NHỚ LẠI MỘT CÂU CHÂM NGÔN

NHỚ LẠI MỘT CÂU CHÂM NGÔN

              Cách đây trên nửa thế kỷ, tình cờ đi ngang qua một trường mẫu giáo ở Pháp, tôi thấy một dòng chữ kẻ rất đẹp : “MAITRISE DE SOI et RESPECT D’ AUTRUI”. Vừa đọc xong, tôi sửng sốt, đúng là một câu châm ngôn hết sức hợp lý, chính xác ! 
               Trên đường về, khách sạn, tôi cứ nhẩm “Maitrise de Soi et Respect d’ Autrui !...” bao nhiêu lần không biết, như thuở học Tiểu học nhẩm để thuộc lòng bài học nào đấy. Mải nhẩm đi nhẩm lại đến nỗi mấy lần suýt đâm đầu vào ô-tô … 
               Nhân có anh bạn thân người Pháp, tôi thuật lại câu chuyện và bình luận thêm đôi chút. Anh bạn cười : “Chính xác ! Tôi cũng thấy câu châm ngôn ấy rất hay, hình như tóm tắt được tất cả những gì tôi muốn noi theo : MAITRISE DE SOI  et RESPECT D’ AUTRUI ! Hay ! Mà nhân tiện, tôi có hơi quen bà hiệu trưởng ở đấy. Nếu anh thích thì hay ngày mai hai chúng ta quay lại đấy ? Và nếu bà ta có thời gian thì anh có thể hỏi thêm, nói chung là trao đổi chơi.” 
              Tất nhiên tôi không chỉ chấp thuận mà còn rất mừng, thấy cơ hội ngàn vàng.
                                                                       *
              Bà Hiệu trưởng Trường Mẫu giáo ấy, một phụ nữ vóc bé nhỏ, tóc đã hoa râm, khuôn mặt phúc hậu, đeo cặp kính trắng gọng sừng rất to. Lâu rồi tôi không nhớ rõ nhưng hình như tên là Madeleine, đón hai chúng tôi. 
            Khi nghe anh bạn tôi nêu vấn đề, bà cười : “Từ thuở nhỏ tôi có thói rất thích sưu tầm và ghi vào sổ tay những câu mà tôi coi là “châm ngôn” để áp dụng trong cuộc sống. Hồi lập cái trường này, tôi nghĩ nên có một câu gì đấy để in vào óc các cháu và giúp ích được chúng trên đường đời… Cũng xin phép được khoe với hai ông là một số cháu sau này trưởng thành đã đến thăm lại trường xưa và cho tôi biết cái câu “châm ngôn” ấy giúp ích được chúng rất nhiều…”



          
                                                         *

          Ôi ! Chỉ mấy từ thôi mà có sức mạnh đến thể !
          MAITRISE DE SOI ET RESPECT D’AUTRUI !
           

                                                                           *

           Cái câu “châm ngôn” ấy ám ảnh tôi cho đến ngày hôm nay, cứ lâu lâu lại hiện lên trong óc tôi… Tôi có cảm giác hình như trí óc và tình cảm tôi nhiều lúc bị chao đảo, chính cái câu cực kỳ đáng quý ấy đã giúp tôi lấy lại được thăng bằng !
          Tôi tạm dịch là “Làm chủ bản thân và tôn trọng người khác”.
          Bản thân chứ không phải tập thể ! 

          Làm chủ bản thân khác hẳn làm chủ tập thể. Làm chủ bản thân là giữ cho mình, bản thân mình, biết cách suy nghĩ và xử sự thông minh, đúng đắn, trước hết giữ được “là mình” không chao đảo theo những “lời khuyên” nghe thì rất đúng nhưng nghĩ kỹ thì sai. Còn “làm chủ tập thể” thì có nghĩa ngược lại : là giao phó số phận mình vào tay một kẻ nào đấy, kẻ có quyền chi phối, cưỡng bức mình cùng với đám đông mà ngay trong thâm tâm hắn cũng khinh như rác, coi là đám lừa để hắn cai quản. 

           Hai khái niệm khác nhau một trời một vực. May thay, cái “làm chủ tập thể” kia, mà kẻ nghĩ ra nó trong một cơn hoang tưởng, coi là “phát minh vĩ đại thứ ba của nhân loại” sau phát minh ra lửa và phát minh ra kim loại ! Khiếp chưa ? (Các bạn chú ý : “nhân loại” kia đấy chứ không phải chỉ của cái xứ An-nam bé xíu này đâu) Tuy nhiên cái "phát ninh vĩ đại" đã bị nhà triết học Trần Đức Thảo bác bỏ và nó đã thất bại, chứ nếu không thì chúng ta, tôi và các bạn, hôm nay đều đã biến thành giống lừa hết, chỉ biết kêu be-be và chủ sai gì là cam phận è cổ làm nấy. 

                                                                             *

            Tuy nhiên xin các bạn yêu quý của tôi cảnh giác : cái “phát minh” kia thất bại, nhưng ý đồ biến toàn dân thành trại lừa không phải đã không còn ám ảnh trong óc những kẻ nào đấy, những kẻ đầu óc duy tâm (thờ một hai ông Thánh và hoàn toàn tin vào những lời phán của mấy vị “Thánh” ấy) và.. thiểu năng trí tuệ… Chúng ta hãy cảnh giác, các bạn ạ, kẻo biến thành… lừa lúc nào đấy.