Kịch : NHỮNG LÁ THƯ TỪ BIÊN GIỚI

Những lá thư

từ biên giới

Kịch hai phần

NHÂN VẬT

Trên biên giới :

TẤN – chiến sĩ, 22 tuổi

CHIẾN SĨ I   }

CHIẾN SĨ 2  } – trạc tuổi Tấn

CHIẾN SĨ 3  }

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG

Tại Hà Nội :

QUYÊN – nữ công nhân, 20 tuổi

BỐ QUYÊN – công nhân, 55 tuổi

MẬU – em Quyên, 18 tuổi

SONG – Phó tiến sĩ, 28 tuổi

CHỊ CỦA SONG

VĨNH – bạn Tấn

Câu chuyện xảy ra vào những năm 1983-1984, trong thời kỳ chiến tranh biên giới với Trung Quốc.

P H Ầ N    T H Ứ    N H Ấ T

Cảnh mở đầu

Nhà sàn của đồng bào dân tộc ít người. Giữa nhà, một bếp lửa tắt ngấm. Cửa sổ rất rộng, trông ra phong cảnh vùng biên giới phía Bắc: núi non trùng điệp. Góc nhà sàn: những chiếc chiếu cá nhân cuộn lại và những ba-lô bộ đội xếp gọn gàng: một tiểu đội bộ đội trú nhờ ở đây.

Buổi trưa, bên ngoài nắng gắt.

Có tiếng ồn ào phía ngoài. Hai chiến sĩ, áo quần xốc xếch, mặt mũi đỏ gay, dìu một chiến sĩ thứ ba lên nhà sàn, chính là Tấn.

CHIẾN SĨ I. Giải chiếu ra! Mau lên! Tìm làm cái gì? Con nhà lính thì đồ đạc thằng nào chẳng giống thằng nào !

Chiến sĩ 2 trải chiếu ra. Họ đặt Tấn nằm xuống.

CHIẾN SĨ 2. Cậu đoảng thì có ! Bài mục chống say nắng mới học tuần trước đã quên rồi à? Người bị say nắng không được để đầu cao. (Lấy quạt quạt cho Tấn.)

CHIẾN SĨ I (lấy khăn lau mồ hôi trán). Nắng gì mà khiếp thế không biết. Cái đất biên giới này dễ sợ thật. (Nhìn Tấn.) May quá ! Nó tỉnh rồi. Thế là yên trí. Lúc nãy tao hoảng quá. Đang tập, tao thấy tự nhiên người nó rũ ra, mặt tái mét. Tao vội chạy đến, chưa kịp hỏi thì nó đã lăn quay ra rồi. Hai mắt trợn trừng lên thế này này.

CHIẾN SĨ 2. Say nắng là chuyện hết sức bình thường. Có các cậu dân thị xã, hơi một tí đã có quạt máy vù vù, chứ còn dân đồng chiêm chúng tớ thì có vụ gặt đông xuân nào không có vài người say nắng. Có năm có người chết nữa ấy chứ. Nhưng thôi, nó tỉnh rồi, ta ra thao trường thôi.

CHIẾN SĨ 1. Khoan ! Xả hơi một tí đã !

CHIẾN SĨ 2. Muốn ăn kỷ luật hả ? Muốn nằm khoèo trong doanh trại một Chủ nhật nữa hả ? Mỗi tuần có độc một ngày láng cháng ra chợ ngắm mấy cô gái dân tộc.

CHIẾN SĨ 1 (miễn cưỡng đứng lên, xốc lại áo quần). Mày nói đúng. Tao còn cái đồng hồ tàng, Chủ nhật này cũng cho “bay” nốt. Làm một bữa thỏa thích để sau đợt huấn luyện có phải lên chốt cũng không hận.

Họ nhìn lại Tấn một lần nữa rồi ra khuất.

Họ vừa ra khỏi nhà thì Tấn nhỏm ngay dậy. Anh chạy ra chỗ cửa số, ghé nhìn theo. Thấy các bạn đã đi xa, anh phá lên cười, chắp hai tay, hướng ra phía ấy vái lia lịa.

TẤN. Xin hai ông bạn quý tha tội. Và cũng xin tiểu đội trưởng thông cảm. Tấn này đã phải dùng cái mẹo nhỏ này chỉ vì thèm viết thư về nhà quá. Chủ nhật vừa rồi, sáng tổng vệ sinh, chiều giúp nhà bếp, tối làm nội vụ, chẳng còn lúc nào. Đợi đến Chủ nhật sau thì lâu quá, mà cũng đã chắc gì có thời giờ rảnh để ngoáy. Thật ra Tấn này cũng chưa dám viết thư thẳng cho cô nàng mà chỉ dám viết chéo qua thằng bạn cùng xóm. (Lấy giấy bút ra.) Với lại bài mục gì chứ “yếu lĩnh xạ kích” thì Tấn này thuộc như cháo. Hai lần kiểm tra đều đạt điểm mười. Cho nên có bỏ buổi tập hôm nay thiết tưởng cũng có thể châm chước.

Tấn bắt đầu viết. Trong lúc anh viết, tiếng anh vọng lên.

TIẾNG TẤN. “Biên giới ngày 28 tháng Bẩy năm 1983. Vĩnh thân ! Thế là tao vào lính vừa chẵn một tháng hai mươi hai ngày. Mới chưa đủ hai tháng mà sao tao thấy nó lâu thế…”

Ánh sáng mờ dần.

Cảnh Một

Nhà Quyên ở Hà Nội, giản dị, kiểu của một gia đình lao động bình thường. Góc nhà một chiếc máy khâu cũ kỹ.

 Mậu, em trai Quyên, đang đánh véc-ni lên chiếc tủ li vừa mới đóng xong, đặt ở giữa nhà. Dưới nền nhà bằng xi-măng, các dụng cụ làm mộc để bừa bãi. Vĩnh ngồi trên ghế tựa gần đấy, cầm lá thư của Tấn đang đọc cho Mậu nghe.

TIẾNG TẤN (vang lên)…. “Cái thiếu thốn nhất đối với tao bây giờ là tình cảm gia đình, bè bạn. Cho nên tao rất mong thư ở nhà. Chỉ cần vài dòng ngắn ngủi của mày, của thằng bạn nào ở nhà máy, hoặc của cô Quyên, chú Mậu, là đủ làm tao sung sướng lắm rồi…

MẬU. Anh chịu khó viết thư cho anh ấy, kẻo anh ấy mong.

VĨNH. Anh sẽ viết. Nhưng chú nghe tiếp đã. “Mày nhớ nhắc cô Quyên viết thư cho tao nhé. Khốn nỗi người ở nhà có mấy lúc nghĩ đến kẻ đi xa ! Còn tao thì có đêm nào không mơ thấy Hà Nội. Phong cảnh ở đây chán ngắt. Độc một mầu xanh. Ăn thì đói, mặc thì rách. Đời thằng công nhân đã khổ, đời thằng lính còn khổ hơn nhiều…”

MẬU. Thế thì đi nghĩa vụ làm gì ? Em nghe bảo anh Tấn xung phong đi. Dại quá, đang ở nhà yên ổn …

VĨNH. Im, nghe tiếp đã.

Bỗng có tiếng nhạc sập sình ở đầu ngõ vọng vào.

(Ngừng đọc, lắng nghe.) Lão Phất mới tậu được một dàn mới hả ? Chà, trong khi thằng Tấn trên biên giới cực khổ như thế thì ở đây có những kẻ sống còn sướng hơn cả đế vương ! Đời chúa bất công !

MẬU. Mình không có mà người ta có, được nghe nhờ thế này cũng tốt chán.

VĨNH. Sao tao ghét cái nhạc sập sình này đến thế?

MẬU (tay cầm giẻ thấm véc-ni, vừa ngắm nghía cái tủ li đang đánh giở, vừa uốn éo theo tiếng nhạc). Đít-cô đấy, ông anh ạ.

VĨNH (khó chịu). Tao về đây. Tao để lại lá thư này, chị Quyên mày về thì đưa chị mày xem. Bảo chị mày lúc nào tranh thủ viết cho thằng Tấn mấy chữ kẻo nó mong.

MẬU (cầm lá thư đặt lên chiếc bàn nhỏ kê giữa nhà). Vâng ạ. (Lại cúi xuống tiếp tục đánh véc-ni lên chiếc tủ li mới đóng, chân vẫn hơi uốn éo theo tiếng nhạc.)

Vĩnh ra đến cửa thì gặp bố Quyên dắt xe đạp vào nhà. Đấy là một người đứng tuổi, tóc hoa râm, vạm vỡ, dáng vẻ chất phác.

BỐ QUYÊN. Anh Vĩnh đấy à? Ngồi chơi đã.

Vĩnh. Bác ạ! Cháu ngồi với chú Mậu lâu rồi. Cháu phải về thôi ạ. (Ra.)

BỐ QUYÊN (nói với theo). Thỉnh thoảng sang chơi nhé! (Vào nhà.) Chị chưa về à?

MẬU (vẫn vừa làm vừa uốn éo theo tiếng nhạc). Chưa ạ. Còn liên hoan nữa kia mà, bố. Nghe đâu có cả nhẩy nữa, bố ạ. Chắc phải khuya chị Quyên mới về được.

Cất xe đạp xong, bố Quyên mệt mỏi ngồi xuống ghế đẩu, rót nước uống. Bỗng có tiếng xe máy đến gần.

MẬU (chạy ra nhìn). Chị Quyên, bố ạ. Có anh nào đèo chị về.

Tiếng máy tắt. Quyên mặc rất diện, chạy vào, vẻ mặt tươi tỉnh.

QUYÊN (hồ hởi). Bố ạ!

Vừa lúc ấy Song cũng vào theo. Anh ăn mặc sang trọng, thắt cà-vạt và đeo kính cận.

SONG (lễ phép cúi chào). Lạy bác ạ !

BỐ QUYÊN. Không dám. Anh đến chơi.

QUYÊN. Bố ạ, đây là anh Song, kỹ sư, phó tiến sĩ, mới về công tác ở nhà máy chúng con đấy ạ. Anh Song, mời anh ngồi chơi với bố em. (Chạy vào nhà trong.)

SONG (trỏ Mậu). Em cô Quyên đấy phải không ? Trông giống quá !

BỐ QUYÊN. Em nó tên là Mậu. Anh sơi nước đi.

SONG. Tối nay cháu uống nhiều nước chè quá rồi. (Với Mậu.) Tủ em đóng đấy à ? Đẹp quá. Chị Quyên kể với anh là em khéo tay lắm. (Ngắm nghía tủ.) Đẹp thật !

Quyên trong nhà ra, đã thay sang bộ quần áo mặc nhà, giản dị.

(Quay sang Quyên.) Hà Nội bây giờ văn minh gớm. Cũng tuýt, cũng đít-cô, chẳng kém gì bên kia.

MẬU. Thưa anh, bên nào ạ ?

QUYÊN. Bên Hung. Anh Song vừa tốt nghiệp kỹ sư bên Hung về đấy, Mậu ạ.

SONG (lấy bao thuốc lá, bóc, rút ra một điếu mời). Cháu không hút nhưng hôm nay có bao thuốc ngon người ta cho. Mời bác ạ.

BỐ QUYÊN (cầm điếu thuốc). Cảm ơn anh.

SONG (chìa bao thuốc mời Mậu). Chú Mạnh, mời chú !

MẬU (đỡ điếu thuốc, cười lành hiền). Em tên là Mậu !

SONG (cười ngượng). À, phải rồi. Chú Mậu.

MẬU (ngắm nghía điếu thuốc). Thuốc Hung, hả anh ?

SONG (cười). Anh về gần ba tháng rồi, còn đâu thuốc Hung nữa ? Đây là thuốc lá Đức, bố anh mới đi công tác ở Cộng hòa Dân chủ Đức về.

BỐ QUYÊN. Học giỏi sướng thế đấy. Thằng Mậu nhà tôi thì có đến hết đời cũng chưa biết nước ngoài là cái gì. Nó lười học lắm, anh ạ. Mỗi cái bằng lớp Bẩy mà cũng “tượt”. Thế là đành rẽ ngang. Bố công nhân, con vẫn hoàn công nhân, chẳng hơn được bố tí nào.

SONG. Bác ạ, cô Quyên tối nay nổi nhất cả cuộc liên hoan. Các cô kỹ sư, sinh viên thực tập, rồi công nhân… đều thua cô Quyên nhà bác hết. Nhưng thôi, muộn rồi. Cháu đèo cô Quyên về, nhân tiện ghé vào thăm bác và chú Mậu cho biết nhà thôi.

BỐ QUYÊN. Anh ngồi chơi đã.

SONG. Nếu không sợ bố mẹ mắng thì cháu xin hầu chuyện bác suốt đêm ấy chứ ạ. Ngồi đây, cháu thấy dễ chịu quá. Cô Quyên có một gia đình đầm ấm thật. Bác thì giản dị. Chú Mạnh thì lành hiền…

QUYÊN (cười). Mậu chứ.

SONG (cũng cười theo). Phải rồi, chú Mậu. Tính tôi hay quên thế đấy, nhất là các tên người. Thôi, cháu xin phép bác ạ.

BỐ QUYÊN. Vâng, anh về.

SONG. Biết nhà rồi, cháu sẽ xin đến thăm bác luôn ạ. Chào chú Mậu nhé ! Phải rồi, Mậu. Không biết tại sao anh cứ nhầm là Mạnh ! (Cười lành hiền, ra.)

Quyên ra theo tiễn.

BỐ QUYÊN (thở dài). Nhà người ta có phúc thế ! (Với con trai.) Tao không được ông bà cho học đã đành, chứ còn mày, bố tạo mọi điều kiện cho mà học, sách vở, giấy bút, đắt đến mấy cũng sắm cho, không tiếc, ấy thế mà rồi chữ thầy giả lại thầy cả.

MẬU. Con bảo bố rồi. Đầu con rắn lắm, học không vào đâu.

BỐ QUYÊN. Mày lười thì có.

MẬU. Ông Phất ngoài đầu ngõ kia kìa, có Đại học đại hiếc gì đâu mà vẫn sướng như thế !

BỐ QUYÊN. Tao không thèm so với lão ấy.

MẬU. Bố bảo ông ấy làm sao ? Không ăn cắp ăn nẩy của ai, chỉ buôn bán, có gì là xấu nào ?

BỐ QUYÊN. Buôn hàng ăn cắp của nhà nước thì cũng là ăn cắp.

MẬU. Khư khư ôm cái đạo đức suông như bố thì cả đời chỉ làm đầy tớ cho người ta thôi.

BỐ QUYÊN (quát). Tao đẻ mày ra mà mày nói như thế à ? (Tát con.) Đồ bất hiếu !

Mậu ôm mặt khóc thút thít. Quyên đã quay vào từ bao giờ.

(Quay sang con gái.) Đấy, chị vào mà dạy nó. Tôi chịu rồi. (Ngồi vào một góc nhà.)

QUYÊN (đến bên em). Sao lúc nào em cũng cay cú thế nhỉ ?

MẬU. Nghèo nhục lắm, chị không thấy à ?

QUYÊN. Việc gì mà nhục ?

MẬU. Thấy mình nghèo, ai cũng khinh được. Chị không biết chứ, bây giờ em chẳng dám đi đến đâu. Trong túi không có bao đầu lọc thì không dám gặp đứa nào. (Đột nhiên.) Suýt quên ! (Mặc áo.)

QUYÊN. Đi đâu? Khuya rồi. Dọn đồ đạc rồi đi ngủ !

MẬU. Ông Phất bảo sang ông ấy nhờ việc gì.

BỐ QUYÊN (bật dậy, hét). Tránh xa cái lão ấy ra !

Nhưng Mậu đã chạy đi rồi. Không khí im lặng nặng nề.

Cái áo lúc nãy con mặc hợp quá. Mượn đứa nào đấy ?

QUYÊN. Cái Ngọc, bố ạ. Bố thấy con mặc hợp ạ ?

BỐ QUYÊN. Bao nhiêu một cái như thế ?

QUYÊN. Nó mua tám ngàn rưởi đấy, bố ạ.

BỐ QUYÊN. Đắt thế kia à ? Nhưng cũng đáng của. Mặc vào trông người đẹp hẳn ra. Hay con mua một cái ? Kỳ này bố lĩnh thưởng cả quý cũng phải được gần bẩy ngàn. Xem trong nhà còn cái gì có thể bán thì bán đi để thêm hai ngàn nữa.

QUYÊN. Bố nghĩ lẩn thẩn. Còn bao nhiêu khoản đang trông chờ vào cái món tiền thưởng của bố đấy. Bố đi ngủ đi. (Sau một chút.) Buồn cười, cái anh Song cứ bám con suốt cả tối nay, không chịu nhường ai nhẩy với con cả. Mà con có biết nhẩy nhót gì đâu. Điệu nào anh ấy cũng phải dạy mà con nhẩy vẫn cứ chệch.

BỐ QUYÊN (thăm dò). Nó có vẻ đứng đắn đấy nhỉ ?

QUYÊN. Con nhà gia giáo lắm. Chuyên môn giỏi. Mới về nhưng làm ăn nghiêm túc, Giám đốc quý lắm.

BỐ QUYÊN. Thế thì được đấy, con ạ.

QUYÊN (ngơ ngác). Bố bảo được cái gì kia ạ ?

BỐ QUYÊN. Bố thấy nó có vẻ mến con…

QUYÊN (cười phá lên). À, không ! Quan hệ bè bạn thế thôi. Anh ấy phải lấy loại có bằng cấp, con nhà giầu kia. Bản thân là kỹ sư, phó tiến sĩ, học nước ngoài về, bố lại cán bộ to, chứ đâu phải xoàng ạ ?

BỐ QUYÊN. Nhưng nếu nó thích con…

QUYÊN. Thì con cũng không nhận. Con không thích lấy ai cách biệt gia đình nhà mình quá.

BỐ QUYÊN (thở dài). Lúc nãy em Mậu nó nói đúng. Không gì nhục bằng nghèo. Ngày xưa các cụ bảo “an bần lạc đạo” chứ ngày nay đụng cái gì cũng phải có tiền. Bần bách là cái nhục, cái tội, con ạ.

QUYÊN (cười vang). Bố muốn con lấy anh nào lắm tiền chứ gì? Bố nghĩ quẩn rồi. Nhà mình đã đến nỗi nào đâu ? Với lại con đang nhận việc làm thêm, bố không lo.

BỐ QUYÊN. Nhưng nếu anh Song này đứng đắn thì cũng chẳng tội gì mình lẩn tránh. Bố để ý thấy…

QUYÊN (bắt đầu khó chịu). Bố đi ngủ đi.

Bố Quyên từ từ đi vào buồng trong. Còn lại một mình, Quyên trầm ngâm suy nghĩ. Rồi bỗng thấy lá thư của Tấn, bèn lấy ra đọc.

TIẾNG TẤN “… Có đêm nằm, tao chợt nghĩ : Nơi đây cách Hà Nội đường chim bay chỉ hơn trăm cây số, ấy thế mà cuộc sống khác đi đến thế. Vĩnh ạ, bọn tao ở đây suy nghĩ đơn giản lắm : người ta cho gì ăn nấy, bảo tập gì tập nấy. Còn ngủ thì bạ chỗ nào cũng ngả lưng được…”

Bỗng Mậu chạy vào, vẻ hồi hộp.

(Vội giấu lá thư.) Ông Phát bảo gì thế ?

MẬU. Có gì quan trọng đâu. (Sau một chút.) Chị cầm lấy chỗ tiền này, may cái áo như của chị Ngọc mà mặc.

QUYÊN. Tiền ở đâu mà lắm thế này ?

MẬU (tránh cặp mắt của chị). Ông Phất nhờ em đóng cái giường gỗ lát. Ông ấy đưa tiền trước để mua gỗ.

QUYÊN. Thế thì phải mua cho ông ấy chứ.

MÂỤ. Chị cứ tiêu đi. Chị mặc cái áo ấy trông nổi lắm.

QUYÊN (cười). Nhưng chị mặc mốt không hợp đâu. Với lại em cẩn thận đấy. Người ta đưa tiền để mua gỗ, tiêu phí tiêu phạm rồi không lấy gì đền họ được đâu.

MẬU. Em đưa thì chị cứ cầm lấy đã nào.

QUYÊN. Thôi được, chị giữ hộ. Để em khỏi tiêu phí.

MẬU. Chị cứ may đi. Thiếu bao nhiêu em sẽ đưa thêm. Em nói thật, thời nay con gái đẹp đến mấy, đảm đến mấy, con trai không nhìn thấy có cái xe “MIFA”, chí ít thì cũng cái xe Hải Hà xuất khẩu thì cũng ngại. Chị ăn mặc xoàng xĩnh quá được đâu.

QUYÊN (cảm động). Đi ngủ đi. Nằm với bố ấy. Chui vào khẽ chứ, đừng làm bố thức giấc.

Mậu vào buồng. Quyên khép cửa  rồi lấy lá thư của Tấn ra đọc tiếp.

TIẾNG TẤN. “… Vĩnh ạ, Tao rất thèm biết mọi tin tức ở Hà Nội. Nhà Hát Lớn có vở kịch nào mới, rồi trong xóm mình tình hình sinh hoạt các gia đình thế nào ? Phân xưởng mày có gì lý thú không ? Nói tóm lại, mọi chuyện ở quê hương tao đều muốn biết. Mày nhắc cô Quyên, chú Mậu viết thư cho tao…”

Quyên đặt lá thư xuống, lấy giấy bút ra viết.

TIẾNG QUYÊN. “Hà Nội, 15 tháng Mười, 1983. Anh Tấn thân mến. Anh không viết thư cho Quyên mà chỉ viết cho anh Vĩnh, thế là tội to lắm đấy. Nhưng thông cảm với người chiến sĩ nơi tiền tuyến, không có thời gian, nên Quyên lấy giấy bút viết cho anh, kể chuyện hậu phương…”

Cảnh Hai

Trên “chốt”. Một cái lán “bán âm bán dương”, nền được khoét sâu vào lòng đất, mái đắp đất dầy. Giữa mái và mặt đất có những lỗ vuông dùng làm lỗ châu mai và làm nơi quan sát. Giao thông hào toả ra các phía, nối với những lán khác.

Buổi sáng. Ba chiến sĩ - Tấn và hai đồng đội chúng ta đã thấy ở Cảnh mở đầu - đang nằm. Họ đi cảnh giới ban đêm mới về, đang sắp ngủ. Tấn thức ngồi đọc thư.

CHIẾN SĨ I. Đọc to lên cho nghe với. Chúng tao chưa ngủ được đâu.

CHIẾN SĨ 2. Phải đấy, đọc to lên ! Rồi tớ sẽ đọc thư bà xã cho các cậu nghe.

Tấn đọc và tiếng Quyên vang lên.

TIẾNG QUYÊN. “…Hà Nội đã vào thu. Những cây bàng đầu ngõ đang rụng dần những chiếc lá đỏ rực. Anh Tấn còn nhớ không, cũng khoảng thời gian này năm ngoái, anh Tấn còn ở nhà, mấy đứa chúng mình kéo lên Công viên Thủ Lệ, mải chơi quên cả giờ về, ăn bánh chưng trừ bữa. ấy thế mà bây giờ anh Tấn đã ở tận đâu xa lắc. Trong thư anh Tấn viết rằng người ở nhà có mấy khi nghĩ đến kẻ đi xa. Nghĩ chứ ! Nghĩ nhiều ấy chứ…”

CHIẾN SĨ 1 (ngắt lời). Ái chà ! Thư cho bồ có khác. Tình tứ gớm !

TẤN. Bồ bịch gì đâu ? Chỉ là bạn cùng xóm.

CHIẾN SĨ 2. Thật “bạn” không ?

TẤN (cười). Thật !

CHIẾN SĨ 1. Tớ không tin ! Bạn bè gì mà thư viết cho nhau toàn nhớ với thương như thế ?

CHIẾN SĨ 2. Yên ! Để cậu Tấn đọc tiếp.

CHIẾN SĨ 1. Gượm ! Tớ hỏi một câu đã. Cô hàng xóm ấy có xinh không ?

TẤN (cười). Cô ấy có những nét mình rất ưa.

CHIẾN SĨ 1. Vậy đợi gì mà không “cưa” đi ?

TẤN. Mình quen cô ấy từ khi còn nhỏ. Hai nhà cùng chung ngõ. Thật ra đã có thời mình mê cô ấy. Bấy giờ mình đang học lớp Tám.

CHIẾN SĨ 2. Mười ba hay mười bốn tuổi ?

TẤN (vẫn cười). Mười bốn.

CHIẾN SĨ 1. Hư quá ! Mười bốn đã yêu rồi.

CHIẾN SĨ 2. Tớ còn yêu từ năm mười hai cơ.

CHIẾN SĨ 1. Thì ra chỉ có tao là đứng đắn nhất ! Hăm mốt cái xuân xanh rồi mà vẫn chưa biết yêu là gì. Nhưng thôi được, để thằng Tấn kể trước. Trên chốt này không có sách báo văn nghệ gì, mà câu chuyện của mày mới mở đầu đã hấp dẫn rồi. Năm mười bốn tuổi, mới học lớp Tám, chàng đã gặp một cô gái và yêu nàng say đắm. Kể tiếp !

TẤN (cười). Hôm ấy đi học về, đến đầu ngõ, mình nhìn thấy một tốp con gái, trong có cô Quyên này…

CHIẾN SĨ 2. Ra cô nàng tên là Quyên !

TẤN (cười, đọc tiếp) Cô ấy nổi bật lên trong đám. Mình ở gần nhà cô ấy, ngày nào cũng gặp nhau, vậy mà mãi hôm ấy mình mới phát hiện ra là cô ấy rất đẹp…

CHIẾN SĨ 2. Khoan ! Đẹp thế nào phải tả cụ thể chứ.

TẤN (vẫn cười). Mặt tròn, trắng trẻo. Đặc biệt nhất là cái miệng cười. Cặp môi đỏ mọng. Và trong khi ngực các đứa khác cùng tuổi còn lép kẹp thì cô ấy đã có một bộ ngực nhô lên đầy hứa hẹn…

CHIẾN SĨ 1… Và chứa đựng đầy những bí mật kỳ diệu nữa chứ, đúng không nào ? Thôi được, kể tiếp !

TẤN. Chiều hôm ấy, lúc cô ấy sang mượn thằng em mình cuốn Toán lớp Sáu, mình bỗng luống cuống. Cô ấy hỏi mà mình ấp úng mãi không trả lời được.

CHIẾN SĨ 2. Tình tiết hay đấy. Rồi thế nào nữa ?

TẤN. Mình thầm yêu cô ấy khéo đến hai năm trời. Yêu mê mệt. Mỗi ngày không nhìn thấy cô ấy vài lượt không chịu nổi. Nhưng lại nhát, chỉ dám nhìn trộm sau lưng. Thú nhất là buổi tối, mình đứng ngoài ngõ tối, nhìn vào trong nhà cô ấy đèn sáng, tha hồ ngắm thoả thích. Mình còn nhớ một lần hai đứa đứng trong ngõ, một xe ba gác đi qua, cô ấy tránh, chạm vai vào mình, mà mình thấy sung sướng đến run cả người.

CHIẾN SĨ 1. Rồi tại sao lại thôi ?

TẤN. Hai năm sau mẹ cô ấy mất. Nhà neo đơn, cô ấy phải nghỉ học xin vào làm ở nhà máy. Mình cũng đã lớn, tình cảm bồng bột không còn nữa. Nhưng hai đứa vẫn thân. Trước khi đi nghĩa vụ, ngày nào cũng gặp nhau. Hai đứa mình hợp tính, chuyện gì cũng đem ra bàn bạc được. Đến bây giờ, chính mình cũng chưa hiểu giữa mình với cô ấy là tình cảm gì nữa. Tình yêu hay chỉ là tình bạn ?

CHIẾN SĨ 2. Rõ !

CHIẾN SĨ 1. Rõ thế nào ?

CHIẾN SĨ 2. Thuở bé mình cũng thầm yêu một cô bạn cùng học lớp Sáu. Giống như cậu Tấn, mình mê đến nỗi cứ nhìn thấy cô ta là người mình nóng bừng lên. Nhưng lên đến lớp Bẩy thì thôi.

CHIẾN SĨ 1. Và bây giờ ?

CHIẾN SĨ 2. Cô ấy đã có chồng, hai con rồi.

CHIẾN SĨ 1 (vớ đàn gẩy, hát). “Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng. Trời ơi, người ấy có buồn không ?”…

CHIẾN SĨ 2. Cậu làm thơ đấy à ?

CHIẾN SĨ 1. Không phải của mình, mà của một nhà thơ giấu mặt, lấy biệt hiệu là T. T. Kh. Suốt hơn nửa thế kỷ mọi người xôn xao bàn tán, đoán mò, gán cho hết người này đến người kia, cuối cùng mãi gần đây bà nữ thi sĩ mới để lộ ra chính bà là T. T. Kh. Và những vần thơ đầy chất lãng mạn của bà ấy chỉ là do tưởng tượng chứ bà ấy không hề nói về một mối tình cụ thể nào hết.

CHIẾN SĨ 2. Chà, chuyện ly kỳ đấy nhỉ. Nhưng thôi, ta đang thưởng thức câu chuyện tình của thằng Tấn…

TẤN. Để mình hỏi cậu một câu đã, thế bây giờ có lúc nào cậu thấy tiếc không ?

CHIẾN SĨ 2. Không. (Sau một chút.) Thật ra thỉnh thoảng gặp cô ấy trên đường làng, mình cũng muốn đứng lại nói dăm ba câu chuyện, nhưng nghĩ, lỡ ai nhìn thấy, rỗi hơi đem nói với chồng cô ấy, lại sinh rắc rối. Đấy là chưa kể chuyện đến tai bà xã nhà mình cũng lại không hay ho gì. Nhưng xin nói với hai cậu, cô ta vẫn duyên lắm nhé. Thậm chí còn duyên hơn ngày nhỏ. Và mỗi khi gặp mình, vẫn còn thèn thẹn thế nào ấy.

TẤN. Chà, chuyện tình duyên đâu phải đơn giản.

CHIẾN SĨ 2. Cho nên theo mình, cái cô hàng xóm viết thư cho cậu ấy, nếu cậu thấy mến cô ta thật sự thì hãy giữ chặt lấy, đừng dại dột để lọt vào tay thằng khác.

CHIẾN SĨ 1. Đúng rồi. “Cưa” luôn đi.

TẤN (thở dài). Đang ở lính thế này yêu đương cái gì. Ngay lúc đi nghĩa vụ về, vẫn phải sống dựa vào gia đình thì cũng chưa lấy vợ ngay được. Phải mất vài năm tích luỹ, ít nhất cũng có được cái giường cái tủ đã chứ.

CHIẾN SĨ 2. Đợi đến lúc ấy thì cái cô hàng xóm kia con đàn cháu đống rồi.

TẤN (buồn rầu). Đành vậy chứ biết làm sao ? Thời nay con gái thấy mình nghèo, yêu đến mấy nó cũng ngại.

CHIẾN SĨ 2. Mày nói có lý. Không biết chừng trong lúc mày đọc thư cô ấy cho bọn tao nghe, đã có một thằng lắm tiền đeo bám cô ta rồi.

CHIẾN SĨ 1. Tiền là Tiên là Phật, là sức bật của tuổi trẻ, là sức khoẻ của ông già… Nhưng thôi, chuyện của mày đang hay, kể tiếp đi.

TẤN (hết hứng). Để lúc khác. Này, các cậu có muốn hạ vài thằng địch không ?

CHIẾN SĨ 2. Kỷ luật là không được gây chuyện trước kia mà ! Thôi, đọc thư tiếp đi.

TẤN. Tớ vừa nghĩ ra được một mẹo dử cho chúng nó bắn trước.

CHIẾN SĨ 1 (chồm dậy). Thế thì làm đi !

CHIẾN SĨ 2. Lại lên nóc hầm, nhẩy chồm chồm như tổ Bẩy hôm trước chứ gì ? Muốn nhận kỷ luật hả ?

TẤN. Không. Cách này mới toanh, không thể bị kỷ luật được. Các cậu nhìn đây. (Lấy cây gậy, quấn giẻ thành bù nhìn rồi mặc áo quần, đội mũ tử tế vào.)

CHIẾN SĨ 1. Giỏi. Ta thực hiện đi. 

TẤN. Chưa, một thằng ít quá. Quấn thêm một hai thằng bù nhìn nữa.

Họ làm xong ba bù nhìn, nối thêm cây gậy cho dài, đưa lên mái hầm. Quả nhiên một tràng trọng liên nổ ở phía xa. Đạn bắn vào mái hầm làm đất đá rơi ra lả tả.

CHIẾN SĨ 1 (reo lên). Rõ ràng chúng mày bắn trước nhé. Bây giờ chúng ông được quyền rồi. (Chĩa nòng súng vào lỗ châu mai nhả đạn. Tiếng nổ nghe choáng tai.)

TẤN. Thôi, đủ rồi. Làm quá là phiền đấy.

CHIẾN SĨ 2. Mấy thằng trúng đạn ?

CHIẾN SĨ 1 (nhìn qua lỗ quan trắc). Bốn thằng ngã. Không biết có thằng nào chết không. Ta nghỉ một lát rồi làm tiếp lần nữa. Mẹo thằng Tấn hay đấy.

TẤN. Bây giờ phải ngủ.

Họ thu bù nhìn xuống.

CHIẾN SĨ 1. Bọn Tẫu bắn dở quá. Tưởng mất toi ba cái mũ, ai ngờ còn nguyên cả ba.

CHIẾN SĨ 2. Một cái trúng đạn của chúng nó đây này.

CHIẾN SĨ 1 (xem). Ừ nhỉ. Nhưng vẫn tồi.

TẤN (hét). Ngủ !

Họ vừa nằm xuống thì Đại đội trưởng theo giao thông hào chạy vào.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Cậu nào đầu têu đấy ?

TẤN. Báo cáo Đại đội trưởng, chính chúng nó nổ súng trước.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Thôi đi ! Các cậu tưởng tôi không biết hẳn ? Lần sau còn làm thế nữa, tôi không tha đâu

Tiếng gọi bên ngoài : “Các tổ lấy cơm !” Chiến sĩ 2 định chạy đi.

TẤN. Nhân tiện, mời Đại đội trưởng ăn với chúng tôi.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Đồng ý.

TẤN. Lấy thêm một suất cho Đại đội trưởng.

CHIẾN SĨ 2. Rõ. (Chạy ra khuất.)

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG (ngồi xuống). Hôm qua mình đi ngang qua, thấy các cậu kể chuyện gì mà cười ầm cả lên. Tiếu lâm hả ?

CHIẾN SĨ 1. Báo cáo Đại đội trưởng, tiếu lâm hiện đại đấy ạ.

Chiến sĩ 2 đem cơm về. Cả bốn người cùng ăn.

CHIẾN SĨ 1. Đại đội trưởng chưa nghe ạ ?

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Chưa. Cậu kể đi. (Nhìn cơm.) Lại canh đỗ tương ! Ngày chưa đi bộ đội, món tớ thích nhất là canh đỗ tương. Nhưng bây giờ món tớ căm thù nhất cũng lại là canh đỗ tương. Nào, kể đi.

CHIẾN SĨ 1. Chuyện chỉ có thế này. Một ông bố vợ ở quê lên thăm con gái và chàng rể ở Hà Nội. Nhưng ở chưa được một tuần lễ, cụ nhớ con lợn con gà, đòi về. Đêm hôm ấy cụ nằm gian ngoài nghe thấy ở gian trong hai vợ chồng thầm thì. Cô vợ nói, “Bố đòi sáng mai về đấy. Anh còn đạn thì cho cụ một băng”. Anh chồng đáp : “Làm gì còn ?” Cô vợ bèn bảo : “Không còn đạn thì cho cụ vài xỉa vậy !” Nghe thấy thế, cụ sợ quá, vội vớ cái làn đựng quần áo, khẽ mở cửa, chuồn thẳng. Dọc đường gặp người quen, cụ run rẩy kể lại câu chuyện. Người kia phá lên cười. “Chúng nó dùng tiếng lóng đấy. Chẳng là muốn đưa cụ ít tiền đi đường. Đạn là tiền. Băng là một trăm ngàn, còn xỉa là một chục ngàn. Con gái cụ nói thế là ý bảo chồng, không có một trăm ngàn thì đưa tạm cụ vài chục ngàn vậy.”

Đại đội trưởng cười sặc sụa. Ba chiến sĩ cũng cười theo.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Tiếng lóng mà đến thế thì tớ cũng không tài nào đoán nổi. (Lại phá lên cười.) “Anh còn đạn cho cụ vài băng” ! Chịu thật ! (Lại cười rũ rượi.)

CHIẾN SĨ 3 (chạy vào). Báo cáo Đại đội trưởng, có điện thoại của Tiểu đoàn gọi.

Đại đội trưởng cùng chiến sĩ 3 chạy nhanh ra ngoài, theo lối giao thông hào.

TẤN. Bây giờ thì đi ngủ.

CHIẾN SĨ 1. Nghe nốt lá thư đã. Đang đến đoạn hấp dẫn.

TẤN. Đi đâu mà vội. Trên đỉnh núi này còn khối thời gian.

CHIẾN SĨ 2. Tớ mệt lắm rồi.

Họ vừa nằm xuống thì Đại đội trưởng lại đến.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Đã ngủ rồi à ?

CHIẾN SĨ 2 (nhỏm dậy). Có chuyện gì thế, thưa Đại đội trưởng ?

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Đánh thức hai cậu kia dạy, tôi hỏi.

Chiến sĩ 2 lay hai đồng đội. Họ ngồi dậy, ngơ ngác.

Đêm qua các cậu gác ở trạm cảnh giới số 2 phải không ?

TẤN. Báo cáo, đúng thế.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Và các cậu đã bắt sống được cả sáu thằng biệt kích ?

TẤN. Báo cáo Đại đội trưởng, năm thằng thôi.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. À, phải rồi, một thằng chết. (Đột nhiên ôm chầm cả ba chiến sĩ.) Giỏi ! Mới vào lính chưa được nửa năm, lên điểm tựa mới hơn một tháng vậy mà đã lập chiến công lớn ! Giỏi ! (Bỗng đẩy cả ba chiến sĩ ra.) Nhưng cũng phải kỷ luật các cậu thật nặng. Cả ba cậu !

Ba người ngơ ngác và sợ hãi nhìn nhau.

Sao không giải tù binh về đây ? Chí ít cũng phải báo cáo cấp chỉ huy trực tiếp là tôi chứ. Đâm ra lúc nãy trên Trung đoàn gọi điện hỏi, tôi cứ ngớ người ra.

TẤN. Báo cáo, chúng tôi khuyết điểm không mang đủ dây trói. Đang lúng túng thì phát hiện có đội tuần tra của Trung đoàn đi gần đấy. Họ có đủ còng số tám nên chúng tôi giao cho họ, nhờ dẫn tù binh đi hộ.

CHIẾN SĨ 1. Còn tội không báo cáo ngay thì là của đồng chí Tấn tổ trưởng.

TẤN. Tôi nghĩ bắt được biệt kích thì có gì đâu.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Thôi được ! Bây giờ các cậu cử một người lên gặp Ban chỉ huy Trung đoàn, báo cáo tỷ mỷ về việc này.

TẤN. Tôi xin cử đồng chí Thịnh. Đồng chí ấy giỏi nói năng và cũng nắm vững chuyện bắt sống tù binh đêm qua.

Đại đội trưởng và Chiến sĩ 1 ra theo lối giao thông hào.

Chiến sĩ 2 đặt mình là ngáy luôn. Riêng Tấn vẫn thao thức. Anh ngồi dậy, lấy lá thư ra đọc.

TIẾNG QUYÊN. “…Anh đi mới được nửa năm, ấy thế mà trong xóm chúng mình đã xảy ra bao nhiêu chuyện. Vài người giầu lên rất nhanh. Đặc biệt là ông Phất. Lên nhà hai tầng, sắm Ti Vi mầu, tậu Cúp. Cô con gái diện ngất trời. Khách khứa ra vào tấp nập, toàn loại sang trọng. Thỉnh thoảng còn có khách đi ô tô con đến, phải đậu xe ngoài đường cái vì không chạy vào ngõ được. Chị Tấm hồi này hay đau ốm, không đi chợ được, túng bấn lắm, phải bán cả đến chiếc phản vẫn kê gần cửa ấy. Nhưng điều đáng buồn nhất là lũ trẻ choai choai hồi này hư hỏng quá. Thằng Thiệu con ông Bản vừa bị bắt về tội ăn cắp. Còn thằng Măng mới xin vào làm nhà máy chưa được hai tháng đã bị đuổi việc vì dính vào vụ ăn trộm dây đồng. Ngay đến thằng Mậu nhà này em cũng lo lắm. Hồi này lúc nào mở miệng là thở ra giọng cay cú chuyện tiền nong…”

CHIẾN SĨ 2 (bỗng nhỏm dậy, vớ khẩu tiểu liên). Gì thế ?

TẤN. Có gì đâu ?

CHIẾN SĨ 2 (lại nằm xuống). Không ngủ được à ?

TẤN. Không hiểu tại sao ấy.

CHIẾN SĨ 2. Này, liệu có được thưởng không nhỉ ?

TẤN (lơ đãng). Thưởng gì ?

CHIẾN SĨ 2. Huân chương hay huy chương gì đấy.

TẤN (không nhịn được cười). Bắt mấy thằng biệt kích mà cậu làm như tóm được bộ chỉ huy của Tướng Đờ Cát không bằng. Thôi, ngủ đi.

CHIẾN SĨ 2. Thời ấy nó khác chứ. Bấy giờ mỗi người đều là một anh hùng. Còn bây giờ, cứ nguyên nhận cái khổ cực trên đỉnh núi khô cằn này cũng đáng tặng huân chương rồi. Đằng này lại còn bắt sống được biệt kích…

TẤN. Thôi đi, ông tướng. Thèm huân chương lắm à ?

CHIẾN SĨ 2. Thì cậu tính, trong lúc chúng mình ăn toàn canh đỗ tương thì ở nhà chúng nó đi buôn, xây nhà xây cửa. Đến lúc chúng mình hết hạn trở về, vẫn cái nhà rách với đàn con cái vàng vọt vì thiếu ăn, thì cũng phải có cái huân chương đeo ở ngực để an ủi chứ.

TẤN. Ngủ đi ! Thèm gì so sánh với những đứa bán linh hồn cho quỷ !

Chiến sĩ 2 nằm xuống, và lại như lúc nãy, đặt mình là anh ngủ luôn, ngáy ầm ĩ. Tấn nhỏm dậy, lục ba-lô lấy giấy bút ra viết thư.

TIẾNG TẤN. “…Biên giới ngày 20 tháng Mười Một 1983. Quyên thân mến. Đọc thư Quyên, mình cảm thấy như vẫn đang ngồi trong nhà mình, với mẹ mình bên cạnh. Tưởng như chỉ lát nữa thôi, mình bước ra cửa và lại gặp đủ những hàng xóm quen biết. Thư Quyên làm cho mình không còn cảm thấy cô đơn nữa. Mình hiểu ra rằng mình chiến đấu không phải chỉ để bảo vệ cái mỏm núi khô cằn này, mà để bảo vệ cuộc sống lao động của Thủ đô Hà Nội cũng như mọi miền của Tổ Quốc thân yêu…”

Cảnh ba

Trở lại nhà Quyên tại Hà Nội. Quyên đang đọc thư của Tấn.

TIẾNG TẤN. “…Cuộc sống ở đây, ăn thì thiếu, ở thì lam lũ, mà cái khoản nước lại vô cùng hiếm hoi. Nhưng dù vất vả đến mấy, mình thấy hình như không vất vả bằng ở Hà Nội. Còn gì gay go bằng trong khi mình sống lương thiện thì nghèo đói, hàng ngày lại cứ phải nhìn thấy những kẻ sống phè phỡn bằng những đồng tiền không chính đáng. Hà Nội là thành phố lớn, có quá nhiều những người vớ bở hoặc khôn ngoan xảo quyệt. Chạy được một tiêu chuẩn đi nước ngoài, trót lọt được một áp phe lớn, một vụ tham ô của nhà nước là kiếm bằng hàng chục năm lao động trung thực. Nhưng mình tin rằng Quyên luôn giữ được tỉnh táo, trong bất kỳ trường hợp nào cũng không bị mất phương hướng…”

BỐ QUYÊN (vào). Thư của ai đấy, con ?

QUYÊN. Của anh Tấn đấy, bố ạ.

BỐ QUYÊN. Nó vẫn viết thư cho con đấy à ?

QUYÊN. Đóng trên điểm tựa vất vả thật đấy, bố ạ.

BỐ QUYÊN. Cái thằng ấy ngoan và tốt đấy, nhưng thời thế này mà sống như nó thì dại dột quá.

QUYÊN. Bố bảo anh Tấn dại dột thế nào ạ ?

BỐ QUYÊN. Hồi thi lớp Mười, nó đỗ cao, được đặc cách vào Đại học thế mà nó lại bỏ, rẽ ngang xin đi học nghề thợ nguội ở nhà máy cơ khí. Có ai ngu đần như thế bao giờ ? Thằng Mậu nói đúng, xóm này không có đất học con ạ. Chẳng đứa nào học hành đến nơi đến chốn. Toàn nửa chừng thì rẽ ngang cả.

MẬU (chạy vào). Hôm nay nhà có khách mà sao chẳng sửa soạn gì thế này ạ ?

QUYÊN. Khách khứa gì đâu ?

MẬU. Ô hay, em tưởng hôm nay anh Song dẫn chị anh ấy đến chơi nhà mình ?

QUYÊN. Chị ấy đến thì đã sao ?

MẬU. Chị nói lạ. Nhà người ta giầu có, lại học thức cao. Nhà mình phải tiếp đãi thế nào chứ. Chị nhìn thử cái bàn kia xem. Mà sao chị không thay cái áo khác đi ?

QUYÊN (cười). Mình có thế nào tiếp thế nấy.

MẬU. Không được ! Làm thế người ta khinh cho.

BỐ QUYÊN. Em nó nói đúng đấy. Bố cứ định thay cái mặt bàn mà bận quá, chẳng có lúc nào làm. Trải tạm miếng vải nhựa lên vậy. (Trải miếng vải nhựa lên mặt bàn.)

MẬU. Em sang anh Vĩnh mượn bộ ấm chén. (Định chạy đi.)

QUYÊN. Đừng !

Nhưng Mậu đã chạy đi rồi.

Cái thằng đến là …

BỐ QUYÊN (cười), Tính nó thế. Con cứ mặc. Với lại nó nói đúng đấy. Sao con không thay cái áo khác đi ?

QUYÊN. Cái áo này là lịch sự rồi, bố ạ.

 Mậu đem bộ ấm chén vào, bầy lên bàn, móc trong túi ra bao thuốc Du Lịch đặt lên chiếc đĩa.

 Anh Song có hút thuốc đâu !

MẬU. Thế ạ ? Nhưng đã gọi là tiếp khách thì phải có ấm chè, có bao thuốc lá. Anh Song không hút thì bố hút.

BỐ QUYÊN. Thuốc này nhẹ lắm, bố cũng không hút đâu.

MẬU. Không ai hút thì để em. Không sợ thừa đâu. (Lấy trong túi ra bao chè hương.)

QUYÊN (khó chịu). Em phí tiền làm gì kia chứ.

MẬU (mở phích ra xem thử). Nguội quá. Chị vào đun lại đi. (Ấn vào tay Quyên.)

Quyên miễn cưỡng đem phích vào bếp.

(Nhìn lại một lượt.) Đấy, có phải cũng tàm tạm không nào. Bây giờ xong rồi, con đi đằng này bố ạ.

BỐ QUYÊN. Ở nhà tiếp khách chứ.

MẬU (cười thật thà). Con không biết cách nói chuyện với anh Song. (Chạy ra nhanh.)

QUYÊN (đem phích nước lên). Nó lại đi rồi ạ ?

BỐ QUYÊN (thở dài). Mẹ mất sớm, bố không biết cách dạy, thành thử lớn xác rồi mà vẫn ngốc nghếch, chẳng biết ăn nói đi đứng cho đàng hoàng chững chạc. Nó mà được gần anh Song thì rồi cũng học được nhiều. Chứ cứ để lêu lổng với bọn trẻ con trong xóm này thì bao giờ mới khôn ngoan lên được ? (Lắng nghe.) Hình như khách đến.

Tiếng xe máy nổ gần rồi tắt. Song và chị anh bước vào. Song ăn vận khá sang trọng : một bộ côm-lê bằng vải len quý. Chị anh ta khá diện, tính tình xởi lởi hơi quá mức. Sự xuất hiện của họ trong cái gia đình lao động giản dị này tạo nên một sự tương phản rõ rệt.

CHỊ SONG (vẫn còn ở ngoài cửa). Bộ Giao thông làm cái gì mà không chịu sửa sang đường xá gì hết. Xe cộ nẩy lên chồm chồm. Em cầm tay lái giỏi đấy, chứ mấy lần chị đã tưởng đổ xe. Sống chui rúc thế này mà cũng chịu được nhỉ ? (Bước vào nhà, cười vui vẻ.) Chào bác ạ. Chào cô Quyên.

SONG (bước vào theo). Chào bác ạ. Chào Quyên. Cháu xin giới thiệu với Bác và em Quyên, chị ruột cháu hôm nay đến thăm bác và các em.

QUYÊN (lễ phép). Chào chị ạ. Chào anh Song.

SONG. Chú Mậu không có nhà ạ ?

BỐ QUYÊN. Em nó bận đi đằng kia. Mời chị ngồi chơi. Kìa, anh Song, mời anh ngồi.

CHỊ SONG (xởi lởi). Bác mặc cháu ạ.

Quyên rót nước.

Thưa bác, bác có cô con gái quý hoá quá. Cậu Song nhà cháu ca ngợi em Quyên hết lời : nào thuỳ mị, xinh đẹp, thon thả, nào tươi tắn, công tác tích cực, luôn được bầu là lao động tiên tiến của Nhà máy. Thôi thì không thiếu điều gì. Cậu ấy khen ghê quá làm bố mẹ cháu phải sốt ruột, bảo cháu đến thăm bác và thử xem cô Quyên xinh đẹp đến mức nào, thuỳ mị đến độ nào. Quyên ạ, chị phải giục bao nhiêu lần, cậu Song mới chịu đưa chị đến thăm bác và các em đấy.

QUYÊN (mỉm cười). Bây giờ thì chị đã thấy là em hoàn toàn không như anh Song tả rồi chứ ạ ?

CHỊ SONG. Sao em nói lạ thế ? Cậu Song nhà chị tả rất đúng. Về công tác thì chị không biết, nhưng các điểm khác thì chẳng sai chút nào. Em xinh lắm, nhan sắc của em toàn diện lắm, vừa trang nhã, vừa quí phái. Ngay chị là phụ nữ mà mới gặp em chị đã yêu ngay rồi.

Song thấy ngượng, bấm chị.

(Gạt tay em ra.) Chị nói không đúng à ? Người ta bây giờ có câu “Nhất da nhì dáng, thứ ba đến nết”. Em được cả ba thứ. Nước da của em trắng hồng, dáng thì thon thả, còn nét thì… Ôi, cái mũi, cặp môi, đôi mắt, trời ơi, em đẹp lắm, Quyên ạ.

Quyên ngượng quá, quay mặt đi.

Đấy là em chưa biết cách ăn mặc, trang điểm. Em dáng cao, mặc đồ Âu vào thì tuyệt. Tóc em dài, đẹp nhưng để thế này phí quá. Nên uốn đi, em ạ. Nhưng chị bảo, em đừng vào những hiệu vớ vẩn. Chị sẽ dẫn em đến một chỗ này, họ làm rất tốt, cũng không đắt hơn nơi khác là mấy. Khách ở đấy lúc nào cũng đông nghịt. Nhưng em đừng ngại. Chị quen mà.

SONG. Chị đúng là lẩn thẩn. Uốn làm gì ? Chính cứ để tự nhiên, dài như thế này là hay nhất.

QUYÊN (cười). Anh Song lạc hậu rồi. Em cũng thích uốn chứ, chỉ có điều đã để tóc dài thế này rồi, cắt đi cũng tiếc nên còn chần chừ đấy thôi.

CHỊ SONG. Thật ra chị công nhận để tóc dài đẹp, nhưng mốt thời nay… (Quay sang Bố Quyên.) Thưa bác, bác là công nhân phải không ạ ?

BỐ QUYÊN. Vâng.

CHỊ SONG (suýt soa). Quý hoá quá đấy. Chế độ ta là của giai cấp công nhân lãnh đạo đấy, bác ạ. Em Quyên, thành phần gia đình công nhân là diễm phúc đấy. Sau này có đề bạt, tăng lương hay cử đi nước ngoài mà có thành phần công nhân thế nào cũng được ưu tiên. À, thưa bác, bác công tác ở Nhà máy nào ạ ?

BỐ QUYÊN. Nhà máy Nguyễn Văn Cừ, chị ạ.

CHỊ SONG. Nguyễn Văn Cừ ạ ? Thế thì cháu có chị bạn thân, chồng chị ấy là Giám đốc Nhà máy. Cháu sẽ nói với chị ấy, giới thiệu bác với anh ấy, bác sẽ được nâng đỡ. Làm ở đâu mà có quen riêng với lãnh đạo cũng được dễ dàng nhiều thứ, bác ạ.

BỐ QUYÊN. Có phải anh Sỹ không ạ ?

CHỊ SONG. Không phải đâu, bác ạ. Chồng chị bạn thân của cháu tên là Nghiêm cơ ạ.

Bố Quyên. Thế thì không phải Nhà máy tôi làm rồi.

Chị Song (ngạc nhiên thật sự). Sao lại thế được nhỉ ? Chị bạn thân cháu bảo chồng chị ấy làm Giám đốc Nhà máy Nguyễn Văn Cừ mà lại.

BỐ QUYÊN. Thế thì chị nhớ lầm rồi. Có phải Nguyễn Văn Cừ không hay Nhà máy khác ?

CHỊ SONG. Vậy thì cháu phải hỏi lại mới được. Nhưng nếu anh chồng chị ấy làm Giám đốc không phải ở Nhà máy của bác thì chắc chắn cũng quen ông ấy. Bác vừa nói tên ông ấy là gì nhỉ ?

BỐ QUYÊN. Sỹ. Trần Văn Sỹ.

CHỊ SONG. Cháu sẽ bảo chồng chị bạn cháu nói với anh Sỹ ấy rằng bác là người nhà.

BỐ QUYÊN. Cảm ơn chị. (Cười.) Nhưng tôi cũng chẳng có việc gì cần nhờ vả đến Giám đốc.

CHỊ SONG. Thưa bác, quen biết riêng vẫn cứ hơn chứ ạ. Nhân tiện đây cháu cũng xin nói, chẳng phải để khoe khoang đâu, chỉ cốt để bác biết, khi nào bác cần thì cháu có thể giúp bác được. Bố cháu là Thứ trưởng, còn nhà cháu là Viện trưởng. Sau này cô Quyên muốn đi học nước ngoài là nhà cháu có thể thu xếp được ngay. Cậu Song ạ, cậu xem thử nên gợi ý cho cô Quyên đi học cái gì và ở nước nào. Sang Tiệp hay sang Cộng hoà Dân chủ Đức sướng hơn sang Liên Xô, em ạ. À, phải rồi, sắp có đợt tuyển người đi học nghề bốn năm ở Bun. Bun cũng rất hay : lương cao mà hàng hoá lại dễ mua. Sau bốn năm, con gái như cô Quyên, không rượu chè thuốc sái gì, nhất định để dành được nhiều tiền, khi về cũng có một cái vốn kha khá mà làm ăn…

QUYÊN (mỉm cười). Em làm công nhân ở nhà máy hoa quả này cũng tốt lắm rồi, chị ạ. Mời chị sơi nước đi đã. Anh Song nữa.

CHỊ SONG. Em mặc chị. Em dở hơi lắm. Bao nhiêu người thèm đi nước ngoài mà không được đấy.

SONG (sốt ruột và cũng ngượng thay cho bà chị). Thưa bác, hai chị em cháu hôm nay đến thăm sức khoẻ bác và hai em. Bây giờ chúng cháu xin phép… (Đứng dậy.)

CHỊ SONG. Ơ hay, ngồi thêm chút nữa đã nào. Chị đã kịp nói chuyện gì với em Quyên đâu. Mà sao cậu bảo tối nay không bận việc gì kia mà ?

SONG. Em vừa sực nhớ ra là có một cái hẹn.

CHỊ SONG. Hẹn với ai ?

SONG. Với lại chị em mình ngồi chơi thế cũng đủ rồi. Cái chính là đến thăm bác với các em.

CHỊ SONG. Thôi được, cậu bận thì xin phép bác về cũng được. Nhưng để chị nói nốt câu này với em Quyên đã. Quyên ạ, tính chị hay nói thật. Đến đây chị thấy gia đình ta đúng là một gia đình lao động chân chính. Nhà tranh lụp xụp, đồ đạc chẳng có gì quý giá. Mỗi cái tủ li còn có đôi chút giá trị.

QUYÊN (mỉm cười). Tủ của người ta đấy ạ. Thằng Mậu nhà em đóng thuê đấy chị ạ.

CHỊ SONG. Lại thế nữa kia đấy. Nghĩa là nhà ta chẳng có đồ đạc gì đáng kể. Bác thì là công nhân thường. Em cũng vậy. Chú em của em lại là thợ mộc tư. Đúng không nào ?

SONG. Chị nói cái gì thế ?

CHỊ SONG. Yên để chị nói nốt đã. Quyên ạ, trong khi ấy thì gia đình Song lại toàn trí thức và cán bộ cao cả. Nhưng thời nay chứ có phải thời xưa đâu mà cần môn đăng hộ đối. Cái chính là em và Song thôi, chứ gia đình có quan trọng gì. Lâu lâu hai vợ chồng về thăm bác là đủ, có phải không em ?

SONG (khó chịu). Chị nói lăng nhăng gì thế? Mà sao  đem chuyện môn đăng hộ đối ra đây ? Chị cổ lỗ quá rồi đấy.

QUYÊN. Với lại anh Song với em đã có gì đâu ạ ?

CHỊ SONG. Chị hiểu. Nhưng chị biết Song rất quý em. Đúng là giữa hai em chưa có chuyện gì. Chị chỉ nhân tiện nói đến quan điểm luyến ái mà thôi. Thời nay khác thời xưa, có vậy thôi, chứ có phải chị bảo gia đình Song và gia đình em là không môn đăng hộ đối đâu. Thế mà chưa chi chú Song đã bảo chị cổ lỗ…

SONG (bực tức ngắt lời). Nhưng chị nhắc đến những thứ ấy làm gì ? Thôi, ta xin phép bác và cô Quyên về đi.

CHỊ SONG. Tính khí cậu đến là kỳ quái. Cậu bảo chị nhắc đến chuyện môn đăng hộ đối làm gì à ? Là để bảo rằng thời nay không cần môn đăng hộ đối nữa. Bác làm chứng cho, có phải cháu nói như thế không ạ. Giá như chị bảo cậu và cô Quyên là không môn đăng hộ đối, không thể lấy nhau được thì chị mới sai và cậu mới phản đối chị được chứ…

SONG (giận dữ). Thôi ! (Quay sang bố Quyên.) Cháu xin phép bác và cô Quyên, chị em cháu về. (Định ra.)

CHỊ SONG. Gượm đã. Cậu tính nóng như lửa. Quyên ạ, em có thấy hôm nay tính khí cậu Song nhà chị vô lý chưa ? Chị vừa mới đụng đến mấy chữ môn đăng hộ đối…

SONG (quát). Chị có im đi không nào ?

CHỊ SONG. Tính nết cậu em chị xưa nay có nóng nẩy như thế bao giờ đâu ? Chắc hôm nay ở Nhà máy gặp chuyện gì khó chịu nên dễ nổi nóng. Chứ chị có nói gì sai đâu nhỉ ? Chỉ có chuyện môn đăng hộ đối…

SONG (không chịu nổi nữa, quát). Về ! Chị có chịu về không ? Xin lỗi bác và cô Quyên. (Đẩy bà chị ra.)

CHỊ SONG (cố cưỡng lại). Để chị nói nốt một câu thôi. Cậu em chị xưa nay tính hoà nhã, vậy mà hôm nay cáu kỉnh thế này chỉ là đột xuất, chứ bình thường…

QUYÊN (mỉm cười). Em biết chứ ạ. Anh chị em trong nhà máy ai cùng khen anh Song vừa giỏi chuyên môn vừa tốt bụng và hoà nhã, khiêm tốn.

CHỊ SONG. Đúng thế đấy. Cho nên bác và cô Quyên bỏ qua cho nếu cậu em cháu thái độ…

BỐ QUYÊN. Chúng tôi rất mến anh Song.

CHỊ SONG. Mà bác thấy đấy, cháu chỉ nói mỗi chuyện là không cần môn đăng hộ đối…

Song đã đẩy được bà chị ra ngoài cửa. Tiếng xe máy rồ lên rồi xa dần. Hai bố con Quyên cười rũ ra.

BỐ QUYÊN. Tính chị ấy cám để trên vung ấy mà. Người như thế chính lại dễ đối xử. Bố sợ nhất là loại người mồm thơn thớt, nhưng lòng dạ hiểm độc.

QUYÊN. Bố nói đúng. Nhà máy con cũng có một anh tính hệt như chị ấy, hễ mở miệng ra là liến thoắng, không sao ngừng được nữa… Con cũng tán thành chị ấy bụng dạ chẳng có gì. Với lại mỗi người mỗi tính, bố ạ.

BỐ QUYÊN. Người nhà giầu họ hay có tính huênh hoang.

QUYÊN. May anh Song không có cái tính ấy. Mà chị anh ấy làm như chuyện con và anh Song đã suôn sẻ cả rồi, chỉ còn đợi ngày cưới nữa thôi.

BỐ QUYÊN. Hôm nay gặp lại anh ấy, bố mừng thấy anh ấy giỏi giang, học cao mà tính tình giản dị. Thuốc lá cũng không hút. Bố xem, thanh niên bây giờ mà được như anh ấy là hiếm đấy. Bố thấy nếu anh ấy đặt vấn đề, con chẳng cần đắn đo gì nhiều nữa.

QUYÊN. Con chưa thấy có chút tình cảm gì đặc biệt với anh ấy.

BỐ QUYÊN. Bố chỉ nói thế thôi, chứ tất nhiên đấy là việc của con. Con muốn thế nào bố cũng bằng lòng. Nhận lời cũng được mà không nhận lời cũng không sao. Bố tin con đủ hiểu biết để quyết định xử sự cách nào hợp ý con nhất.

Mậu về, định chạy thẳng vào nhà trong.

(Quát.) Mậu ! Đứng lại đây tao hỏi !

Mậu miễn cưỡng đứng lại.

Mày giấu cái gì trong túi áo thế kia ?

MẬU (lấy tay che miệng túi). Có gì đâu ạ !

Bố Quyên đến gần, nhấc tay con trai ra, lôi trong túi áo cậu ta một bọc giấy. Ông mở, tiền rơi lả tả xuống đất.

BỐ QUYÊN. Tiền gì thế này ?

MẬU. Thằng bạn con nhờ mua hộ nó cái xe đạp.

BỐ QUYÊN. Mày thì biết gì về xe đạp mà có đứa nhờ mày mua hộ ? Khai thật ra không tao bóp cổ chết bây giờ. Tiền gì, nói mau ! Hay mày ăn cắp của ai ?

MẬU. Con không ăn cắp.

BỐ QUYÊN. Mày không khai thật thì tao giết. Tao không doạ xằng đâu. Nói giết là tao giết. Tao thà không có con chứ không chịu có đứa con ăn cắp. (Giơ dao bầu.)

QUYÊN. Bố đừng làm em nó sợ.

BỐ QUYÊN. Vậy thì khai ra ! Có khai không ?

MẬU. Con đã nói rồi. Con không ăn cắp.

BỐ QUYÊN. Vậy tiền ở đâu ra ?

Mậu im lặng.

Có nói không ?

Vĩnh chạy vào, thấy cảnh tượng ấy, sững người lại.

VĨNH. Thưa bác, có chuyện gì thế ạ ? (Cúi xuống nhặt tiền rơi vãi.) Sao tiền lại tung toé thế này ạ ?

MẬU. Tiền của em đấy. Bố em nghi em ăn cắp. (Khóc nức nở.) Con thề với bố con không ăn cắp. (Chạy vào nhà trong.)

BỐ QUYÊN (đỡ số tiền trong tay Vĩnh). Con với cái ! Không ăn cắp thì cũng làm gì bậy bạ. Phen này thì tù sớm. Anh ngồi chơi nhé, để tôi vào cho thằng này một trận.

QUYÊN. Con van bố. Bố để con điều tra xem em nó lấy tiền ở đâu. Con đoán nó nhận đóng cái tủ cho ông Phất, nhưng vì bố cấm nó quan hệ với ông ấy nên nó không dám nói thật. Bố yên tâm, con sẽ có cách biết được tiền ấy nó lấy ở đâu.

BỐ QUYÊN (thở dài). Anh Vĩnh ngồi chơi với em nó nhé. Tôi vào ngả lưng một cái. Sao bỗng nhiên tôi thấy mỏi mệt thế này nhỉ ? (Vào buồng.)

VĨNH. Sáng mai tôi lên chỗ thằng Tấn đây, cô Quyên ạ. Cô định gửi gì cho nó thì viết đi, rồi đem sang đưa tôi.

QUYÊN (hốt hoảng). Anh Tấn làm sao ạ ?

VĨNH. Nó bị thương trận vừa rồi. Nghe bảo nặng lắm. Đơn vị cho xe về đón người nhà lên. Bà mẹ nó đang ốm nên tôi phải đi thay. Sáng mai cô đến nhà máy đưa đơn này xin phép nghỉ hộ tôi nhé. Phiền quá. Đúng lúc toàn nhà máy đang gấp rút hoàn thành kế hoạch năm. Nhưng không có ai lên với nó cũng không được. (Định đi.) Viết xong đem sang đưa tôi nhé.

QUYÊN (đột nhiên). Anh Vĩnh này…

Vĩnh đứng lại.

Hay để em đi thay cho anh ?

VĨNH (mừng rỡ). Thế thì còn gì bằng. Thằng Tấn mà nhìn thấy cô là vết thương liền da ngay, không cần chạy chữa gì nữa.

QUYÊN (cười). Em cũng đang cần gặp anh Tấn để hỏi ý kiến về một việc.

VĨNH. Cô đi hộ thì tôi đỡ phải nghỉ. Xong đợt sản xuất nước rút này, nhất định tôi sẽ lên… À, nhưng bác có…

QUYÊN. Bố em sẽ không cản gì đâu.

VĨNH. Nếu cô đã quyết định thế thì sang bên nhà tôi gặp đồng chí ở đơn vị một cái. (Ra cùng Quyên.)

Bố Quyên lôi Mậu trong nhà ra.

MẬU. Con lạy bố. Con đã nói rồi. Con không ăn cắp. Đây là tiền của ông Phất…

BỐ QUYÊN. Ông ấy sai mày làm cái gì mà trả mày lắm tiền thế ?

MẬU. Ông ấy nhờ con mua hộ ông ấy gỗ lát rồi đóng cho ông ấy cái tủ áo ba buồng.

BỐ QUYÊN. Thế tại sao lúc nãy mày bảo đứa bạn nào nhờ mày mua hộ xe đạp ? Thằng này nói quanh, không tin được. (Cầm dao doạ.) Khai thật ra không tao giết.

MẬU (nức nở). Bố có giết con cũng đành chịu. Sự thật là như thế. Ông ấy đưa tiền nhờ con…

BỐ QUYÊN. Mày nói láo.

MẬU. Không tin bố cứ hỏi ông ấy. Nếu con ăn cắp mà bố phát hiện ra thì bố giết con, con không dám oán.

Bố Quyên đau đớn quăng dao xuống đất, rồi ra ghế ngồi phịch xuống, ôm đầu. Mậu lén cầm gói tiền, rón rén đi vào nhà trong.

Lát sau Quyên về, vẻ xúc động.

QUYÊN. Bố ơi, anh Tấn bị thương nặng lắm. Đơn vị cho xe về đón người nhà lên thăm. Bác Chữ mệt không đi được. Bác nhờ con đi hộ. Con xin phép bố.

BỐ QUYÊN. Con đi thế có tiện không ? Gia đình anh Song vừa mới đến đây… Con thử nghĩ kỹ xem.

QUYÊN. Hàng xóm láng giềng. Anh Tấn bị thương nặng, không ai đi được. Con không thể từ chối, bố ạ.

BỐ QUYÊN (rất mệt mỏi). Tuỳ cô. Cô thấy thế nào là phải thì cứ tự làm. Lúc này bố không còn biết thế nào nữa. (Đau đớn.) Giá còn mẹ thì những lúc như thế này thế nào mẹ cũng biết cách xử sự cho đúng. Ngay chuyện thằng Mậu… Bố thấy nó đang tuột khỏi tay bố. Nó đang lao xuống dốc mà bố không có cách nào ngăn nó lại.

Quyên đứng im. Đột nhiên cô thấy thương bố vô hạn.

QUYÊN (bước đến gần bố). Thôi, con không đi nữa vậy. Để con sang từ chối với bác Chữ. (Định ra.)

BỐ QUYÊN. Không được ! Con phải đi. Tình nghĩa xóm giềng, tắt lửa tối đèn có nhau…. Bác Chữ không đi được, nhờ con, con đi là đúng. Phải đi, con ạ.

Quyên chạy vào nhà trong. Còn lại ông bố. Bỗng ông nấc lên, hai vai rung mạnh. Ông khóc.

HẾT PHẦN THỨ NHẤT

P H Ầ N    T H Ứ    H A I

Cảnh bốn

Bệnh viện quân y tiền phương, đóng trong một khu rừng thơ mộng. Dưới bóng cây, vài chiếc ghế dài giản dị, do nhân viên tự đóng lấy dành cho bệnh nhân đi dạo nghỉ chân.

Buổi chiều cuối thu. Mặt trời chưa lặn hẳn, vầng trăng đã lơ lửng bên trên đỉnh núi. Lá vàng rụng đầy mặt đất.

Quyên và Tấn vào. Tấn mặc quần áo bệnh viện. Anh đã bình phục. Quyên đi bên cạnh.

TẤN. ở đây suốt ngày nghe tiếng chim hót.

QUYÊN. Phong cảnh đẹp như trong tranh ấy. Có sống cả đời ở đây cũng không chán.

TẤN (cười). Quyên thử sống ở đây liền một tháng xem. Lại không ngán đến tận cổ ấy ư.

 QUYÊN. Quyên ở đây mười một ngày rồi mà đã thấy chán đâu. Ngồi xuống nghỉ đi anh. (Ngồi xuống ghế dài.)

TẤN (ngồi xuống bên cạnh). Với lại cảnh ở đây đã ăn thua gì với trên điểm tựa của bọn tôi.

QUYÊN. Đẹp lắm hả, anh ?

TẤN. Đẹp kiểu khác. Ở đây đẹp hiền hoà, còn trên ấy đẹp dữ dội. Vô vàn những mỏm núi nối tiếp nhau. Mặt trời trên ấy cũng nghiệt ngã. Còn trăng thì…

QUYÊN (mỉm cười). Thì đanh ác, chắc thế ?

TẤN (cũng cười). Không đến nỗi thế…

QUYÊN. Vậy trăng trên ấy thì sao ?

TẤN. Thì sao à ? Chà, khó nói quá. Trăng trên ấy lạnh lẽo, cô đơn… và tủi phận thế nào ấy.

QUYÊN (phá lên cười). Thế thì không phải trăng rồi mà là người nhìn trăng.

TẤN (cười). Có lẽ thế. (Im lặng.) Cuộc sống đến là lạ…

QUYÊN. Lạ sao ?

TẤN. Cái gì rồi cũng quen. Cảnh đẹp ngắm mãi rồi không còn thấy nó đẹp nữa. Cuộc sống gian khổ rồi không còn làm người ta thấy gian khổ nữa. Nói thế cũng chưa đúng hẳn, mà khi đã quen thuộc một thứ gì, người ta không còn quan tâm đến nó nữa.

QUYÊN. Nghĩa là sao ?

TẤN. Một cậu bạn tôi viết thư về nhà, đọc cho tôi nghe, tôi nhớ có một câu tôi rất tâm đắc. “Hồi còn ở nhà, con quen thuộc với mọi thứ, đến mức không thấy gì hết. Lên trên này, con mới biết con có bố, có mẹ, có em gái.”

QUYÊN (cau mặt nhìn Tấn). Anh tâm đắc ở chỗ nào ?

TẤN. Thì ra khi xa nhà mới biết hết giá trị của cuộc sống ở nhà, xa người thân mới biết có người thân bên cạnh là sung sướng. Hình như chỉ khi mất thứ gì, người ta mới biết hết giá trị thứ ấy. Bây giờ tôi mới hiểu được ý nghĩa của chữ “thiếu”. Sống trên này tôi thấy một nỗi thiếu khủng khiếp : thiếu mẹ tôi, thiếu cậu Vĩnh, thiếu Quyên và chú Mậu, thiếu những người trong xóm thường ngày vẫn gặp.

Quyên thoáng xúc động.

QUYÊN (nói lảng). Chim gì hót nghe rất lạ, y hệt tiếng cười ấy : khích-khích, khích-khích. Gọi là chim gì, hả anh ?

TẤN (cười). Tôi không biết.

Bỗng có tiếng gọi to bên ngoài :”Tấn ơi ! Tấn ơi !” Liền sau đấy hai chiến sĩ trẻ chạy vào.

CHIẾN SĨ 1. Ôi chao ! Ông bạn ra tận đây. Bọn mình tìm cậu hết hơi. Chào chị !

TẤN. Xin giới thiệu với hai bạn, đây là cô Quyên, hàng xóm của mình ở Hà Nội.

CẢ HAI CHIẾN SĨ. Chào chị.

TẤN. Còn đây là hai chiến sĩ cùng đại đội với tôi, Hiếu và Thịnh. Nhưng hai cậu tìm mình có việc gì thế ?

CHIẾN SĨ 1. Tuy hôm nay mới gặp, nhưng chúng tôi đã biết khá nhiều về chị.

CHIẾN SĨ 2. Và cũng xin đính chính ngay. Anh Hiếu và tôi không còn là chiến sĩ mà đã là hạ sĩ. Đồng thời cũng báo tin luôn, anh Tấn của chị đã là trung sĩ, vừa có quyết định gửi về Đại đội hôm qua. Đại đội đã tổ chức công bố, rất tiếc là anh Tấn không có mặt. Đây là phần thưởng của anh ấy trong Đại hội Mừng công. (Lấy trong ba-lô ra một bọc to.) Khăn mặt này, xà-phòng đánh răng với bàn chải này. Rồi cả một hộp bánh quy kem Hải Châu, bút máy Ba Đình, và còn cái này nữa. (Lôi ra một chiếc hộp nhỏ, lấy ra một bông hoa to có đính dải băng đỏ, đeo lên ngực cho Tấn.) Còn vài thứ thức ăn bồi dưỡng nữa nhưng dọc đường hai chúng tôi sợ hỏng nên đành mạn phép tiêu thụ hộ.

TẤN (cười). Thức ăn gì vậy ?

CHIẾN SĨ 1. Giò lụa, chả quế và nem Sài Gòn.

CHIẾN SĨ 2. Cậu quên. Còn cả một tảng bánh mì gối với pa-tê, xúc-xích nữa chứ.

CHIẾN SĨ 1. Đúng như thế. Chị Quyên ạ, hai chúng tôi đã may mắn được tham gia cái trận đánh quái gở cùng với ông bạn hàng xóm của chị đây. Trông ngoài tưởng lờ mờ, thật ra lại là một đại anh hùng…

TẤN (cười). Cậu chàng này chuyên bốc phét đấy, cô Quyên ạ. Đừng nghe cậu ta. Mọi điều cậu ta phát ra đều phải trừ hao độ chín phần mười. Cứ mở miệng là cậu ta nói toàn những từ kêu oang oang cả. Nào vĩ đại, nào phi thường, nào cực kỳ, nào hết ý. Thật ra chỉ là một trận đánh rất bình thường.

QUYÊN (trách). Anh hứa kể cho Quyên nghe cái trận đánh ấy mà vẫn chưa kể. Mai Quyên đã phải về rồi.

CHIẾN SĨ 1. Mai chị đã về ? Vội vã thế ? Chị nên ở lại thêm ít ngày nữa. Nơi đây mới là cuộc sống thật sự. Còn Hà Nội ấy ư ? Chỉ là cuộc tranh cướp Ti Vi, tủ lạnh, xe máy, là đua nhau ăn chơi đàng điếm, là diệt nhau vì cái ghế, vì đồng lương…

CHIẾN SĨ 2. Im ngay. Không được vơ đũa cả nắm. Không phải ở Hà Nội ai cũng như thế.

CHIẾN SĨ 1. Thôi được. Vậy là mai chị về. Vậy thì nội trong ngày hôm nay cậu Tấn phải kể chị Quyên nghe về cái trận đánh quái gở của ba chúng mình hôm ấy. Cái trận đánh khiến hai chúng tớ được thăng lên hạ sĩ, còn kẻ chủ mưu là cậu thì cái lon trung sĩ. Với lại cậu phải kể để chị Quyên về Hà Nội còn báo cáo lại cho hàng xóm láng giềng nghe với chứ. Đúng không nào ?

CHIẾN SĨ 2. Hắn không kể đâu. Tính hắn thế. Vậy tôi xin kể cho đại biểu của Thủ đô nghe. Đại khái là thế này. Hôm ấy bọn chúng đem quân sang lấn chiếm. Ta đánh lại, chúng vội vã tháo chạy. Thế là quân ta truy kích. Tổ chúng tôi đây, gồm cậu bạn chị và hai chúng tôi, do mải truy kích, vượt qua cầu, lọt vào khu vực của địch lúc nào không biết. Chỗ này thật ra là đất của mình bị chúng lấn chiếm. Sang đến nơi, ba chúng tôi bị đại quân của chúng bao vây.

TẤN. Đại quân cái gì. Chỉ khoảng một tiểu đoàn.

CHIẾN SĨ 1. Một tiểu đoàn, gần năm trăm đứa không đủ gay à ? Trong khi bọn tôi trần ba mống, đạn thì hết…

CHIẾN SĨ 2. Yên. Để tớ báo cáo tiếp. Ba thằng chúng tôi bị cả một tiểu đoàn gần năm trăm đứa bao vây. Đã thế, muốn chạy thoát về bên mình thì phải qua một con suối khá sâu, chỉ có mỗi cái cầu nhỏ bằng gỗ bắc ngang qua, mà lại bị chúng đứng gác hai đầu cầu. Thế là ông bạn hàng xóm của chị vỗ trán đánh “bốp” một cái, nghĩ ngay ra một cái mẹo tuyệt trần gian. Gia Cát Lượng sống lại cũng khó nghĩ ra nổi.

TẤN (cười). Thôi đi ! Ba hoa nó vừa vừa thôi.

QUYÊN (sốt ruột). Mẹo của anh Tấn thế nào ạ?

CHIẾN SĨ 1. Lúc bấy giờ trời đã tối đen. Cậu Tấn ôm một tảng đá to nhảy đại lên cầu rồi quẳng tảng đá xuống nước đánh ùm một cái, để địch tưởng cậu ấy nhẩy xuống suối, đồng thời cậu ấy lăn ngay xuống gầm cầu bấu chặt vào một thanh gỗ, ép người vào đấy. À, mà cậu làm thế nào tài thế, đến bây giờ chính mình cũng chưa hiểu cậu làm cách nào mà không rơi xuống nước đấy ?

TẤN. Mình bấu chặt tấm gỗ ngang dưới gậm cầu.

CHIẾN SĨ 1. Chị hình dung được không ? Cậu Tấn làm nhanh đến nỗi mấy thằng lính gác ở đầu cầu tưởng quân ta nhảy xuống suối, gọi nhau ầm lên. Bọn chúng kéo đến, dọi đèn xuống suối tìm, đồng thời nã súng, cả tiểu liên, trung liên, làm nước bắn lên tung toé, và gọi nhau í ới. Đồng thời mấy chục thằng chạy sang bờ bên phía ta đón đường, để nếu quân ta không trúng đạn, lên bờ được thì tóm luôn. Lúc ấy cậu Tấn mới leo dưới gầm cầu lên, giật tiểu liên của thằng đứng gần nhất, hất nó xuống nước, rồi lia vào đám quân địch lố nhố trên cầu và trên bờ suối, đồng thời vẫy tay gọi hai đứa chúng tôi. Bọn địch nhốn nháo chưa hiểu thế là sao. Hai chúng tôi bèn thừa cơ địch đang hỗn loạn, mỗi thằng giật ngay một khẩu tiểu liên, vừa chiến đấu vừa rút sang đầu cầu bên kia rồi băng về căn cứ. Tóm lại, cái mẹo ấy là đánh lừa địch, rồi cướp súng địch diệt địch, đồng thời phá vòng vây. Chị thấy cái mẹo ấy có thần tình không. Kết quả là ba chúng tôi đều về đến căn cứ an toàn, và địch mất khoảng hơn chục tên vừa chết vừa bị thương.

TẤN (cười). Trận đánh chỉ có thế thôi, cô Quyên ạ. Người tường thuật có hơi phóng đại đôi chút, nhưng cơ bản thì đúng là như thế.

CHIẾN SĨ 1. Cũng cần nói thêm là chính trong trận ấy, cậu bạn hàng xóm của chị bị dính mấy viên đạn, may mà không ngoẻo. Và mới phải khiêng đến viện quân y này.

CHIẾN SĨ 2. Và mới được chị lên thăm nom.

CHIẾN SĨ 1. Thôi, ta chẳng nên quấy rầy anh Tấn và chị Quyên thêm nữa. Mà cũng phải về đơn vị thôi. Chị Quyên ạ, chúng tôi đã gặp bác sĩ, như vậy là vết thương của cậu Tấn gần lành hẳn. Sức khoẻ đã gần như bình thường. Chúng tôi làm xong nhiệm vụ, sẽ về báo cáo với đơn vị. Mai chị đã về Hà Nội. Chúc chị đi đường bình an và xin gửi lời hỏi thăm nhân dân Thủ đô anh hùng.

CHIẾN SĨ 2 (với Tấn). Bọn mình về nhé.

Cả hai cùng chạy ra.

QUYÊN (nhìn theo). Hai bạn anh vui tính thật đấy. Vui thế này thì anh không thể ra khỏi bộ đội được đâu.

TẤN. Hết hạn là dứt khoát về. Tôi không có thớ làm sĩ quan chuyên nghiệp. Với lại làm anh thợ tiện giỏi tay nghề là sướng nhất. Cô Quyên đồng ý không ?

QUYÊN (mỉm cười nhìn Tấn trìu mến). Đồng ý.

TẤN. Cứ đứng cạnh cỗ máy tiện là tôi thấy thanh thản nhất, nhất là hằng ngày, hết giờ làm việc, cởi bộ bảo hộ, rửa chân tay, mặc bộ thường phục vào, đội mũ, bước ra cổng là lúc tôi thấy hạnh phúc nhất trên đời.

QUYÊN. Hạnh phúc nhất ?

TẤN. Đúng thế. Theo tôi, hạnh phúc nhất là khi thấy mình đã làm tròn nghĩa vụ lao động trong ngày và thời gian còn lại được tha hồ sử dụng cách nào mình thú nhất. Hạnh phúc là khi thấy mình không mắc nợ ai, không phải lừa dối ai, quỵ luỵ ai, không phải làm ác cho ai.

QUYÊN (đột nhiên). Anh Tấn này…

TẤN. Cô Quyên bảo gì ?

QUYÊN. Anh Tấn là bạn thân của Quyên, đúng không nào ?

TẤN. Cô Quyên hỏi thế để làm gì ?

QUYÊN. Nhưng có đúng anh Tấn là bạn thân của Quyên không ?

TẤN (nhìn Quyên, chưa hiểu Quyên hỏi thế để làm gì). Đúng là như thế.

QUYÊN. Và ta có thể nói với nhau mọi điều ?

TẤN (càng ngơ ngác). Tất nhiên rồi.

QUYÊN. Vậy Quyên hỏi anh Tấn một câu này nhé?

Tấn chưa trả lời, chỉ chăm chú nhìn Quyên chờ đợi.

(Mỉm cười.) Quyên phải lấy chồng thôi. Lớn tuổi rồi.

TẤN. Đã lớn gì mấy đâu ?

QUYÊN. Con gái có thì.

TẤN. Ừ nhỉ. Vậy Quyên tính sao ?

QUYÊN. Và Quyên muốn hỏi ý kiến anh Tấn.

TẤN. Tôi thì có ý kiến gì được ?

QUYÊN. Quyên phải quyết định sớm còn vì một nguyên nhân nữa. Đang có một anh đặt vấn đề với Quyên. Trì hoãn mãi không được nữa rồi. Cần phải có câu trả lời dứt khoát : đồng ý hay không.

TẤN. Anh ấy làm gì ?

QUYÊN. Kỹ sư, phó tiến sĩ, mới tốt nghiệp ở nước ngoài. Bố lại là cán bộ cao cấp, thứ trưởng.

TẤN. Anh ấy là người tốt ?

QUYÊN. Có vẻ thế. Hiền lành, đứng đắn. Quyên chưa thấy anh ấy có điểm gì để có thể chê anh ấy được.

TẤN. Thế thì Quyên còn ngập ngừng gì nữa ?

QUYÊN. Vì Quyên chưa thấy… Hình như trong chuyện tình cảm, còn cần một thứ gì khác, gọi là gì được nhỉ ? Tạm gọi là sự đồng cảm vậy. Anh Tấn có nghĩ như thế không ? Quyên chưa thấy anh Song ấy có điểm nào đáng chê trách. Nhưng sao Quyên vẫn thấy anh ấy xa lạ và khác biệt Quyên nhiều quá.

TẤN (suy nghĩ). Bác đang muốn có chàng rể học thức. Đây lại là phó tiến sĩ, học nước ngoài về. Nếu Quyên nhận lời với anh ấy hẳn bác mừng lắm.

QUYÊN. Đúng thế.

TẤN (tự ái). Vậy mà Quyên còn hỏi ý kiến tôi? Xin trả lời ngay : Quyên hãy nhận lời với anh ấy ngay đi. Một đám cực kỳ rồi đấy !

QUYÊN. Anh nói cái giọng gì lạ thế ?

TẤN. Không à ? Còn đám nào hơn thế nữa ? Tôi thì chẳng ra cái gì đã đành. Một thằng mới hết cấp ba đã bỏ học, đi học nghề và làm thợ. Bây giờ lại đang làm nghĩa vụ quân sự. Chưa biết sống chết ra sao, liệu có sống đến ngày hết hạn nghĩa vụ không ?

QUYÊN. Sao anh Tấn lại nói thế ?

TẤN. Trong khi người đặt vấn đề với Quyên lại là kỹ sư, phó tiến sĩ, học nước ngoài về, bố là Thứ trưởng. Tương lai tiền đồ xán lạn… Lại hiền lành, đứng đắn. Bác nhà ta lại đồng ý…

QUYÊN (mỉm cười). Thế mà Quyên vẫn còn ngần ngại đấy.

TẤN. Còn ngần ngại gì nữa ? Tôi thì chẳng ra gì đã đành, mà so với những đám khác, ngay cả ông kỹ sư ở Cơ khí Trần Hưng Đạo, rồi ông hoạ sĩ ở Công ty Mỹ nghệ, cả ông bác sĩ ở Việt - Đức, tất cả đều thua đám này hết.

QUYÊN (vẫn nhìn Tấn chăm chú và trìu mến). Ấy thế, nhưng chỉ cần anh Tấn nói một câu, Quyên sẽ từ chối ngay ông phó tiến sĩ này cũng như mấy ông bác sĩ, kỹ sư, hoạ sĩ anh Tấn vừa kể ra ấy.

TẤN (sau một chút, bỗng hoảng sợ). Tôi lấy Quyên thế nào được ? Tôi chỉ là thằng công nhân quèn. Và bây giờ thì là thằng lính. Sống chết chưa biết thế nào. Mà nếu có sống sót để trở về thì chỉ có hai bàn tay trắng. Lấy gì mà bảo đảm được cho cuộc sống của Quyên ?

QUYÊN (đột nhiên tự ái). Câu trả lời đã rõ ràng. (Đứng dạy.) Muộn rồi. Ta về đi.

TẤN (bối rối). Quyên nghe tôi nói đã.

QUYÊN (lạnh lùng). Anh Tấn nói thế Quyên đã hiểu rồi. Chẳng còn gì để nói thêm nữa. Quyên cần về sửa soạn đồ lề để mai lên đường. Các anh ấy bảo xe sẽ chạy từ sớm đấy.

TẤN (hốt hoảng). Quyên nghe tôi nói nốt đã !

QUYÊN (lạnh lùng). Câu Quyên hỏi, anh Tấn đã trả lời rõ ràng và đầy đủ. Thế là xong. Anh muốn ngồi lại cũng được. Quyên xin về trước (Đi.)

TẤN (chạy theo, năn nỉ). Tôi còn muốn nói thêm với cô Quyên vài điều.

QUYÊN (đứng lại). Đừng nói gì cả. Từ nay và mãi mãi về sau. (Bỗng xúc động, định nói gì nhưng lại thôi.) Thư của anh Tấn, Quyên sẽ chuyển chu đáo cho từng người.

TẤN (đau khổ). Quyên hiểu cho. Không phải tôi không yêu Quyên, nhưng Quyên đẹp, Quyên hiểu biết, Quyên phải được hưởng hạnh phúc… Mà tôi thì…

QUYÊN (ngắt lời). Anh đừng nói nữa. Quyên rất hiểu. Chào anh. (Chạy vụt đi.)

Tấn còn lại một mình, ngơ ngác. Anh không ngờ sự việc lại diễn ra như thế. Thậm chí anh vẫn chưa hiểu chuyện gì đã xảy ra. Anh mệt mỏi, từ từ ngồi xuống ghế dài, ôm đầu. Hai chiến sĩ lúc nãy bước vào.

CHIẾN SĨ 1. Cậu làm sao thế ? Lại đau hả ?

CHIẾN SĨ 2. Mà cô bạn hàng xóm đâu rồi ?

TẤN (không ngẩng đầu lên). Chưa đi kia à ?

CHIẾN SĨ 1. Bệnh viện bảo mai có xe lên chốt và nói bọn mình ở lại đêm nay, mai theo xe.

CHIẾN SĨ 2. Cậu ta đang cưa một cô y tá thì có. Nó bốc phét khiếp quá, làm cô nàng phục lăn. Lại còn xuyên tạc nữa chứ, khiến cô y tá coi nó là anh hùng còn cậu với mình chỉ là đồ bỏ đi. Mà cái cô y tá ấy so với cô bạn hàng xóm của cậu thì không đáng một xu. À, mà Tấn ạ, mình không ngờ cô bạn cậu là người Hà Nội đấy. Tớ cứ nghĩ con gái Thủ đô là phải ăn diện ghê gớm kia, đằng này cô bạn cậu áo quần giản dị, không chút son phấn nào hết.

CHIẾN SĨ 2. Mà cô ấy đâu rồi ? Vui vẻ cả chứ ?

CHIẾN SĨ 1. Câu hỏi quá thừa. Cô nàng lên tận đây thăm anh bạn chúng mình, tức là mê lắm rồi. Cậu diễm phúc đấy, Tấn ạ.

TẤN (đột nhiên). Mai tớ về với các cậu.

CHIẾN SĨ 1. Nhưng đã khoẻ hẳn đâu ? Với lại, tớ nói thật, ở đây chế độ ăn uống rất tốt, cậu nên ở lại, bao giờ người ta đuổi hãy về. Chứ ở đại đội bữa nào cũng chỉ canh đỗ tương, ngán đến cổ vẫn phải nuốt. Quí báu gì ?

TẤN. Tớ khoẻ rồi.

CHIẾN SĨ 2. Mà bệnh viện có cho không chứ ?

TẤN. Cho ! Mình vào gặp ông bác sĩ. (Chạy vụt ra.)

CHIẾN SĨ 1 (nhìn theo, ngạc nhiên). Này, thằng Tấn có chuyện gì thì phải. Trông nó như thằng mất hồn ấy.

CHIẾN SĨ 2 (cười phá lên, vui vẻ). Mất hồn quá đi ấy chứ. Mấy hôm nay, ngày nào cũng được bồ chăm sóc. Mai bồ về rồi, làm gì không hoang mang. Với lại, kể ra nó quyết định về đơn vị là đúng. Tớ mới đi có ba ngày mà đã thấy nhớ chúng nó rồi. Ở trên đỉnh núi thì thèm xuống, nhưng chỉ vài hôm là chán ngay. Sự đời oái oăm thật !

CHIẾN SĨ 1. Không. Đúng thằng Tấn có chuyện gì rồi. Ta vào gặp nó, bắt nó phải khai thật xem sao. (Kéo chiến sĩ 2 cùng đi nhanh ra.)

Cảnh năm

Hà Nội. Nhà Quyên. Buổi sáng. Quyên đang đạp máy khâu.

Mậu vác một tấm gỗ vào.

MẬU. Em mua được tấm gỗ lát rẻ quá. Em sẽ đóng một cái giường hộp thật đẹp để chị làm giường cưới.

QUYÊN   (cười). Còn lâu.

MẬU. Ô hay, em tưởng hôm nay chị với anh Song đi đăng ký ?

QUYÊN. Đăng ký là một chuyện, còn cưới lại là chuyện khác.

MẬU. Em tưởng định ngày cưới rồi mới đi đăng ký ?

Quyên không trả lời, vẫn tiếp tục đạp máy khâu.

Sáng nay ra Uỷ ban đăng ký thì chị cũng phải ăn mặc cho tươm tất chứ. Mà chị nghỉ đi.

QUYÊN (vừa làm vừa trả lời). Chị máy nốt đường này, còn trả hàng cho người ta.

MẬU. Em thấy chị coi thường chuyện lấy chồng quá. Cả đời chỉ có một lần. Em hứa sẽ đóng cái giường thật đẹp tặng hai anh chị, coi như đồ mừng của em. Chân sâu róm đấy chị nhé. Lát này quý lắm. Chị chưa biết đấy, nhà anh Song sang lắm, chị cũng phải có cái gì đóng góp chứ chẳng lẽ chân tay không về nhà chồng à ?

QUYÊN. Thôi đi. Toàn nói chuyện vớ vẩn.

MẬU (vẫn không buông tha). Chị chưa đến nhà anh Song chứ gì ? Em đến rồi. Để em kể chị nghe nhé. Hôm chị sai em lên ấy. Em cứ đứng loay hoay mãi ngoài cổng sắt, chẳng biết gọi thế nào để có người ra mở cửa. Mãi sau có một bác đi ngang qua, nhắc : “Sao không bấm chuông ?” Em bấm chuông rồi, đợi mãi mới thấy ông bảo vệ ra mở cái ô tròn khoét trên cánh cửa sắt, ló mỗi đôi mắt ra sẵng giọng hỏi “Gì thế ?” Em bảo là cần gặp anh Song. Ông ta không nói gì, đóng cái ô tròn lại. Lát sau anh Song ra…

QUYÊN (cười). Anh Song thì niềm nở chứ ?

MẬU. Anh Song thì kể làm gì. Nhưng những người khác trong nhà anh ấy thì nhìn em cứ như em là thằng ăn cắp ấy.

QUYÊN (cười). Tại em để đầu tóc thế kia mà lại.

MẬU. Anh Song giầu thế, sau này chị chẳng phải vất vả. Đã đi làm nhà máy, về nhà lại còn máy thuê. Nhưng em nói thật. Sau này chị đến đấy ở, em cũng chẳng lên chơi đâu.

QUYÊN. Anh Song đã xin được phòng ở khu tập thể nhà máy rồi. Cưới xong là anh chị về đấy ở chứ không ở chung với bố mẹ anh ấy đâu.

MẬU. Nếu thế thì em sẽ đến luôn ấy chứ. (Nhìn ra.) Kìa, chị anh Song. Thôi, em đi đây.

QUYÊN (hoảng hốt). Ở nhà tiếp khách với chị.

MẬU (nhăn mặt). Em chịu thôi. (Chạy vào nhà trong.)

Chị của Song vào. ăn mặc diện, nhưng quần có một vết bùn.

QUYÊN (ra đón). Chị ạ.

CHỊ SONG. Chị biết lát nữa hai em đi đăng ký. Chị tranh thủ gặp em một chút. (Nhìn quần.) Lấm hết cả rồi.

QUYÊN. Chị ngã ạ ?

CHỊ SONG. Trẻ con ngõ này hư quá. Có vũng nước bẩn, chúng cố tình dẫm vào làm bắn cả bùn lên quần chị.

QUYÊN. Để em lấy khăn gột tạm. (Vào buồng trong.)

CHỊ SONG (nói to hơn để Quyên nghe thấy). Đã hết đâu. Thấy bùn bắn lên quần chị, chúng nó còn thích chí cười ầm cả lên mới láo chứ.

Quyên đem khăn ướt vào.

(Đỡ chiếc khăn.) Cảm ơn em. (Cúi xuống gột vết bẩn.) Trẻ con ở đây hư quá, em nhỉ ?

QUYÊN. Thật ra các em ngoan lắm đấy, chị ạ. Chỉ có điều không được ý tứ lắm. Trẻ con mà, chúng đã biết thế nào là lịch sự đâu.

CHỊ SONG. Em nói thế nào ấy chứ ? Ngoan mà lại cố tình dẫm mạnh vào vũng nước làm bắn bùn lên quần áo người ta, sau lại còn thích chí. Nhưng thôi, lan man mãi, có chuyện chính thì lại không nói. Thế này, em Quyên ạ. Chị đến để xin lỗi em.

QUYÊN. Chị làm gì mà phải xin lỗi ạ ?

CHỊ SONG. Có đấy. Lỗi to là đằng khác. Em đã quên rồi à ? Lần trước đến đây, chị đã vui miệng đem nói những câu không nên nói. Thật ra trong lòng chị rất quý em. Ngay hôm ấy, về đến nhà, cậu Song phê bình chị kịch liệt. Chị đã nhận lỗi với nó, hôm nay chị đến nhận lỗi với em.

QUYÊN. Hôm ấy chị có nói gì sai đâu ạ ?

CHỊ SONG. Sai thì không sai, nhưng không nên nói.

QUYÊN. Nhưng em có để ý thấy gì đâu.

CHỊ SONG. Nếu vậy thì tốt. Nhưng thật em không để bụng chứ ?

QUYÊN. Thưa chị, không ạ.

CHỊ SONG. Vậy là em thông cảm với chị. Vì điều chị nói có gì sai đâu ? Chị chỉ định nói rằng thời nay chuyện môn đăng hộ đối không có ý nghĩa gì hết. Đâu phải như thời xưa. Thời xưa, con trai đỗ đạt cao như cậu Song nhà chị thì chí ít cũng phải lấy vợ con nhà khá giả. Thời nay cậu Song yêu em là công nhân, con nhà lao động lại là đáng quý, đáng khuyến khích, phải không, em ? Em hiểu cho chị thế là tốt, vì chị nói mấy chữ môn đăng hộ đối là nhằm mục đích tán thành sự lựa chọn của cậu Song nhà chị chứ có ý gì khác đâu ?

QUYÊN (đã hơi khó chịu). Đúng thế. Em cũng không nghĩ gì đâu.

CHỊ SONG. Khuyết điểm của chị không phải là nói đến mấy chữ môn đăng hộ đối, mà ở chỗ cứ lặp đi lặp lại mãi mấy chữ ấy, môn đăng hộ đối, rồi lại môn đăng, hộ đối, hết môn đăng lại hộ đối…

QUYÊN (mỉm cười). Chị nhắc hàng trăm lần cũng được, có sao đâu ạ.

CHỊ SONG. Em nghĩ thế à ? Vậy thì tốt quá. Chứ cậu Song nhà chị thì cứ mắng chị mãi về cái tội nhắc đi nhắc lại môn đăng với hộ đối. Thật ra lúc đầu khi cậu Song nhà chị phê bình, chị chưa chịu, nhắc đến môn đăng hộ đối thì có sao đâu ? Nhưng rồi mẹ chị giảng giải chị mới hiểu ra. Mẹ chị bảo, “Con chẳng tế nhị chút nào cả. Người nhà nghèo bao giờ cũng có một chút mặc cảm”. Mẹ chị nói đúng. Và nói như thế thì chị hiểu ngay, chứ như cậu Song nhà chị nói thì chị không hiểu nổi. Gia đình em nghèo thật, nhưng nhà ta là gia đình lao động, thất học, đâu phải lỗi tại em hoặc tại bác, mà là do hoàn cảnh. Sống trong cái ngõ này, người lớn thì đầu tắt mặt tối lo kiếm ăn, trẻ con thì lêu lổng, vậy mà em vẫn giữ được cử chỉ lịch sự, áo quần sạch sẽ, thú thật chị phục đấy.

QUYÊN (bắt đầu khó chịu). Trông thế thôi, chứ bà con trong xóm này đều là người tốt cả đấy, chị ạ.

CHỊ SONG. Chuyện ấy chị lại chưa đồng ý với em. Nhưng thôi, cậu Song nhà chị sắp đến rồi. Thấy chị ở đây nó lại cằn nhằn. Nó bắt chị phải hứa không đến đây một mình. Thế này em nhé. Nếu thật chị đòi môn đăng hộ đối thì đời nào chị lại tán thành cậu ấy lấy em. ấy chết, chị lan man mãi, lỡ cậu ấy đến thì cậu ấy giết chị mất. (Định ra.) À, chị nói thêm điều này nữa. (Chợt nhìn ra.) Chết chị rồi ! Cậu Song ! Chị trốn đâu bây giờ ? (Luống cuống.)

QUYÊN. Chị yên tâm. Em sẽ có cách nói để anh ấy không kêu ca gì chị.

Tiếng xe máy đến gần rồi tắt. Song vào.

SONG (nhìn thấy chị, cau mặt). Chị đến đây làm gì ?

QUYÊN. Chị đến nhờ em mua hộ đôi quai guốc Sài Gòn đấy mà.

CHỊ SONG (cười nhận lỗi). Đúng thế. Chị đến có mỗi việc ấy thôi. Bây giờ xong việc, chị về. (Quay sang Quyên.) Em giúp chị nhé. Chọn mầu lạnh ấy, xanh lam hoặc xanh lục đều được. Chào em. (Ra nhanh.)

SONG (khó chịu nhìn theo). Chị anh đến lâu chưa ?

QUYÊN. Mới thôi, anh ạ.

SONG. Chị ấy bụng dạ không có gì, chỉ phải cái tội thích nói, nhiều khi nói cả những điều không nên nói. Thật ra chị ấy quý em lắm đấy.

QUYÊN. Em cũng mến chị. Em chỉ sợ những người thâm hiểm thôi, chứ người như chị anh, em lại thấy mến. Nghĩ gì trong bụng là nói ngay ra.

SONG. Em nghĩ rộng như thế, anh mừng lắm. Ngay trong nhà, anh cũng quý chị ấy nhất. Nhiều lúc giận chị ấy mà rồi lại không giận được. Thôi, em sửa soạn rồi ta đi.

QUYÊN (ngoan ngoãn). Vâng ạ. (Vào nhà trong.)

SONG. Lát nữa, đăng ký xong, anh dẫn em đến xem căn phòng nhà máy phân cho anh. Chỉ hơn chục mét vuông, nhưng ở đầu dẫy tầng hai nên rất thoáng.

QUYÊN (trong nhà ra, đã mặc gọn gàng, giản dị mà vẫn đẹp). Anh nhìn thấy tấm gỗ lát kia không ? Thằng Mậu nó vừa mua để đóng tặng mình cái giường cưới đấy.

SONG. Tốt ! Anh sẽ thanh toán chu đáo với cậu ấy.

QUYÊN. Nó không nhận đâu.

SONG. Không được. Vài nghìn bạc đối với anh không là cái gì nhưng với cậu ấy thì phải cặm cụi vất vả bao nhiêu ngày mới kiếm được.

QUYÊN. Nó khái tính lắm đấy. Nếu đưa, anh phải kiếm cớ gì khác chứ đừng bảo trả tiền mua gỗ. Mà có lẽ, đợi khi nào thấy nó thích thứ gì, anh mua tặng nó thì hơn.

SONG. Thế cũng được. Nhưng anh tưởng đã là anh em trong nhà thì việc gì phải giữ kẽ như thế.

QUYÊN (hơi bực). Đấy không phải chuyện giữ kẽ. Tính thằng Mậu tình cảm lắm đấy. Ngay với em nó cũng chỉ cho chứ có nhận của em thứ gì bao giờ đâu.

SONG. Nghèo mà nhiều tự trọng quá chỉ có khổ thôi. Với lại anh đã là người trong nhà rồi còn gì.

QUYÊN (khó chịu). Chưa đâu.

SONG. Chỉ lát nữa thôi, đăng ký xong, anh đã là anh rể của cậu ấy rồi.

QUYÊN. Ngay cả khi cưới xong, anh vẫn chỉ là khách của cái nhà này thôi.

SONG. Em nói gì anh không hiểu.

QUYÊN. Anh là trí thức, còn những người trong gia đình này là người lao động.

SONG. Sao em cứ thích gây sự thế nhỉ ? Chúng mình yêu nhau và đã quyết định chung sống với nhau, anh đề nghị chỉ nên nhìn vào những chỗ giống nhau, còn những thứ khác nhau thì hãy quên đi.

QUYÊN. Nghĩa là anh quyết định thế nào là em phải chấp nhận y nguyên như thế ?

SONG. Không phải. Nhưng em có công nhận anh hiểu biết hơn em không nào ?

QUYÊN (nhịn nhục). Thôi được. Thế cũng được.

SONG. Tự nhiên hai đứa cãi nhau chỉ về một chuyện không đâu. Lại đúng vào ngày hôm nay. Nhưng cũng lỗi tại anh. Lẽ ra việc đối xử với gia đình em phải để em quyết định. Anh xin lỗi. Anh hứa sẽ không ép em điều gì. Kìa, em vẫn còn giận anh đấy à ?

QUYÊN (đang trang điểm bỗng dừng lại). Anh Song ạ. Em nói thật. Đừng lấy em. Tính nết em cứng cỏi lắm, anh sẽ không chịu nổi đâu.

SONG (cười dàn hoà). Chịu được. Anh tin là anh chịu được. Vì sao, em có biết không ? Lần nào tranh cãi với em xong, anh cũng thấy em đúng và anh sai.

QUYÊN. Anh cũng không hợp với gia đình em đâu.

SONG. Điều này thì em nhầm hoàn toàn. Anh rất yêu bố, yêu chú Mậu. Mỗi lần đến chơi, anh đều thấy rất dễ chịu. Ngay ngồi ăn cơm với bố và chú Mậu anh cũng thấy thoải mái hơn ăn ở nhà anh.

QUYÊN. Hay ở nhà cô Ngọc Hương nữa chứ ?

SONG (cười vang). Ôi, thì ra vợ chưa cứơi của tôi ghen. Thế mà từ nãy đến giờ anh không nhận ra, cứ nghĩ tại sao hôm nay em lại khó chịu với anh như thế. Nhưng giữa anh và Ngọc Hương có gì đâu ? Mà sao em biết chuyện Ngọc Hương nhỉ ? Ai nói với em ? Em nói đúng. ăn cơm với gia đình Ngọc Hương anh rất không thoải mái. Bà mẹ cô ấy kiểu cách lắm, khách sáo nữa chứ.

QUYÊN. Em nghe nói cô ấy đẹp lắm kia mà ?

SONG. Đẹp theo kiểu hàng mỹ nghệ. Cô ấy giống như hoa lụa, trong khi em mới là hoa tươi, hoa thật. Nhưng thôi, nhắc đến cô ấy làm gì ? Anh có yêu cô ấy đâu ? Mà thôi, ta đi kẻo muộn. Không có ai trông nhà à ? Có cần khoá lại không ?

QUYÊN. Khép lại là đủ. Bố em cũng sắp về bây giờ.

Họ khép cửa rồi đi ra. Sân khấu trống một lát. Sau đấy Vĩnh vào, tay cầm chiếc phong bì.

VĨNH (gọi to). Cô Quyên ơi, có thư cậu Tấn đây này. (Không thấy ai trả lời.) Quyên ơi ! Mậu ơi !

BỐ QUYÊN (dắt xe đạp vào). Anh Vĩnh đấy à? Anh vào uống nước. Thằng Mậu lại đi đâu không biết. Còn em Quyên thì ra Uỷ ban Quận đăng ký.

VĨNH. Đăng ký gì ạ ?

BỐ QUYÊN (cười). Còn đăng ký gì nữa ? Nó tìm hiểu anh Song này mấy tháng rồi còn gì.

VĨNH. Vậy mà cháu chẳng biết gì hết. Với cháu mà cô ấy cũng kín như bưng. Thế bao giờ cưới ạ ?

BỐ QUYÊN. Đầu tháng sau thì phải.

VĨNH. Bác mà không biết cụ thể ạ ?

BỐ QUYÊN. Việc của nó, tôi để quyền nó.

VĨNH (lẩm bẩm một mình). Hẳn nào…

BỐ QUYÊN. Anh bảo gì ?

VĨNH. Không ạ. Xin phép bác, cháu về ạ. Lát nữa cô Quyên về, bác bảo là có thư của… À, mà thôi, cũng chẳng cần đâu ạ. Cháu xin phép bác ạ. (Ra.)

BỐ QUYÊN. Ừ, anh về.

Vĩnh lại quay vào, vẻ hốt hoảng.

VĨNH. Bác ạ, công an đến khám nhà ông Phất. Họ đi đông lắm, có cả chó béc-giê.

Tiếng chân chạy bên ngoài. Tiếng gọi nhau í-ới.

BỐ QUYÊN. Thế à ? (Ra cửa ngó.) Mà đúng thế thật. (Quay sang Vĩnh, lo lắng hỏi.) Anh có thấy thằng Mậu nhà tôi đâu không ?

VĨNH. Không ạ. (Sau một chút.) Không biết có chuyện gì, bác nhỉ ?

Bố Quyên. Công an có bao giờ lại nhầm. Nhưng thằng Mậu nhà tôi đi đâu không biết ? Con với cái ! Đến khổ ! (Quay vào nhà.) Cứ bảo lão ta quen công an nhiều. Quen mấy thì quen, chứ đã dính vào chuyện làm ăn bất chính thì sớm muộn cũng bị phát giác ra hết.

VĨNH (sau một chút). Nhà ông ấy, công an, cán bộ thuế qua lại thường xuyên, chơi bời, ăn uống, lại còn nhận họ nhận hàng. Có anh còn nhận làm con nuôi nữa chứ. Ai cũng tưởng vững như bàn thạch rồi. Phen này mấy thằng cha ăn tiền rồi bao che cho lão ta sẽ bị kỷ luật hết cho mà xem. Phải thế thì dân mới còn tin tưởng chứ, bác nhỉ ?

Vĩnh đứng dạy, chạy ra nhìn rồi lại chạy vào.

Họ bắt, giải đi, bác ạ. Còng tay đưa lên xe. Không biết buôn bán cái gì ? Thấy mấy anh công an mang những gói gì ra xe ấy, bác ạ.

BỐ QUYÊN. Thằng Mậu nhà tôi đi đâu không biết.

VĨNH (chợt nhớ). Lúc nãy bác bảo cô Quyên lên Uỷ ban Quận đăng ký ạ ?

BỐ QUYÊN. Anh hỏi thế nghĩa là sao ?

VĨNH. Không ạ. (Bỗng đứng phắt dậy như vừa quyết định điều gì.) Cháu phải đi đằng này bác ạ. (Ra nhanh.)

BỐ QUYÊN (nói với theo). Anh thấy thằng Mậu thì bảo nó về nhà ngay cho tôi.

Tiếng Vĩnh vọng lại “Vâng ạ”. Bố Quyên mệt mỏi ngồi xuống ghế. Từ từ rót nước uống.

Cảnh sáu

Biên giới. Điểm tựa. Gió Đông Bác thổi mạnh. Đại đội trưởng ngồi bên chiếc bàn nhỏ, trên đặt điện thoại. Tấn đứng trước mặt. Cả hai đều mặc áo bông, đội mũ bông.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Bài báo đâu ?

TẤN. Báo cáo…

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Sao cậu không viết ?

TẤN. Báo cáo đại đội trưởng… (Ngừng bặt.)

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Người ta gọi điện đến giục tôi đến lần thứ ba rồi. Mà không phải tôi nhận lời viết. Cậu ! Chính cậu chứ không phải tôi, cậu đã hứa với ông Chủ nhiệm Tuyên huấn Sư đoàn viết cái bài báo ấy.

TẤN. Báo cáo Đại đội trưởng, đã mấy lần tôi cầm bút định viết mà không sao viết được.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Người ta không cần cậu viết hay ! Người ta chỉ cần cậu kể lại những việc cậu đã làm. Nếu cho thêm được ý nghĩ của cậu thì càng tốt. Không cho vào được thì thôi. Cậu nên biết rằng các ông nhà báo là những đầu bếp rất giỏi. Chỉ cần cậu đem thịt đến, các ông ấy sẽ thêm mắm muối, hạt tiêu, dấm ớt, giềng tỏi vào nữa, thế là trong nháy mắt, miếng thịt bạc nhạc của cậu đã thành một đĩa thức ăn tuyệt vời.

TẤN. Báo cáo Đại đội trưởng, tôi không thể viết được.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Tốt nghiệp cấp Ba mà nói như thế là không được ! Tôi ra lệnh : trong ngày hôm nay cậu phải đặt cái bài báo ấy lên chiếc bàn này cho tôi. Không được dài thì ngắn. Hạn cuối cùng là không giờ ngày 18 tháng 1 năm 1983. Khi lên họp trên Sư, tôi sẽ trao tận tay bài báo ấy cho ông Chủ nhiệm Tuyên huấn Sư đoàn. Rõ chưa ?

TẤN (khẽ). Rõ, thưa Đại đội trưởng. (Cúi đầu, ủ rũ đi ra.)

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG (đột nhiên). Đồng chí Tấn !

Tấn đứng lại.

Cậu làm sao thế ?

Tấn không trả lời.

Ốm à ?

TẤN (đột nhiên ngẩng đầu lên). Báo cáo Đại đội trưởng! Xin được phép hỏi một câu.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG (chăm chú nhìn người chiến sĩ). Cậu cứ hỏi.

TẤN. Chúng ta chiến đấu thế này để làm gì ?

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Sao lại để làm gì ? Hay cậu định bỏ ngỏ cái biên giới này cho kẻ nào muốn tràn vào cũng được ? Hay cậu định vứt bỏ cái nền độc lập mà chúng ta đã phải đổ máu trong suốt nửa thế kỷ mới dành được ?

TẤN. Nhưng đấy là việc chung của tất cả mọi người dân. Tại sao lại chỉ một dúm chúng ta gánh chịu ?

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG (phá lên cười vui vẻ). Thì ra không phải cậu ốm ! Nhưng cậu vừa gặp chuyện gì làm trí não của cậu đảo lộn. Chuyện gì đấy ? Thư nhà gửi lên báo tin gì không vui chăng ? Uỷ ban phường ức hiếp ? Công an hạch xách ? Hay bị oan ức gì ? Hay thiếu ăn ? Sang năm 84 rồi mà gạo tháng 12 năm 83 vẫn chưa được một hạt ? Đúng, có chuyện gì ở nhà rồi, phải thế không ? (Không thấy Tấn trả lời.) Chuyện hậu phương thì vô vàn điều rối rắm. Cứ nghĩ lo về những chuyện tiêu cực ở hậu phương thì ta còn gì hào hứng mà công tác nữa.

TẤN. Nhưng không thể ngoài tiền tuyến thì toàn anh hùng, còn ở hậu phương thì toàn… (Im bặt.)

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Cậu bảo toàn gì ? (Lại cười lớn.) Ngay tiền tuyến cũng không phải tất cả đều là anh hùng !

TẤN. Như tôi chẳng hạn, tôi cố gắng sống và chiến đấu cho xứng đáng là một người lính. Cũng như trước kia, còn ở nhà, tôi cố gắng để làm một người thợ tốt.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG (vui vẻ). Thêm một bằng chứng là ở hậu phương cũng không phải chỉ toàn kẻ xấu. Nhưng mình thấy cậu đang bị kích động. Chuyện gì vậy ? Mình đoán nhé ? Vợ cậu ở nhà phản bội, đi với một thằng cha lắm tiền. Đúng không nào ? Việc quái gì mà tức. Mỗi người đều được quyền quyết định cuộc đời bản thân người ấy. Duy có điều sớm muộn họ đều phải trả giá.

TẤN. Thưa Đại đội trưởng, liệu họ có phải trả giá thật không ?

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Chắc chắn là có. Chỉ có điều nhìn bên ngoài nhiều khi ta khó thấy được sự trả giá của họ. (Sau một chút, chuyển sang giọng trầm ngâm.) Điều đau lòng là hiện nay đất nước mình đang phải trải qua một thời kỳ lịch sử quá khắc nghiệt. Con người ta nghèo quá nên đồng tiền trở nên có giá trị vượt quá mức thông thường. Nhiều người không tin vào bất cứ giá trị tinh thần nào nữa. Họ sẵn sàng ăn cắp, lừa đảo mà không cảm thấy lương tâm cắn dứt… (Quay sang nhìn Tấn.) Nhưng cậu yên tâm. Tình trạng này không thể kéo dài được lâu. Vợ cậu cũng bị cuốn vào cái hoàn cảnh ấy. Đừng oán trách cô ấy, mà cũng đừng buồn bã làm gì.

TẤN. Tôi chưa có vợ.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Thế à ? Mà phải rồi, cậu mới chỉ hai mốt hai hai là cùng. Đúng không nào ? Chưa có vợ là rất may, rất-rất may đấy.

TẤN. Nghĩa là thủ trưởng bảo lính không nên lấy vợ?

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG. Ôi thôi, đồng chí Trung sĩ ơi, ta mà bàn chuyện này thì đến Chủ nhật chưa chắc đã xong.

Tiếng chuông điện thoại.

(Nhấc ống nghe.) Báo cáo, tôi đây ! Đề nghị nói to. (Gắt.) Không nghe thấy gì cả. Gió Bắc mạnh quá, hung dữ quá. Không nghe thấy gì hết. Sao ?.. Rõ. Bây giờ thì nghe thấy rồi ! Rõ ! Tổ quan trắc của đại đội chúng tôi cũng báo cáo về đúng như thế. Bên chúng đang sơ tán nhân dân và kho tàng. Nghĩa là chúng chuẩn bị bắn pháo sang ta ? Rõ ! Bắn trả ? Rõ ! (Quay sang Tấn.) Cậu nghe thấy rồi chứ ?

TẤN (mừng rỡ). Hay quá ! Nghĩa là tôi có một việc còn quan trọng hơn cái bài báo khốn kiếp kia. Xin Đại đội trưởng phân công ngay.

ĐẠI ĐỘI TRƯỞNG (cười). Không đâu. Cậu vẫn phải hoàn thành cái bài báo ấy. Chúng chưa bắn ngay đâu. Cậu yên tâm ngồi viết cái thứ cậu gọi là khốn kiếp ấy. Ngồi tại đây mà ngoáy. Tôi xuống các tiểu đội. (Ra nhanh.)

Tấn gác khẩu A.K. lên thành hầm, ngồi xuống lấy giấy bút ra viết. Tiếng gió bên ngoài vẫn gào thét mỗi lúc một dữ dằn hơn.

TIẾNG TẤN. “… Biên giới ngày 5 tháng 1 năm 1984. Quyên thân mến, Lại một lần nữa tôi nói dối cấp trên vì quá thèm viết thư cho Quyên. Lần trước, tôi giả vờ say nắng để nghỉ tập. Lần này, thời giờ để viết bài báo trên giao, về cái trận đánh Quyên đã nghe ấy, tôi lại dùng để viết lá thư này, và viết thẳng cho Quyên chứ không chéo qua ai khác nữa. Quyên ạ, hôm ở bệnh viện, sau khi Quyên đi rồi, tôi đau đớn vô cùng. Từ buổi ấy, không đêm nào tôi ngủ được, cố phân tích tại sao tôi lại nói với Quyên những lời lẽ như thế. Tự ái với ông phó tiến sĩ ư ? Hay sợ trách nhiệm đối với cuộc đời Quyên ? Do nhỏ nhen hay do hèn nhát thì chưa rõ, nhưng một điều đã rõ ràng, tôi đã để hạnh phúc lọt khỏi tay… “

Đèn mờ dần.

Cảnh bẩy

Vườn hoa nhỏ ở ngã tư trong phố. Quyên và Song vào.

QUYÊN. Uỷ ban Quận kia rồi. Nghỉ một lát đã.

SONG. Ừ, phải rồi. Anh cũng đang khát nước. Ta vào cái quán kia đi.

QUYÊN (lạnh lùng). Anh sang thôi. Em đợi ở đây.

SONG. Sao lại thế ?

QUYÊN. Em nói rồi. Đi với em thì anh ăn uống ở nhà trước. Em không thích ngồi quán.

SONG. Thôi được. Anh không uống nữa.

Song dựng xe máy. Hai người ngồi xuống chiếc ghế dài bằng xi măng trong vườn hoa.

Quên anh chưa báo em biết. Chị anh đã chuẩn bị cho em một món quà cưới rất thích hợp. Em biết cái gì không ? Một chiếc Pơ-giô mới cứng.

QUYÊN. Em không nhận đâu.

SONG. Sao lại thế ?

QUYÊN. Mà em nói trước. Em sẽ không nhận bất cứ của cải gì của gia đình anh đâu. Anh kiếm được bao nhiêu, em kiếm được bao nhiêu, ta tiêu ngần ấy. Ngay đến đám cưới, hai gia đình cũng tổ chức ăn riêng.

SONG (rỗi). Em yên tâm. Anh đã chuẩn bị được dăm chỉ rồi. Mẹ cho thêm một cây. Anh sẽ đưa cả cho bố.

QUYÊN. Không.

SONG. Em lại thế rồi.

QUYÊN. Em cấm anh đưa bố dù một xu. Mà anh có đưa, em cũng không tin bố đã nhận.

SONG (miễn cưỡng). Thôi, cũng được. Tuỳ em.

Bỗng Vĩnh hớt hải phóng xe đạp đến.

VĨNH. Xin lỗi. Anh có phải anh Song không ạ?

QUYÊN. Ơ kìa, anh Vĩnh. Em tưởng anh biết anh Song rồi. (Quay sang Song.) Đây là anh Vĩnh, hàng xóm của em. (Với Vĩnh.) Có chuyện gì đấy ạ ?

VĨNH. Tôi sang chơi bên nhà, thấy người của nhà máy anh Song đến tìm anh ấy. Bảo ông Giám đốc nhà máy yêu cầu tìm anh Song, về gặp ông ấy có việc gì hết sức cần kíp. Bác nhà bảo anh Song đi với cô Quyên đến Uỷ ban Quận. Bác nhờ tôi đi tìm anh Song để báo tin kia cho anh biết.

SONG (lẩm bẩm). Quái lạ. Việc gì mà cần kíp đến thế được nhỉ ? (Với Vĩnh.) Người ta không nói việc gì ạ ?

VĨNH. Không. Chỉ nói ông Giám đốc cần gặp anh Song gấp, có việc tối quan trọng.

SONG. Phiền quá nhỉ ! Tôi lại đang…

QUYÊN. Việc chúng mình chậm vài ngày cũng không sao, anh ạ.

SONG. Chà, rắc rối quá nhỉ !

QUYÊN. Anh cứ đến nhà máy xem có chuyện gì đã.

VĨNH. À, suýt quên. Ông Giám đốc dặn là ông ấy chờ anh ở phòng làm việc của ông ấy.

SONG. Quyên thông cảm vậy nhé.

QUYÊN. Anh yên tâm. Chậm vài ngày có sao đâu.

SONG. Chọn mãi mới được hôm nay rảnh rỗi, lại vào đúng ngày chẵn.

QUYÊN (cười). Ngày chẵn thì thiếu gì. Ngày kia lại chẵn rồi.

SONG (đau khổ). Quyên thông cảm nhé. Chào anh… À, anh tên gì tôi quên bẵng mất, anh tha lỗi.

VĨNH (cười). Tôi có nói ra anh cũng lại quên ngay ấy mà. Không sao đâu. Anh cứ đến nhà máy đi kẻo ông Giám đốc chờ.

SONG. Thế thì xin lỗi anh vậy. Chào anh. Thế còn Quyên…

QUYÊN. Anh Vĩnh sẽ đèo em về. Anh cứ đi đi.

SONG. À, phải rồi, anh Vĩnh. Chào anh Vĩnh nhé. (Lên xe máy phóng đi.)

Tiếng xe nổ xa dần.

VĨNH (cười phá lên). Đúng là ông phó tiến sĩ !

QUYÊN (khó chịu). Anh làm như thế để làm gì ?

VĨNH. Cô tiếc à ? Nếu vậy tôi sẽ đuổi theo, gọi cậu ấy quay lại đây với cô. Thế nào ? Có gọi cậu ấy không ?

QUYÊN (rất mỏi mệt). Không cần.

VĨNH. Với lại có chậm hai ngày cô cũng không lo cậu ta thay đổi ý định đâu. Cô yên tâm. Tôi làm cách này chỉ cốt để cô suy nghĩ thêm cho thật chín đã. Lấy chồng là chuyện cả đời, không thể hấp tấp được.

QUYÊN. Em suy nghĩ kỹ lắm rồi.

VĨNH. Thật à ? Nếu vậy tôi xin lỗi. Để tôi phóng đến nhà máy gặp anh ấy nói rõ…

QUYÊN. Anh định nói thế nào với anh ấy ?

VĨNH. Tôi nhận là tôi chỉ đùa.

QUYÊN. Đùa !

VĨNH. Chứ còn gì nữa ? Anh ta giết tôi à ? Hay kiện tôi ra toà ?

QUYÊN (không nhịn được cười). Chịu anh thật !

VĨNH. Cô Quyên ạ, nghe tôi nói đã. Tôi nghiệm thấy những cặp vợ chồng hợp nhau trông hình thức bên ngoài cứ hao hao giống nhau, tựa như anh chị em ruột ấy. Đằng này, tôi thấy cô với cái anh phó tiến sĩ kia chẳng có nét nào giống nhau cả. Không hiểu hợp nhau điểm nào ?

QUYÊN. Đấy không phải việc của anh !

VĨNH. Đã đành việc của cô. À, cô Quyên ạ…Thằng Tấn ấy mà…

QUYÊN. Không. Em không muốn nghe anh nói gì nữa đâu. Em về đây.

VĨNH. Để tôi đèo cô.

QUYÊN. Không cần. Chẳng biết ở nhà có chuyện gì không mà em thấy ruột gan bồn chồn thế nào ấy. Thôi được, anh đèo em về nhé.

Hai người ra.

Cảnh tám

Trở lại nhà Quyên. Bố Quyên vẫn đang ngồi ở bàn nước dáng tư lự. Mậu chạy về.

MẬU. Ông Phất bị bắt rồi, bố ạ. Cả anh con lớn nữa.

BỐ QUYÊN. Lão ấy phạm tội gì ?

MẬU. Buôn bán thuốc phiện, bố ạ.

BỐ QUYÊN (sửng sốt). Sao mày biết ?

Mậu im lặng. Cậu ân hận đã chót nói ra.

Hay mày có dính vào vụ ấy ?

MẬU (hốt hoảng). Không ạ. Con nghe người ta sầm sì.

BỐ QUYÊN (dịu giọng). Con phải nói thật bố còn liệu. Bố tham gia công tác ở phường, bên công an người ta cũng nể. Nhưng con phải nói hết thì bố mới biết đường mà xin với các anh ấy. (Lại xẵng.) Với lại mày không nói thì lão ấy cũng khai ra, để nhẹ bớt tội mà.

MẬU (đột nhiên ôm mặt khóc nức nở). Lão khốn nạn !

BỐ QUYÊN. Thôi, đúng rồi. Lão ấy thuê mày làm gì ? Hẳn nào tao thấy mày có lắm tiền.

Mậu không trả lời, vẫn khóc nức nở.

(Vớ con dao.) Nói không ?

QUYÊN (đã về từ lúc nào, đứng lắng nghe). Bố ! Để con bảo em cho. (Với Mậu.) Ông Phất bảo em làm gì ?

MẬU (nức nở). Đem thuốc phiện cho một người trên hàng Buồm.

BỐ QUYÊN (lại không ghìm được, quát). Sao mày dám liều lĩnh thế, hả ? Tao phải giết mày. Tao không có thứ con như mày ! (Giơ dao.)

Quyên giữ chặt tay bác, giằng lấy con dao.

QUYÊN. Bố bình tĩnh đã. (Quay sang Mậu.) Em chuyển cho ông ấy mấy lần ?

MẬU (vẫn mếu máo). Hai ạ.

BỐ QUYÊN (lại quát). Hai thế nào ? Cái nghề này đã dính vào là không sao dừng lại được !

MẬU (vẫn thút thít). Đúng có hai lần thôi ạ.

BỐ QUYÊN. Mày nói dối !

QUYÊN. Bố từ từ đã. Bố đừng làm em con sợ. Em nói đi, sao chỉ có hai lần ?

MẬU. Vì lão lừa em, đồ khốn nạn ! Ngay lần đầu, khi em đưa hàng, người nhận bảo cân thiếu, trừ gần hết tiền công, em ức quá nên bảo với lão thôi không làm nữa. Nhưng hôm vừa rồi, thấy có tấm gỗ lát đẹp quá mà giá lại rẻ, em muốn đóng tặng chị cái giường coi như quà cưới, nên định nhận làm thêm một lần thứ hai nữa rồi thôi. Lần này em giao hẹn, nếu cân thiếu em không chịu trách nhiệm. Lão đồng ý, nhưng vẫn lừa em. Lẽ ra năm ngàn mốt, nhưng lão trừ đi chỉ còn hai ngàn tám. Tấm gỗ lát ba ngàn, em phải vay anh Vĩnh hai trăm nữa mới đủ mua. Từ hôm ấy, em cạch không làm cho lão nữa. Chị tính, việc nguy hiểm chết người mà tiền lão trả quá bèo bọt.

BỐ QUYÊN. Sao mày không nói với bố ?

MẬU. Lão bảo nếu con lộ ra với bất cứ ai, kể cả người trong gia đình, lão cũng thuê côn đồ giết con cho phi tang.

BỐ QUYÊN. Vậy là mày cũng có tội. Mày phải ra thú với công an đi.

MẬU. Con sợ lắm. Với lại lão cũng bị bắt rồi.

BỐ QUYÊN. Nhưng có tội thì phải thú. Cả cái đứa trên hàng Buồm cũng phải bị xử trí. Mày có biết thuốc phiện là thứ làm bao nhiêu người thân tàn ma dại không?

Mậu im lặng.

(Quát.) Mậu ! Mày có chịu ra thú tội với công an không ? Mày không ra thì tao ra.

MẬU. Con lạy bố.

QUYÊN. Bố để con khuyên giải em sau.

BỐ QUYÊN (đau đớn). Tao biết ăn nói ra sao với xí nghiệp, với xóm giềng đây. Con với cái ! Mày giết bố mày không bằng !

QUYÊN. Em vào rửa mặt đi đã.

MẬU (đột nhiên). Em đi thú tội với công an đây.

QUYÊN. Gượm đã ! (Quay vào nhà rồi ra ngay, tay cầm một bọc nhỏ.) Tiền của em cho để chị may áo và mua sắm, chị vẫn giữ cho em đấy. Em nộp luôn cho các anh ấy. Xem còn thiếu bao nhiêu, chị sang vay chị Ngọc rồi chị sẽ làm thêm giờ để lấy tiền trả chị ấy. (Đưa em gói tiền.)

Mậu ngập ngừng rồi cầm gói tiền chạy đi. Bố Quyên ngồi phịch xuống ghế, ôm đầu.

Bố đi nghỉ đi ạ.

BỐ QUYÊN (ngẩng đầu nhìn con). Xong việc rồi chứ?

QUYÊN (sau một chút). Chưa, bố ạ.

BỐ QUYÊN (sửng sốt). Uỷ ban không làm việc à ? Hay tại sao ?

QUYÊN (rất khẽ). Con hoãn việc đăng ký lại, bố ạ.

BỐ QUYÊN. Con nghe ai nói gì về anh Song à?

QUYÊN. Không ạ. Nhưng càng ngày con càng thấy tính nết con và anh ấy sao mà khác nhau đến thế.

BỐ QUYÊN (trầm ngâm). Người học thức cao thường sống khác những người bình thường như nhà mình. Vậy bây giờ con định thế nào ?

QUYÊN (rất khẽ). Bố ạ …

BỐ QUYÊN. Gì, con ?

QUYÊN. Con xin phép bố cho con từ chối anh ấy.

BỐ QUYÊN (choáng váng). Con suy nghĩ kỹ chưa ? (Sau một chút.) Mà thế cũng được.

QUYÊN. Hay thôi. Con nhận lời lấy anh ấy để bố được vui lòng…

BỐ QUYÊN. Là bố nghĩ cho con thôi. Bố muốn các cháu ngoại của bố sau này được sung sướng. Chứ riêng bố thì, con lấy đám nào hoàn cảnh giống như nhà mình, bố sướng hơn. (Mỉm cười.) Con có lấy anh Song, vợ chồng mời bố đến ở cùng, bố cũng không đến đâu. Nếu cần trát lại cái tường, dọi lại hòn ngói thì bố đến làm giúp vài buổi thôi. Bố không biết cách nói chuyện với người học cao. (Sau một chút.) Bố nói thật, có đêm bố nằm nghĩ, thấy gả con cho anh Song cũng gần như bán con đi ấy.

QUYÊN. Bố ơi, con sẽ không lấy chồng.

BỐ QUYÊN (giọng buồn). Không lấy thế nào được ?

QUYÊN. Con sẽ ở với bố mãi mãi.

BỐ QUYÊN (cười). Nhưng bố có sống được mãi đâu ?

QUYÊN. Con ở với thằng Mậu, trông con cho nó.

BỐ QUYÊN (đột nhiên). Sao mãi chưa thấy thằng Mậu về ? Không biết có chuyện gì ? Bố chạy sang bên Công an xem thử. À, có thư của anh Tấn gửi cho con đấy.  (Ra.)

Quyên cầm lá thư, bóc ra, đọc.

TIẾNG TẤN. “…Nếu như được trả lời câu Quyên hỏi hôm trước ấy thì chắc chắn bây giờ tôi sẽ trả lời : “Hãy lấy tôi đi. Tôi hứa sẽ yêu Quyên trọn đời. Tôi sẽ không bao giờ làm Quyên phải đau khổ, phải tủi phận…Tôi biết có nhiều cậu tài giỏi hơn tôi, đẹp trai hơn tôi, thành đạt hơn tôi, nhưng tôi cam đoan, không cậu nào hợp với Quyên hơn tôi, yêu Quyên hơn tôi, quan tâm đến hạnh phúc của Quyên và có trách nhiệm đối với cuộc đời Quyên hơn tôi… Quyên hãy tin là như thế…”

Quyên mỉm cười sung sướng. Sau đấy, đặt thư xuống, suy nghĩ. Rồi lấy giấy bút ra viết.

TIẾNG QUYÊN. “… Quyên tin chứ. Vì thế Quyên đã từ chối với ông phó tiến sĩ, con trai thứ trưởng kia ! Vì vậy anh Tấn yên tâm công tác. Quyên sẽ chờ anh. Bất cứ hoàn cảnh nào em cũng chờ anh…”

Cô đứng lên, mở toang cánh cửa sổ. ánh nắng bên ngoài ùa vào, soi rõ khuôn mặt cô rạng rỡ.

HẾT

1984