : Nhưng tôi sang là có việc đấy. Tôi vừa

được tin về hai anh em họ Cao...

XUÂN HOA : Anh không đánh lừa tôi đấy chứ ?

TRƯƠNG  ĐỖ : Cô  không  tin  thì  tôi  không nói nữa.

(Định ra.)

XUÂN  HOA : Anh Đỗ, đứng lại đã ! Thôi được, tôi tin.

Vậy anh nói đi, chồng tôi tìm được chú Cao Lang rồi à ? Hai anh em hiện ở đâu ?

TRƯƠNG ĐỖ : Tôi sẽ nói, nếu cô chịu lấy tôi.

XUÂN  HOA : Thế thì thôi. Tôi không cần hỏi anh nữa.

Tôi tự đi tìm lấy. Anh về đi cho tôi nhờ.

TRƯƠNG  ĐỖ : Cả  hai  anh  em đã chết ! Cho nên nếu

cô lấy tôi thì cũng không phải là hai chồng.

XUÂN HOA (hoảng hốt) : Anh nghe ai nói ?

TRƯƠNG  ĐỖ : Cô  muốn  tìm  họ thì tôi đề ra thế này.

Nếu tôi dẫn cô đến chỗ hai cậu ấy qua đời và có đủ bằng chứng là cả hai đều không còn thì cô chịu lấy tôi, được không ?

XUÂN  HOA (sau một  chút) : Được.  Nếu  có  đủ  bằng

chứng là chồng tôi đã chết...

TRƯƠNG ĐỖ : Cô thề đi !

XUÂN HOA (chắp tay trước  ban thờ Bà Cao). Tôi  xin

thề trước vong linh mẹ chồng tôi.

TRƯƠNG  ĐỖ : Được. (Cười đắc thắng.) Kẻ  khác  thề

thì tôi không tin, nhưng cô thề thì tôi tin.

XUÂN HOA : Vậy anh dẫn tôi đến đấy ngay bây giờ.

TRƯƠNG ĐỖ : Rồi cô chịu lấy tôi ?

XUÂN  HOA : Sau khi thắp ba nén hương lên mộ chồng

tôi.

TRƯƠNG  ĐỖ (suy nghĩ một chút) : Cũng được. Chỉ có

điều mấy hôm nay tôi có việc, chưa đi được. Nếu vội thì cô tự tìm đến vậy. Cô hỏi chùa Khúc Sơn bên kia sông, gặp sư cụ trụ trì ở đấy, sư cụ sẽ chỉ cho cô mộ của hai anh em họ Cao.

XUÂN  HOA : Chùa  Khúc  Sơn ? Bên kia sông ? Tôi sẽ

vừa đi vừa hỏi thăm.

TRƯƠNG ĐỖ : Sau đấy cô về và ta làm lễ cưới. Nói cô

biết, cô không trốn tôi được đâu.

XUÂN HOA : Tôi đã thề, anh nghe thấy rồi.

TRƯƠNG ĐỖ : Hì-hì, tôi hiểu. (Ra.)

CẢNH 11

Đây là cảnh phụ. Khi diễn, nên khai thác các thủ pháp cách điệu của sân khấu truyền thống.

Sông Thao. Xuân Hoa khoác tay nải, tay cầm nón đứng trên bờ sông gọi đò. Đò ngang đang tới. Chèo đò là một ông già râu dài, khăn chùm kín mặt.

ÔNG  LÁI : Nước lũ  đang to, chị có việc gì cần kíp mà

phải vất vả thế này ?

XUÂN HOA : Cháu đi tìm chồng cháu. (Bước lên đò.)

ÔNG  LÁI (chép  miệng) : Khổ ! (Chèo  thuyền.) Chồng

chị đi đâu mà chị phải đi tìm ?

XUÂN HOA : Chuyện dài lắm cụ ạ. Ôi, sao đò đi chậm

thế, cụ ?

ÔNG  LÁI : Chị không thấy nước chảy xiết à ? Phải cho

thuyền bơi ngược lên rồi mới sang ngang được. Với lại chị không thấy tôi già yếu thế này à ?

XUÂN HOA : Phải rồi, cháu muốn nhanh thì cháu phải

xắn tay vào chứ. Để cháu cùng chèo với cụ. (Nhấc mai chèo khác, cùng chèo, vừa chèo vừa hát.)

"Khoan khoan, hò khoan,

Đò đi cho nhanh

Cho ta gặp chàng

Khoan khoan hò khoan,

Sóng kia dù dữ,

Can ngăn sao nổi

Tấm lòng người vợ.

Khát khao gặp chồng

Khoan khoan, hò khoan!"

Cụ ạ, gia đình cháu đang đầm ấm bỗng nhiên tan nát !

ÔNG LÁI : Sao lại thế ?

XUÂN  HOA : Chỉ  tại  nhà cháu có tên hàng xóm đố kỵ

và hiểm ác.

ÔNG LÁI : Khéo nó mê chị đấy.

XUÂN  HOA : Nó  mê  gì  cháu ? Có họa nó mê cái nhà

ngói năm gian, cái vườn cây ăn quả xum xuê với hai mẫu ruộng tốt thì có. Với lại nó ghen ghét, thấy gia đình cháu hòa thuận đầm ấm...

ÔNG  LÁI (cười) : Thì  cả thế nữa. Nhưng  cái  chính là

nó mê chị. Mà chị đẹp thật đấy. Tôi chở đò trên bến sông này đã mấy chục năm, đàn bà con gái sang ngang cũng lắm, thế mà chưa thấy ai xinh đẹp như nhà chị. Vậy tôi đoán thế này có đúng không nhé ? Nhưng chị đứng cho chắc đấy, tôi cho thuyền sang ngang, nước chảy xiết lắm, lật thuyền như chơi. Tôi đoán thế này. Nó mê chị, không lấy được thế là nó làm cho gia đình chị lục đục, chồng chị buộc phải bỏ đi, đúng vậy không ?

XUÂN  HOA (ngạc nhiên) : Sao cụ biết rõ tình cảnh gia

đình nhà cháu thế ? (Đột nhiên nhận ra.) Trương Đỗ !

TRƯƠNG  ĐỖ (cười  khùng  khục) : Cẩn  thận  kẻo  lật

thuyền đấy ! (Một tay cầm mái chèo, một tay lột khăn che mặt và bộ râu.) Chính tôi đây. Cô đã thề nhưng tính tôi đa nghi nên tôi muốn cô thực hiện lời hứa ngay lúc này, khi chỉ có hai ta trên con thuyền giữa dòng sông chảy xiết này.

XUÂN HOA : Không được, thuyền đang tròng trành !

TRƯƠNG  ĐỖ : Có  thế mới  bắt cô phải  chịu  tôi chứ.

Tất nhiên trên giường có chăn có chiếu thú vị hơn nhiều. Nhưng đây đâu phải để thú vị, mà chỉ là một cam kết để ta tin nhau.

XUÂN HOA : Vậy là anh không tin, mặc dù tôi đã thề.

TRƯƠNG  ĐỖ : Chưa. Làm  thế  này chắc ăn hơn. Nào,

cô chịu khó...

[Xuân Hoa đột nhiên bất ngờ đẩy Trương Đỗ xuống nước.]

(Lóp ngóp dưới nước.) Tao sẽ giết mày !

[Hắn vừa bám được vào mạn thuyền thìXuân Hoa đã đập mái chèo làm tay hắn rời ra. Cuối cùng Xuân Hoa đưa được con thuyền vào bờ. Cô nhẩy lên.]

XUÂN HOA (với mấy khách đang chờ đò). Các ông cứu

tôi với ! Tên lái kia định cưỡng hiếp tôi lúc giữa sông ! (Chạy đi.)

TRƯƠNG  ĐỖ (đã  lên  bờ,  đuổi  theo Xuân Hoa). Các

ông giữ nó cho tôi. Nó là vợ tôi. Nó theo trai. Các ông đừng nghe nó.

[Nhưng mấy người khách đã đoán được sự tình, giữ chặt Trương Đỗ cho Xuân Hoa chạy.]

MỘT  KHÁCH : Anh  xấu  trai  thế,  ai bảo lấy vợ đẹp?

Chị ấy theo trai là chuyện bình thường ! Mặc chị ấy. Chở chúng tôi sang ngang đã.

[Họ cười vang. Trương Đỗ phải miễn cưỡng chở họ sang ngang.]

CẢNH 12

Trước cổng chùa Khúc Sơn. Bên đường là tảng đá lớn trắng tinh và cây cau thẳng vút mọc bên cạnh.

Trương Đỗ vào cùng ba tên côn đồ. Hắn nhìn quanh xem xét.

TRƯƠNG  ĐỖ : Đúng  chỗ này rồi. Chúng bay nấp cho

khéo. Lúc nào tao gọi mới xông ra giữ chặt lấy nó, trói lại, giải đi. Xong việc tao đưa nốt tiền và còn thưởng thêm nữa, nếu chúng bay làm được gọn. (Nhìn ra.) Nó đến rồi. Nấp vào mau !

[Bọn chúng nấp vào sau các bụi cây.

Tiểu Ngọ dẫn Xuân Hoa mặc đại tang đi vào.]

TIỂU  NGỌ : Tảng  đá  trắng  tinh là em chồng chị, còn

cái cây cao vút kia mới là chồng chị.

XUÂN  HOA :  Cảm  ơn  chú,  bây giờ chú để mặc tôi ở

đây với chồng tôi và em anh ấy.

TIỂU  NGỌ : Lát  nữa  mời  chị  về  chùa ăn uống, nghỉ

ngơi. Sư cụ bảo nhân dịp chị ở quê lên, nhà chùa sẽ làm lễ cầu siêu lần nữa cho cả hai anh em họ Cao. (Ra.)

[Xuân Hoa quỳ xuống, thắp nén hương cắm trước tảng đá vôi và cây cau. Trương Đỗ nhẩy sau bụi cây ra.]

TRƯƠNG  ĐỖ.  Cô Xuân Hoa ! Thắp nén hương thế đủ

rồi. Bây giờ cô theo tôi về làng !

XUÂN HOA : Tôi ở lại đây với chồng và em chồng tôi.

TRƯƠNG ĐỖ : Cô đã thề sẽ chịu lấy tôi kia mà ?

XUÂN HOA : Do anh bắt tôi phải thề. Vong linh mẹ tôi

sẽ hiểu và tha thứ cho tôi.

TRƯƠNG  ĐỖ (giận dữ quát). Không  nói nhiều. Cô có

về làng với tôi không ?

XUÂN HOA : Không !

TRƯƠNG ĐỖ : Bọn bay đâu ?

[Đám côn đồ ùa ra, trói Xuân Hoa lại. Đã phòng bị, Xuân Hoa thừa lúc bất ngờ, đạp vào Trương Đỗ khiến hắn bắn vào tảng đá, đập đầu chết.

Bọn côn đồ thấy vậy bỏ chạy mất.]

XUÂN  HOA (quỳ  xuống  khấn). Lạy đức Phật tổ đại từ

đại bi ! Ngài đã cho em chồng con biến thành tảng đá tinh khiết, cho chồng con biến thành cái cây cao vút vươn thẳng lên trời. Xin Ngài hãy biến tên lòng dạ đen đúa kia thành giống cỏ hôi bò dưới mặt đất rác rưởi.

[Thi thể Trương Đỗ biến mất, thay vào là thứ cỏ mọc lan nhanh trên mặt đất.]

Cúi xin Phật tổ đại từ đại bi thương tình, cho con mãi mãi được ở bên chồng con và em anh ấy. (Từ từ khuỵu xuống, hai tay vẫn ôm chặt cây cau.)

[Xuân Hoa biến mất, tại chỗ ấy mọc lên một thứ cây leo nhanh chóng lan nhanh, ôm lấy cây cau.

Sân khấu bừng sáng trong tiếng đồng ca vẳng đến.]

TIẾNG ĐỒNG CA.

                "Em là con gái làng La,

Mỗi câu em hát là ba miếng trầu.

Lá trầu đệm với miếng cau

Bổ ra làm sáu đỏ au nghĩa tình.

Vôi kia một chút trắng tinh,

Mới đủ thắt mối duyên tình đôi ta !"

HẾT