NGHE LỎM : Về Làm chủ tập thể

LÀM CHỦ TẬP THỂ
I 

          (Hai Cụ hôm trước đã ngồi trên ghế đá. Tôi ra chậm mất một tí. Vội bấm máy ghi âm ngay. Hai Cụ đã trò chuyện được một lúc rồi. Nhưng không sao.)

            - Hôm qua Cụ bảo cái lý thuyết ấy là “dã man” ? Nói thế có quá không...           

            - Không quá đâu. Cứ lấy nước ta làm ví dụ. Đúng là sau khi xóa bỏ giai cấp tư sản, hạ thấp tác dụng của đồng tiền bằng cách tước đoạt vốn liếng của các nhà giầu, xóa bỏ thị trường, thực hiện kiểu kinh tế hoàn toàn “nhà nước bao cấp” bằng cách “cấm chợ ngăn sông”… Nhà nước áp đặt chế độ bao cấp tràn lan… Nông thôn thì tất cả nông dân đều buộc phải vào hợp tác xã. Thành thị thì mọi thứ đều sử dụng tem phiếu, từ gạo, thịt đến vải vóc, thậm chí xoong nồi, chậu men, chậu nhôm, cả bát đĩa nữa.

            - (Ngắt lời.) Là do lão Duẩn ! Lão chính là thủ phạm. Lão đưa ra cái lý thuyết “làm chủ tập thể”… thoáng nghe thì rất hay : tất cả cùng làm chủ. Ai cũng là “chủ” !

            - Cũng có nghĩa không ai làm chủ cả ngoài lão và mấy tay sai thân tín vin cớ “thay mặt tập thể” để làm chủ ! Thực chất là bóp nghẹt mọi sáng kiến cá nhân. Cái lý thuyết láo toét ấy đã kìm hãm sức sản xuất, đẩy nước ta vào tình trạng khốn khổ, khiến sản xuất ngưng trệ, nhân dân điêu đứng. 
              - Y hệt cái quy định "ĐẤT DAI LÀ SỞ HỮU CỦA TOÀN DÂN", tức là chỉ "NHÀ NƯỚC" tức là LÃNH ĐẠO sở hữu, tha hồ muốn ban phát cho ai hoặc chiếm lấy để sử dụng, không ai có quyền có ý kiến. Cái quy định ấy trong hiến pháp cho phép các cấp chính quyền tha hồ ăn cướp của dân.
               - Cụ nói đúng. Trở lại chuyện lúc nãy ta đang bàn. Sau khi "làm chủ tập thể" được thực hiện thì cộc sống xuống đến đáy. May thay, do nhân dân bức bách quá, lên tiếng đòi hỏi, khiến sau khi lão chết, cái Đảng tự phong của bọn chúng buộc phải thực hiện “đổi mới”, mở lại chợ, bỏ ngăn sông, lại cho tự do thông thương như trước…

            - Thằng cha họ Lê ấy còn dám tuyên bố “làm chủ tập thể” của lão là phát minh “vĩ đại thứ ba của nhân loại”…

            - “Nhân loại” cơ đấy ! Ghê nhỉ !

          - Sau phát minh ra lửa, và kim loại ! Đúng là huênh hoang, giọng điệu của thằng điên, thằng mất trí.

           - Hay là của sự ảo tưởng quá mức ?

         - Hai thứ ấy biểu hiện bên ngoài rất giống nhau. Hình như hôm trước tôi có kể Cụ nghe về một kịch bản sân khấu của văn hào xô-viết Maxim GORKI, đưa ra nhận định : ngu và bịp vẻ ngoài rất giống nhau, rất khó phân biệt, và trong trường hợp Gorki dẫn ra thì…bên trong chính là : BỊP !

         - Hôm trước nghe Cụ nói, tôi đã cất công tìm bản dịch cái kịch bản ấy để đọc lại. Đúng là tác phẩm hết sức sâu sắc. Nhưng trường hợp Duẩn, theo tôi lão ngu chứ lão không định bịp như thằng cha chữa bệnh bằng thổi kèn trong cái kịch bản kia. Duẩn không phải thứ người “bịp” mà chỉ là thứ người suy nghĩ chủ quan, tin mù quáng vào cái ảo tưởng do người khác vẽ ra.

            - Ảo tưởng cũng là một thứ ngu !

            - Duẩn đinh ninh cho là lão sáng suốt, thực sự vì dân. Cái lần sau 30 Tháng Tư, lão vỗ ngực tuyên bố : “Chúng ta thắng Mỹ là do chúng ta nhân ái !”

            - Cũng tức là lão nhân ái ! Vì lão điều khiển cái tập thể làm chủ kia. Tập thể nhân ái tức là do lão nhân ái, lão là người khởi đầu. Bậy !

            - Tôi lại thấy “Nhân ái” đúng là tốt, nhưng Duẩn hiểu nó theo nghĩa cụ Khổng. Quan niệm hiện đại, nhân ái nghĩa là tôn trọng mọi người, tôn trọng quyền tự quyết của tất cả mọi người, không trừ một ai. Dùng vũ lực ép buộc người khác phải “nhân ái” thì thành “vô nhân ái”. Bắt mọi người suy nghĩ theo mình suy nghĩ, nếu không theo là chém, giết, bỏ tù thẳng tay. Kiểu “nhân ái” áp đặt, cưỡng bức, không dựa trên tự nguyện như thế,  ngày nay bị coi là “phát xít”, là “tàn bạo”.

            - Đúng thế. Con người thời nay không như đàn cừu cần người chăn dắt. Lấy lý do “tôi nhân ái và các anh cứ “nghe theo tôi thì sẽ là nhân ái tất” là bậy, là bất nhân…         Cho nên lúc nãy Cụ nói, không phải lão Duẩn bịp mà là lão ngu. Bởi Cụ nói đúng : “ngu” và ảo tưởng chính là một. Ảo tưởng cũng là một thứ NGU. Cũng như hiện ở ta, một số người kiên trì “tiến lên chủ nghĩa xã hội” thì không bịp, mà ngu, cũng tức là “ảo tưởng”. Tuy nhiên tình hình dân chúng bây giờ đã khác, đã thấy tai hại của cái ảo tưởng ấy, nên cũng làm mấy thằng cha ấy giật mình, bắt đầu “tỉnh ra” và thấy chúng đã “ngu” hơi lâu !

           - Đã thấy chưa ? Tôi thì cho là chúng chưa thấy.

           - Tôi nghĩ là bắt đầu thấy. Bắt đầu vỡ lẽ.

          - Tôi có cảm giác mấy thằng Lú, thằng Huynh, thằng Rứa… rồi thằng Nghị nữa, vẫn ảo tưởng lắm !

           - Cụ dùng chữ "ảo tưởng" tôi không tán thành. Chúng không "ảo tưởng" tí nào mà rất "thực dụng". Chúng chỉ "làm ra vẻ ảo tưởng" thôi. Có thế chúng mới lừa được dân, đàn áp được dân. Chúng  "tỉnh" lắm. Làm ra vẻ "ảo tưởng", chứ nếu không chúng sẽ mất ghế, tức là mất cả danh lẫn lợi… nhất là bẽ mặt với vợ con, xóm giềng, thân thuộc. Nhất là đối với Lú, sĩ diện với xóm làng, họ hàng thân thuộc là quan trọng nhất… Nghe người làng hoặc ông chú bà bác nói câu “Ôi, bây giờ anh là “Vua”, đứng đầu khắp bàn dân thiên hạ chứ còn gì nữa” là trong bụng mở cờ, sướng lắm.

            - Thằng Lú thôi, còn mấy thằng kia tôi cho là cơ hội, chỉ lợi dụng để kiếm chác.

          - Tôi cũng có cảm giác như Cụ. Nhưng chuyện này ta không có điều kiện kiểm chứng nên khoan kết luận. Thôi được. Vậy ta tạm cho là mấy thằng cha ấy thành thật tin vào cái lý thuyết quái đản kia. Cụ nói, tôi nghe có vẻ có lý.  Quả bọn chúng bắt đầu mang máng hiểu ra. Tôi theo dõi biểu hiện gần đây thì Lú bắt đầu tỉnh ra…

            - Vì kinh tế nước mình xuống đến đáy, thua cả Lào, Căm-pu-chia thì quá đáng. Dân khổ quá, nhất là nông dân. Hy vọng Lú sẽ giống như Trường Chinh khi ông này quyết định bỏ cách suy nghĩ giáo điều và quyết tâm “đổi mới”… Đang từ một tín đồ trung thành của Mác, một tay giáo điều hạng nặng, sau chuyến tìm hiểu thực địa ở mấy thành phố miền Nam, ông ta thấy “sự thật”, đã tỉnh ra và biến thành tay “đổi mới” kiên quyết bậc nhất.

            - Hôm trước Cụ có nói đến tầng lớp “thầy giáo làng” thì Duẩn chính là kẻ tiêu biểu nhất cho cái tầng lớp ấy… Hắn tin một cách thành thật là hắn tốt, hắn giỏi, hắn “nhân ái”, khỗn nỗi đấy là cái “tốt”, cái “nhân ái” của “thầy giáo làng”, chăm chỉ đọc sách thánh hiền… và quen với cách nghĩ cổ lỗ của đám đông nông dân thất học mà bọn họ gọi bằng một từ Trung Hoa, là “quần chúng”!… Cái đám đông không có khả năng tư duy theo cách khoa học, dễ phục ai “có vẻ” hiểu biết và thấy họ nói gì thì phấn khởi đi theo, không biết phân biệt đâu là ảo tưởng, đâu là thực tế, đâu là sự thật và đâu là tuyên truyền…

            - Kiểu suy nghĩ của đám ấy là dựa theo quan niệm “đại chúng” về thế nào là “tốt”, thế nào là “nhân ái”.

            - Cụ nói đúng, đấy là cách nghĩ cổ xưa và tồn tại trong dân chúng nông nổi, cạn nghĩ.. chậm thay đổi.

            - Thì Mác cũng nghĩ theo kiểu ấy. Sau này, Ăng-ghen có nói lại là khi viết bản Tuyên Ngôn Cộng Sản, cả Mác và ông ta đều còn trẻ và có nhiểu suy nghĩ viển vông, đầu óc mang nhiểu ảo tưởng …

            - Nhưng cái ảo tưởng ấy lôi cuốn được giới trí thức, vốn căm ghét bọn giầu, dốt nhưng lắm tiền…

            - Trí thức, cả lớn lẫn nhỏ. Số ấy bao gồm cả Lê-nin, Mao, và Hồ nữa… Lê Duẩn là a dua thôi.

            - Nhưng phải công nhận tầng lớp “thầy giáo làng” ấy, tuy chỉ trình độ hiểu biết hạn hẹp nhưng động cơ thì trong sáng và nhân ái thật.

            - Thì thế. Trong sáng theo kiểu cổ. Chính do hiểu biết hạn hẹp, đám ấy vẫn giữ cách nghĩ cổ xưa, trong khi nhân loại đã hiểu biết và nghĩ kiểu khác từ lâu rồi. Con người thời xưa và thời nay khác nhau nhiều lắm. Thời xưa chỉ một số ưu tú mới hiểu biết còn ngày nay, nếu không phải toàn thể dân chúng, thì cũng tối đại đa số…Ngày xưa làm gì có Internet, chỉ có báo Đảng và văn kiện, hô hào của Đảng… Nói chung là tài liệu tuyên truyền… 

            - Nhất là từ khi Liên Hiệp Quốc đưa ra nghị quyết về quyền con người. Ngày nay mọi người đều nhận ra là bất cứ ai cũng phải được hưởng “quyền con người” !

            - Nếu thế thì phải công nhận động cơ của đám thầy giáo làng không sai ?

           - Không phải sai mà là không thực tế, và không chính xác nữa. Mà thế tức là sai. Và còn một điều nữa. Khi cần thuyết phục quần chúng, họ áp dụng cả xuyên tạc, ngụy biện. Tôi nhớ hồi ấy có câu chuyện buồn cười thế này. Khi lần đầu tiên ảnh ông Hồ được in trên báo CỨU QUỐC, hay CỜ GIẢI PHÓNG, tôi không nhớ, mọi người xì xào là Cụ có bốn con ngươi ! Tôi thì nhất định không tin, nhưng một lần cũng hỏi một ông thợ ảnh, ông ấy cười : “Cậu muốn tôi chụp ảnh cậu mỗi mắt ba con ngươi cũng được,” Tôi lấy làm lạ : “Bác làm cách nào ?” – “Đặt đèn chiếu ở hai bên cạnh cậu, khi vào ảnh, mỗi ngọn đèn sẽ tạo trong ảnh một con ngươi luôn.”

            Hai Cụ cùng cười.     

            - Cụ nói đúng. Sau này nhiều người chịu khốn khổ vì cái chù nghĩa Mác-Lê ấy, vu cho Lênin, rồi Stalin, cả Mao, Hồ đều bản chất ngỗ nghịch, tàn bạo ngay từ nhỏ. Tôi thì không tin và chỉ nghĩ họ lầm thôi, mà lầm vì họ nghĩ theo cách cổ, cách của mấy ông quan triều Tự Đức…chứ động cơ của họ trong sáng thật. Khi Duẩn nói “Chúng ta thắng Mỹ là do lòng nhân ái” tôi tin rằng hắn nói câu ấy thật lòng. Hắn thành thật tin như thế, tin động cơ của hắn là “nhân ái” thật. Nói đến đây, tôi nhớ lại cái lần Duẩn ra nghỉ ở Bãi Cháy (khoảng năm 1965) khi được báo cáo là có hai văn nghệ sĩ cũng đang nghỉ ở khách sạn gần nhà khách của Trung Ương, Duẩn bèn rủ ông Lưu Trọng Lư và tôi cùng đi dạo chơi bãi biển một buổi sáng. Tính tôi ngại những cuộc “mất thoải mái” như thế, nhưng ông Lư cứ ép tôi cùng đi. Hôm ấy, khi dạo chơi ngoài bãi biển Bãi Cháy, Duẩn thổ lộ những suy nghĩ của hắn, nghe rất đáng phục, rất rất nhân đạo… Sau buổi sáng hôm ấy, về khách sạn, ông Lư bảo tôi : “Nước ta may mắn có một lãnh tụ nhân ái, suy nghĩ lớn và bao dung như thế !” Tôi thì hồ nghi, vì thấy cách Duẩn vừa mới đối xử tàn bạo với những người mà tôi hết sức yêu quý và tôi biết chắc chắn đều tốt, như Lê Liêm, Hoàng Minh Chính… cả Lê Vinh Quốc… Bây giờ nghĩ đi nghĩ lại, tôi thấy những “thầy giáo làng” ấy thật lòng. Họ tin họ đạo đức thật. 
               - Có chắc không ?
             - Tôi thì tôi nghĩ họ trong sáng thật.
             - Tôi thì không tin. Tôi cho rằng họ muốn có quyền, muốn được mọi người tung hô là "giỏi", là "vĩ đại"...
              - Tôi vẫn cho họ thành thật lo cho dân. Chỉ có điều trình độ tri thức (với nghĩa “hiểu biết”) hạn chế, nên họ tưởng lầm cái đạo Mác kia là tuyệt đối đúng, không biết nó viển vông đến mức nào. Cả Lê-nin, Stalin, rồi Mao, Hồ và những đại biểu ưu tú khác của tầng lớp “thầy giáo làng” ấy đều bị lầm kiểu như thế. Sau này ngay cả những người nối tiếp họ như Khrusov, Brejnev, Gorbatsov… cũng đều “lầm” như thế. Họ tàn bạo với những ai chống lại họ, thậm chí suy nghĩ khác họ, chỉ vì họ cho rằng, “vì sự nghiệp vĩ đại đến như thế, có hy sinh vài chục triệu người cũng đáng thôi”. Còn gì bằng biến trần gian thành "Thiên đường trên Trái Đất". Thực hiện ước mơ của hàng trăm hàng ngàn thế hệ loài người từ thời cổ xưa ! Thật vô lý cái đám thương nhân khôn khéo ranh ma, chuyên lừa lọc lại kiếm được tiền như rác và chi tiêu phung phí, nhà lầu xe hơi, trong khi mình là trí thức (họ cho họ mới thực sự là trí thức) thì như Mác có lần chua chát nói : “Không ai nói nhiều về tiền như tôi, một kẻ hiếm khi có nó trong túi”.

            - Chà, tôi thấy cách lập luận của Cụ “có vẻ” có lý. Tôi thử nhớ lại thời bao cấp, vào cái thời chưa đổi mới, chưa có kinh tế thị trường thì ra sao ? Tôi thấy hồi ấy… các vị lãnh đạo ngồi trên cao, ăn toàn cao lương mỹ vị, đi đến đâu cũng được tung hô, được bốc lên là “sáng suốt”, là “đạo đức”

            - (ngắt lời) Thì bây giờ cũng vẫn thế.

            - … nên các vị ấy chẳng biết thực tế cuộc sống nhân dân ra sao. Mãi đến khi Bí thư Thành ủy Hồ Chí Minh báo cáo lên, mới đầu các quan lớn nằm ở Hà Nội không tin… Nhưng rồi ông Trường Chinh thấy trong Nam cứ liên tục phản ảnh ra, bèn quyết định tổ chức một nhóm trực tiếp vào điều tra “thực địa” xem thực hư thế nào. Trước hết đến thành phố Hồ Chí Minh, rồi mấy thành phố gần đấy xem thử. Sau khi nghe Thành Ủy trình bầy rồi tham quan một loạt cơ sở sản xuất, dò hỏi kỹ sư, công nhân, vị Tổng Bí thư mới bừng tỉnh.

            -  Đổi Mới đúng là một chủ trương đúng, đưa chúng ta thoát ra khỏi cái bế tắc ấy. Nhưng đáng tiếc người “đổi mới” kiên quyết nhất lại đột nhiên chết, chỉ do ngã cầu thang ! Và đám bảo thủ lại trỗi dậy. Và đưa một thằng, thằng này thì đúng là ngu, và “hèn” lên thay để dễ bề thao túng. Thằng công nhân lâm nghiệp này chất phác nhưng hèn và tôi nghĩ hắn không trong sáng chút nào.

           - Hèn thì làm sao trong sáng được ?

          - Dưới quyền thao túng của một tay đội trưởng công nhân cao su luồn lách giỏi, leo lên, dám dùng nhiều thủ đoạn bất lương, đất nước khá lên được vài chục năm, rồi sau đấy lại bế tắc. Gần đây tôi thấy có vị lãnh đạo nhận định, đổi mới như thế chưa đủ, phải đổi mới thêm nữa, mạnh nữa. Ý ngầm của lão ta là bỏ cái đuôi “định hướng” đi. Đã áp dụng kinh tế thị trường thì phải tuân theo mọi quy luật của nó, theo tất tật. Mới nghe thì thấy rất hay, vì nếu làm như lão ta nói thì chẳng bao lâu nữa chắc chắn chúng ta sẽ đuổi kịp mấy nước bên cạnh, rồi vượt xa nữa, xa nhiều, đến mức có thể so sánh được với Hàn Quốc. Nhật Bản… Nghe mà sướng tai. Nhưng hôm qua lướt mấy trang web, tôi thấy lo : ít năm nay, từ ngày “đổi mới”, nạn ăn gian nói dối tha hồ phát triển, bây giờ không còn tin ai đựơc nữa. Cái gì cũng “phong bì”, cũng “lót tay”, kể cả những việc nhỏ nhất. Và nếu kinh tế thị trường được đẩy mạnh nữa thì không biết sẽ ra làm sao ? Khéo tôi muốn nhờ bà lão rót cho cốc nước cũng phải “lót tay” mất ! Thật đáng sợ…

          - Đấy là do nạn tham nhũng ! Mà tham nhũng là do luật pháp láo toét, xử bậy xử bạ… Công an làm thay tòa án, muốn bắt ai cứ bắt, Tòa đành phải đồng ý, vì “anh A, B, C…đã có ý kiến là cần bắt…” Tòa mà không chịu thì mất chức, cho thằng khác lên thay. Dốt cũng đươc, Ngu cũng được, Tham cũng được. Miễn là tuân theo đúng lệnh “trên”…”lệnh anh A, anh B, anh C…” Cho nên tôi cho rằng toàn bộ vấn đề là ta chưa có bộ máy tư pháp nghiêm minh

         - Nhưng với kiểu lãnh đạo một đảng như thế này thì đào đâu ra thằng “nghiêm” với chẳng “minh” ? Thói tham nhũng đầu tiên là từ lãnh đạo. Càng cấp to càng tham nhũng khỏe. nó quá tràn lan, xuất phát từ tầng lớp lãnh đạo, rồi lan ra, lan nhanh như bệnh dịch, khiến con người không còn tin ai, tin vào cái gì nữa. Tham nhũng len lách và khống chế cả những lĩnh vực tưởng là “vô can” như giáo dục, y tế…

           - Về mặt này, phải thấy lão họ Lý ở Sing giỏi, trị được nạn tham nhũng, hối lộ…

           - Thứ ấy đáng sợ thật. Nhưng còn đáng sợ không kém là văn hóa – giáo dục!

          - Chà, Cụ nói có lý đấy. Tất tần tật ! Giáo dục thì khiếp rồi. Tôi có mấy đứa cháu đi học mà đôi khi hỏi chúng đâm phát chán. Lâu nay đành buông xuôi, mặc kệ, không dám hỏi nữa. Dạy chẳng ra dạy, chỉ lo bắt học sinh đóng góp… Y tế thì coi như vứt mẹ nó đi. Cái con mụ Kim Tiến tài ba hay tư cách thế nào mà đưa lên không biết, khiến cả ngành bệ rạc tan hoang đến thế, hả Cụ ?

          - Riêng về văn hóa thì tôi đau nhất : mấy cái lễ hội vừa rồi thể hiện rõ nhất cái tâm lý “kiếm tiền bằng mọi cách”. Làng Cổ Mễ nằm sát làng tôi có cái đền Bà Chúa Kho, thuở nhỏ bọn trẻ ranh chúng tôi hay vào chơi, chỉ là một ngôi đền nhỏ, rác rưởi… Ấy thế mà một hôm gần đây về thăm quê, thấy khủng khiếp quá, bãi để xe to như bến xe Mỹ Đình… Nhà nghỉ, quán hàng mọc lên xan xát, xanh đỏ lòe loẹt phát khiếp lên được… Quảng cáo chăng kín hai bên đường… Dân làng kể lắm chuyện lố lăng đến phát khiếp. Bà em họ kể mỗi đợt lễ hội, dân hai làng tôi kiếm tiền như nước, chỉ cần bầy ra một quầy bán cỗ, mỗi mâm giá vốn chỉ chừng hơn trăm bán được bạc triệu… Ôi, nhưng đấy là cái giá phải trả, Cụ ạ. Chứ Cụ định quay lại thời bao cấp, đói nghèo hẳn ? Cái thời ở Hà Nội mọc lên đủ trò lưu manh, nhạc xanh nhạc vàng đủ kiểu. Ông bạn tôi có đứa con trai, học cấp 3, liên tục bị Công an tóm, lại nhờ cậu Đội Trưởng đội kịch Sở Công an xin hộ. Một hôm tôi hỏi cậu ta : “Nó phạm tội gì thế ?” Cậu ta cười :”Tất cả các tội của đám choai choai phạm, nó phạm hết. Em nể bố nó quá đành xin hộ…” May mà anh bạn tôi sau chạy được cho con “xuất ngoại”, học một trường nghệ thuật, cốt để thoát. Ngờ đâu về nước gặp mấy cái may, nay thành nổi tiếng lừng lẫy. Thằng bé bản chất không xấu, không hư nhưng thích đàn đúm lại nhẹ dạ nên bị bạn bè rủ rê…

          - Tuổi trẻ mà ! Thông cảm được thôi. Chà, “bao” với chẳng “cấp”  ! Lúc nãy Cụ bảo Duẩn “ảo tưởng” hoặc “ngu”, nhưng tôi lại thấy hắn muốn làm “lãnh tụ” : “Bác già rồi, bác nghỉ đi, để anh em chúng tôi lo !” Nghe đâu hắn nói với Ông Cụ như thế. Chà ! Hắn muốn làm “lãnh tụ vĩ đại”, vượt cả ông Hồ. Nhưng do ngu cho nên hắn thất bại thảm hại, đất nước nghèo đi, dân tình khốn khổ. “Ôi, sao lại thế nhỉ ?” Đúng lúc ấy, nhà thơ cộng sản bèn thấy thời cơ của y đã tới, bèn “chớp” luôn. Y bảo Duẩn : “Về chính trị, quân sự thì đồng chỉ giỏi, nhưng về kinh tế thì đồng chí lúng túng. Cho nên hãy để bọn tôi lo. Tôi không giỏi về kinh tế, nhưng tôi biết những tay giỏi về kinh tế. Tôi sẽ tập hợp họ lại và xoay chuyển tình hỉnh. Tưởng thế nào, y vời Trần Phương, tuy mang danh tốt nghiệp Trường Kinh tế cúa Trung Cộng, nhưng như hồi hắn học Bưởi, anh em đặt cho hắn biệt danh “Phương Họa Mi” vì hắn hót rất hay nhưng rỗng…nhấc lên chức Phó Thủ tướng. Rồi cùng với Trần Quỳnh vẽ ra cái nghị quyết GÍA-LƯƠNG-TIỀN, thất bại thảm hại, đẩy nền kinh tế nước ta xuống đến đáy !

          - Dân có câu vè : Trần Phương, Trọng Chuyến, Trần Quỳnh, còn ba thằng ấy dân mình đói to !

          - Đấy, thực chất thời bao cấp là như thế đấy… Không chỉ kinh tế lụn bại mà cả văn hóa cũng bệ rạc theo…

            - Chà, khó đấy. Bao cấp cũng chết, thị trường cũng chết. Khó nhỉ ?

            - Thị trường sao lại chết ?

            - Chà, lại sang vấn đề khác rồi. Ta để mai, được không, Cụ ?

            - Đúng. Ta ra đây để đi bộ và thở hít khí trời, đâu phải để bàn chuyện thế sự. Mà Cụ với tôi săp “nghẻo” rồi. Lo sức khỏe là chính. Nào, ta đi bộ, hoa tay hoa chân và hít thở đôi chút…

I

...

            - Hôm trước tôi đọc thấy cái câu Lê-nin nói ra cuối đời, năm 1923, tức là trước khi mất chưa đến một năm, tối hôm qua đọc lại. Câu ấy đại khái là “Phải thừa nhận chúng ta đã thất bại. Không thể ngay một lúc thay đổi một nếp sống đã bắt rễ hàng ngàn năm của người dân Nga. Cũng có thể dùng biện pháp cưỡng bức để buộc người ta thay đổi, nhưng như thế nước Nga sẽ biến thành một bể máu…”[i]

            - Câu ấy tôi có đọc, tôi nhớ là đăng trên báo “Văn học” của Liên Xô vào cuối năm 1989, tức là vào thời điểm tình hình Liên Xô đang hết sức rối ren, những “quyết sách” của Gorbatsov tưởng đem lại trật tự, ai ngờ chỉ làm rối thêm. Và hơn một năm sau, ông ta phải từ chức, và nhân danh Tổng Bí thư Ban Chấp hành Đảng Cộng sản Liên bang Xô-viết tuyên bố chấm dứt sự tồn tại của cái Đảng to lớn ấy …

            - Trước khi qua đời, Lê-nin nói ra câu ấy, chính vì ông ta có tham vọng sau khi “cướp” được chính quyền sẽ tiến hành thay đổi tận gốc cách suy nghĩ của người dân Nga thành cách nghĩ tự do, dân chủ, phóng khoáng, theo kiểu đã định hình ở Phương Tây, mà nhờ nó đã thúc đẩy khoa học kỹ thuật phát triển.

            - Tức là “cải tạo” cách nghĩ cũ kỹ, tủn mủn, đầy chất mê tín và sùng bái bất cứ ai “có sức mạnh” (tiếng Nga là сильные) theo hướng cho phép mỗi người đều có quyền tự do quyết định cuộc đời mình, chứ không còn bị lệ thuộc vào dư luận, ép mình trong khuôn khổ gia tộc, làng xóm…

            - Nước ta cũng đang rất cần sự thay đổi như thế. Cụ tán thành không ? Hễ ai dám dũng cảm tự quyết định cuộc đời mình thì bị phê là bỏ mất truyền thống “thuần phong mỹ tục”…

            - Mấy cái chữ “thuần phong mỹ tục” ấy nghe bùi tai nhưng chẳng khác gì thuốc độc làm lớp trẻ không dám sống theo ý riêng của chúng. Chỉ sợ bị đám già mắng mỏ… Ăn mặc kiểu nào thì mặc xác chúng nó chứ, phải không, Cụ ? Tôi biết ở Pháp có một thành phố tôi quên mất tên… Tổng thống Pháp đã ra quyết định cho phép quy định mọi người trong thành phố ấy không ai được mặc quần áo. Tất cả cứ tồng ngồng ra chợ mua bán, vào siêu thị, lên xe buýt… Mà có phải ai cũng có thân thể đẹp đẽ như hoa hậu đâu. Nhiều bà thỗn thện, đùi thì to tổ bố… nhiều ông bụng phệ trông phát khiếp lên được, nhưng vẫn không được mặc quần áo… Để tôi tìm lại trong Gu-gần xem cái Thị trấn ấy tên là gì nhỉ. [ii]

            - Chà, kiểu như Cụ với tôi mà nhìn cũng thấy chướng, tại chưa quen mà.

            - Cụ Lê-nin nói đúng, tập tục từ hàng ngàn đời, đâu dễ dàng biến đổi…

            - Mấy vị tôi biết, suy nghĩ theo kiểu già nua, vin vào là “truyền thống”, chê trách đám trẻ hết lời rồi đổ lỗi cho gia đình không giáo dục, nhà trường không khuyên răn…

            - Khốn khổ ! Định o ép con người ta đến bao giờ không biết !

            - Sao mấy thằng cha ấy lạc hậu thế nhỉ ? Thế kỷ 21 mà bắt đám trẻ sống theo kiểu thế kỷ 19…

            - 19 gì ? 17, 16, 15… ấy chứ. Ngày xưa Cụ có học câu “Con ơi muốn nên thân người, lắng tai nghe lấy những lời mẹ cha. Gái thì giúp việc trong nhà, trai thì đèn sách để mà kịp khoa…” Này, Cụ ạ, tôi vừa đọc báo thấy ở Phần Lan lại vừa tiến hành cải cách giáo dục bước nữa, từ nay các môn Toán Lý Hóa đều không bắt buộc. Thầy trò ngồi thoải mái trong phòng học trò chuyện trao đổi và tranh cãi bình đẳng…

            - Ôi, tôi mong ước trường của ta được tổ chức như thế quá. Tôi nhớ cách đây khá lâu, đọc thấy một bài trên báo Văn Nghệ của ta. Có một ông ca tụng cách xưng hô “thầy – con” và lý lẽ “không thầy đố mày làm nên”… Đọc xong, tôi tức quá, liền viết một bài phản bác, nhưng ông Tổng biên tập đọc xong bản thảo, cười, bảo : “Anh nói mạnh quá ! Mới quá ! Chưa được đâu !” Và đề nghị tôi rút !

            - Nhân đây tôi kể lại một kỷ niệm nhỏ nhé. Tôi đã kể với Cụ, tôi sống trên Thượng du, lên sáu tuổi, đến năm phải đi học mới được cha tôi cho về quê sống với ông bà nội. Tôi thấy dân làng lạc hậu quá. Và tôi rất khó chịu lối xưng hô. “Tại sao lại là “con” nhỉ  ? Ông ấy có đẻ ra mình đâu ?” Thế là đến lớp, thấy đám bạn cùng học lớp Đồng ấu, hồi ấy gọi là Classe Enfantine cứ xun xoe vây quanh thầy, nịnh thầy, tôi tránh. Chỉ khi bất đắc dĩ lắm. buộc phải “thưa Thầy” tôi mới xưng “con” cho qua quít, vì thầy có cái roi ! Và ông thầy của tôi về sau cũng cảm thấy thế, nhưng vì cha tôi cũng từng là thầy giáo và giỏi hơn thấy kia, cụ tốt nghiệp Trường Sư phạm của Pháp hẳn hoi, và tôi lại học giỏi, bài làm nào cũng tốt, không để thầy có cớ dùng roi, hay thước kẻ… nên dần dần thầy cũng nể, lờ đi… Tôi thú thật với Cụ sau này gặp lại bạn thuở nhỏ, kể lại những kỷ niệm đẹp về các thày, tôi chỉ nghe không nói, vì ngay hồi ấy tôi đã thấy nhiều thầy dốt hơn tôi. Chẳng là nhà tôi rất nhiều sách và tôi rất ham đọc, hiểu nhiều thứ hơn thầy…Cả về khoa học, lịch sử…

            - Chà, trở lại chuyện Lê-nin. Bi kịch, đúng là bi kịch. Ý định thì tốt, thì “trong sáng” nhưng thực hiện thì không xong, toàn hỏng.

            - Vì bản thân cái ý muốn ấy tốt, nhưng “viển vông”. Tôi thấy ai dùng hai chữ “viển vông” ấy chính xác quá, khó tìm được chữ gì thích hợp hơn.

            - Thì Ăng-ghen sau khi Mác mất, có nói hồi thảo ra bản “Tuyên Ngôn Cộng Sản” hai ông còn trẻ, còn nhiều ảo tưởng…

            - Có lý. Năm 1848 ấy cả hai ông đều chỉ 30 tuổi ! Nhưng theo tôi, nguyên nhân thất bại chính của nó là thời thế đã thay đổi mà do bị coi là “đạo” cho nên không ai dám sửa.

            - Không chỉ thất bại mà từ tốt thành xấu, từ nhân đạo thành vô nhân…

            - Tôi cho rằng nguyên nhân chính là do họ, mấy thầy giáo làng kia, quá tự tin. Tự tin đến mức trở thành ác độc, cho rằng chỉ ý kiến mình là đúng, mọi ý kiến người khác là sai, thậm chí là xấu. Thú thật với Cụ, từ thuở nhỏ tôi đã rất ghét cái lối cả vú lấp miệng em rồi. Cãi với cái đám ấy chỉ dại, vừa mất thời giờ vừa bực… Cho nên về sau cứ cuộc trò chuyện nào sắp biến thành tranh luận là tôi lảng, đỡ mất thời giờ vô ịch.

            - Tôi cũng giống Cụ, rất ghét thằng nào cứ khư khư ý kiến của mình, nhưng ghét nhất, và khinh nhất là những thằng còn lấy sức đè người. Lý lẽ chưa đủ còn dùng cẳng chân, bắp tay…

            - Dã man nhất là dùng vũ lực, súng ống, nhà tù…

            - Đúng thế. Đám ấy gọi là dã man chưa đủ, có lẽ phải dùng một từ gì khác độc địa hơn nữa kia, khốn nỗi tôi chưa nghĩ ra…

            - Cho nên cái ông Đại tá “I-nốc” từng được quân Pháp gọi là “con hổ Đường số Bốn… tôi quên mất tên, hình như họ Đặng…

            - Đặng Văn Việt !

            - Đúng, ông Việt khẳng định cái gọi là Chủ nghĩa Mác-Lê thật ra phải gọi là “đạo” vì có toàn bộ giáo lý, rồi hệ thống tổ chức, kể cả những “pháp quan” không thiếu yếu tố nào.

            - “Đạo” ! Hay ! Chính xác !

           - Ôi, trò chuyện với Cụ thì đến tối chưa chắc đã xong. Tôi phải đi bộ thể dục đây. Cụ đi chưa, nếu chưa thì ta cùng đi.

---

[i] “конечно мы провалились...мы должны ясно видеть... что так вдруг переменить психологию людеи, навыки их вековой жизни нельзя.  Можно попробовать загнать население в новый строй силой, но это приведет к  всероссийской мясорубке.”

[ii] Đấy là Cap d'Agde, người ta khỏa thân ở mọi nơi, khi đi tắm biển, tắm nắng, đi mua sắm, hay kể cả là rút tiền tại ngân hàng, mà không một chút ngại ngùng hay xấu hổ.

Bạn có thể bắt gặp cảnh những người “trần như nhộng” đứng xếp hàng trước máy ATM để rút tiền. Tại các cửa hàng bán quần áo, người ta thử đồ, mua đồ và bỏ vào giỏ rồi lại đi ra trong tình trạng không mảnh vải che thân.

Vào buổi tối, Cap D’Agde trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết với các buổi hòa nhạc, những điệu nhảy disco và lễ hội tưng bừng.

Tạm biệt thế giới của vải vóc, khuynh hướng “về với thiên nhiên” của Cap d’Adge nở rộ từ những năm 1950 và kéo dài cho đến ngày nay. Ngay cả trẻ em cho đến người già cũng thích phơi nắng không mảnh vải che trên bãi biển.

Theo đó, rất nhiều gia đình ở nơi khác vẫn thường cho con cái đến đây trong kì nghỉ cuối tuần, với mục đích là cho đám trẻ được hòa mình với thiên nhiên, được tiếp xúc với gió, với nắng, với cát bằng toàn bộ cơ thể; để trở nên gần gũi và yêu quý thiên nhiên hơn.

        Trong khi sự phân biệt đẳng cấp xã hội, sự chênh lệch giàu nghèo diễn ra mạnh mẽ thì ở Cap d’Agde, người ta xóa bỏ tất cả sự phân biệt đó bởi vì ai cũng giống nhau khi cởi bỏ hết quần áo. Được biết, Cap D’Agde được hình thành từ những năm 1970. Tuy nhiên, năm 1973, bãi biển khỏa thân Cap D'Agde mới chính thức đi vào hoạt động. Tại đây có 4 loại hình nhà ở cho khách du lịch bao gồm khu căn hộ, biệt thự ngoại ô, khu cắm trại và một khách sạn có tên Hotel EVE. 

*

Vừa rồi tôi quên nêu nguyên văn câu của nhà nghiên cứu Pháp, về thói "sĩ diện" của người Việt,
nguyên văn như sau : “... Il est cependant un génie, devant lequel les Vietnamiens ne se prosternent jamais et pour lequel ils ne brulent pas non plus la moindre baguette d' encens. Sans doute parce qu' eux-même en sont intensément imprégnés et que chacun d' eux en est un digne représentant sur la terre vietnamienne. C' est le génie du paraitre. Les Vietnamiens sont en effet eux-même de veritables génies du paraitre ou, pour parler à peine autrement, ils possèdent au plus haut point ce génie du paraitre…” Trích của (NOEL LUGUERIN- trong cuốn "Le VIETNAM" (NXB KARTHALA 22-24 Đại lộ Arago 75913 Paris. 1989)

 

NGHE LỎM MẤY ÔNG GIÀ

                                                   NGHE LỎM MẤY ÔNG GIÀ

                                                        

Trong lúc đi bộ thể dục trong Công viên Võ Thị Sáu gần nhà, tôi luôn bắt gặp những cuộc trò chuyện hấp dẫn của mấy ông già. Và khi thấy đề tài được đề cập có vẻ lý thú, sẵn máy ghi âm, tôi bấm ghi luôn. Về nhà nghe lại và nếu thấy hay thì lưu lại, thậm chí có thể công bố cho bè bạn cùng nghe. Tôi gọi đấy là những cuộc “nghe lỏm”. Sau đây là một trong những cuộc “nghe lỏm” ấy mà tôi “lén” ghi lại được gần đây.

                                                                                  I

     - Chào Cụ ! Hình như Cụ vừa có gì vui ?
     - Có đấy. Chúng ta sắp “thoát” rồi !
     - Thoát gì ? Thoát “Trung” ý à ? Còn lâu !
     - Không phải thoát Trung mà là thoát Mác ! Cái quan trọng là “Mác-Lê” chứ không phải “Trung”. Bởi cái thỏa thuận Thành Đô họ giấu như mèo giấu cứt, có công bố gì đâu nên tôi mù tịt, mà hình như Cụ cũng mù tịt, đúng không ? Cho nên nói “thoát Trung” là rất mơ hồ. Vả lại tương lai của Trung Quốc ra sao, mỗi người nhận định một cách, kể cả nhiều nhà bình luận nổi tiếng thế giới cũng mỗi người một ý. Người thì bảo sắp sụp đổ, người thì bảo sẽ đứng đầu thế giới, thay Mỹ. Tôi đọc mà cứ thấy đầu óc rối tung cả lên. Vả như tôi vừa nói đấy. Tai họa của dân ta hôm nay chủ yếu là do cái “đạo” Mác – Lê chết tiệt kia. Cái đạo tàn hại bao nhiêu nước. Thằng cha Allende chỉ do nghe Đảng Mác – Lê xui dại mà đất nước Chi Lê tan hoang, dân không có gì cho vào nồi, các bà các chị phải kéo nhau đi biểu tình “xoong nồi”, gõ xoong gõ nồi ầm ĩ trên các đường phố phản đối. Nhân đây cũng xin kể với Cụ một kỷ niệm riêng. Hồi trước tôi có dịch một cuốn tên là NGƯỢC DÒNG của một nhà văn Chi Lê lưu vong viết ra sau vụ đảo chính quân sự…
      - Cái vụ khiến Tổng thống Allende phải tự sát, đúng không ?
      - Đúng thế. Tac giả cuốn NGƯỢC DÒNG ấy, sau mấy năm sống lưu vong đã suy ngẫm về nguyên nhân tình trạng rối ren của đất nước, và viết ra. Tôi nhớ sau khi xuất bản, nhà văn Nguyễn Khải, lúc ấy còn sống và là một trong số bạn tôi, gặp tôi giữa đường đã bắt tay tôi, nói : “Cuốn ông vừa dịch quá hay. Không phải mình khen ông dịch đâu mà khen ông chọn sách rất chính xác, rất đúng lúc…” Tai họa của đất nước Chi Lê chính là do lão Tổng thống Allende, vốn nhân hậu nhưng chất phác bị mấy thằng cha Mác-xít ở đấy "xui dại", chủ trương đưa đất nước lên cái CHỦ NGHĨA XÃ HỘI “viển vông”, đang giầu đẹp như thế thành nghèo đói, thảm hại… Sau đấy Khải có gửi tặng tôi số báo VĂN NGHỆ đăng bài điểm cuốn sách ấy của anh, nội dung là đánh giá cao tác phẩm ấy của nhà văn Chi Lê lưu vong kia.
      - Và đánh giá cao Cụ ?
      - Đúng, nhưng không phải khen tôi dịch mà là khen tôi chọn sách chính xác. May mà lúc ấy tôi đã lờ mờ hiểu ra, sau khi chứng kiến xã hội Liên Xô bị thằng cha Brejnev và Đảng Cộng Sản của hắn đưa xuống vực thẳm như thế nào. Tôi kể Cụ nghe nhé. Hồi ấy hầu như năm nào tôi cũng được sang Moskva dự một hội nghị nào đấy, và thấy rõ Liên Xô cứ mỗi năm một nghèo đi trông thấy. Rõ nhất là Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp G.U.M. bên cạnh Quảng trường Đỏ, từ chỗ đầy ắp hàng hóa vào thời kỳ gọi là “băng tan” đầu thập niên 1960, cừ mỗi năm một vơi dần và cái lần cuối cùng tôi sang Liên Xô năm 1960 ấy…
      - Năm sau thì sụp đổ thì phải ?
      - Đúng thế. Mùa Đông năm ấy, tôi đã nghỉ hưu rồi, nhưng ông Vũ Tú Nam, Tổng Thư ký Hội vẫn đề nghị tôi dẫn đầu Đoàn Đại biểu Hội Nhà Văn ta sang đấy “thăm hữu nghị” theo thỏa thuận giữa hai Hội của ta và của Liên Xô, cái thỏa thuận đã ký kết từ nhiều năm trước. Sang đến nơi, tôi thấy các tủ bầy hàng ở G.U.M xơ xác, lèo tèo toàn những thứ bầy làm mẫu không bán, mà có bán cũng chẳng ai mua vì chất lượng quá kém… Tôi đi đi lại lại mấy vòng, không biết nên mua thứ gì về làm quà cho vợ con ở nhà, đành chọn một pho tượng người cá bằng đất nung lòe loẹt và thô kệch, xem nhãn thì thấy đề của một tổ nghệ nhân thủ công nào đấy, ở tận Si-bia làm…
     - Chà ! Nghe Cụ nói tôi cũng lờ mờ nhận ra. Nhưng thôi, sao Cụ dám bảo đất nước chúng ta sắp “thoát Mác-Lê” ?
     - Có một loạt biểu hiện. Lúc nào rảnh tôi sẽ kê ra cho Cụ nghe. Vả lại cũng phải chờ thêm ít lâu nữa. Nhưng một điều hẳn Cụ đã bắt đầu thấy là các Doanh nghiệp Nhà Nước đang “teo” đi rất nhanh. Mà chúng teo là phúc cho dân. Hôm qua đọc báo thấy Phạm Nhật Vượng đề nghị mua 80 phần trăm cổ phần của cả Cảng Hải Phòng lẫn Cảng Sài Gòn. Mà mấy cái Doanh nghiệp Nhà nước ấy trong tay toàn những đứa vừa ngu vừa dốt, lại vừa tham. Chúng lấy tiền của Nhà Nước vô tội vạ rồi chia chát nhau… một cách “hợp pháp”… Mà tiền Nhà nước là tiền dân đóng thuế, đúng không Cụ ?
     - Nhưng tôi thấy khó đấy. Hôm nọ có ông bảo tôi, nói gì thì nói chứ Đảng vẫn cứ đang mạnh lên… Mà không khéo xảy ra nội chiến thì khốn nạn…
     - Tôi nghĩ đám nghĩ mới này đủ thông minh để không “thoát” công khai mà từ từ, lúc đầu thoát cái lõi đã, dần dần sẽ thoát cái vỏ. Danh nghĩa vẫn là Đảng Cộng Sản nhưng ruột thì không còn cộng với sản gì hết. Giống như Đảng Cộng Sản Pháp bỏ hình búa liềm ấy. Vẫn là đại hội Đảng Cộng sản nhưng không có búa cũng không có liềm… Nhưng thôi, trao đổi sơ sơ thế thôi. Cụ với tôi ra đây để vận động thân thể, đâu để bàn chuyện đâu đâu. Đúng không Cụ ? Cụ đi bộ được vòng nào chưa ? Đi nhiều rồi thì ngồi mà nghỉ, tôi chưa đi được mấy, xin phép đi tiếp… kẻo cũng muộn rồi…
                                                                                 
                                                                                 *

Câu chuyện tôi lén ghi được hôm qua, về mở máy nghe lại, thấy lý thú, bèn đưa ra để các bạn tôi cùng đọc chơi. Vì nếu đúng như thế, tức là nước ta sắp “thoát Mác-Lê” được thì đám “gần kề miệng lỗ” chúng tôi cũng đỡ phải lo cho tương lại của đám cháu chắt, chứ hôm nay thấy cái tương lai của chúng nó mù mịt quá, phải không, các bạn thân mến của tôi chắc hiểu tâm trạng của đám “khọm” này chứ ? Tôi sẽ còn tiếp tục ghi âm đểphục vụ các bạn già.

                                                            
                                                     II

 

            - Chào Cụ ! Này, theo Cụ thì do đâu mà sinh ra cái Tín ngưỡng Mác-Lê này nhỉ ?

            - Chà, câu hỏi này đã bao nhiêu lần tôi đặt ra, rồi tìm cách trả lời, mà đến nay vẫn cứ tắc tị. Theo tôi thì chỉ do óc tưởng tượng bệnh hoạn của con người thôi.

            - Thì các “tín ngưỡng” đều do óc tưởng tượng ra hết. Có điều đến thế kỷ hai mươi, tưởng trí óc con người đã hiểu biết hơn mà sao vẫn tồn tai một cái tín ngưỡng phi lý và độc hại như thế nhỉ ? Đấy là điều khó hiểu.

            - Vì tín ngưỡng Mác ...
            - Có người đề nghị gọi là "Đạo Mác" đấy !
            - Ừ thì Đạo Mác ! "Đạo" này ra đời từ thế kỷ 19, cái thế kỷ xuất hiện vô số “ảo tưởng” và chú nghĩa Mác là một trong những ảo tưởng ấy. Nhân đây tôi kể Cụ nghe một cuộc đối thoại mà tôi biết ơn nó vô cùng và nhờ nó mà tôi giải thích được nhiều hiện tượng điên rồ vừa qua của con người…

            - Không chỉ vừa qua mà cả hiện nay…

            - Đúng thế. Nhưng Cụ có sẵn sàng nghe không đã, vì tôi hay nói dai, nói dài ?

            - Sắn sàng quá đi ấy chứ. Tôi nói Cụ biết, từ nhỏ tôi đã thích nghe chuyện người già. Ngay thời còn cắp sách đến trường, tôi cũng ít khi trò chuyện với đám bạn học, thấy chúng “trẻ con” quá. Tôi chỉ thích hóng chuyện mấy ông già, và càng nghe tôi càng thấy học được nhiều điều bổ ích. Đặc biệt là ông nội tôi. Rồi đến mấy ông già khác. Không hiểu sao ông nội tôi lại rất thích thằng cháu mà cả nhà đặt tên cho là “Mán Rừng”…

            - “Mán Rừng” là sao ?

            Cụ tóc bạc cười, nhe hàm răng giả :

            - Đầu đuôi là thế này. Tôi sống với cha tôi ở thượng du, Cụ là nhà giáo mà. Mãi đến năm lên sáu, phải đi học tôi mới được cho về quê, cái gì cũng lạ. Đến cái chảo cũng không biết gọi nó là cái gì. Cả nhà gọi tôi là “Mán Rừng”, có người gọi tôi là “Thằng Ngẩn”… Ôi thôi, nhiều biệt danh lắm, nhưng “Mán Rừng” là nhiều người dùng nhất…

            - Cụ lại sa đà vào hồi ức rồi.. 

            - Tuổi già lẩm cẩm, cứ hay nhớ lại dĩ vãng.

            - Nhưng cũng chỉ là bệnh của đám “khọm” chúng mình thôi. Xin quay lại chuyện ta đang bàn : tại sao lại có thứ “đạo” quái đản này ? Được không, Cụ ?

            - Được chứ. Chẳng là thuở nhỏ tôi hay hóng chuyện người già. Và may thay mấy ông già trong gia đình tôi lại không chỉ gạt đi một cách đơn giản : “Hỏi vớ vẩn, lớn lên khắc biết…” Mà mấy Cụ ở nhà tôi lại chịu khó nghĩ cách trả lời cái thẳng oắt “Mán Rừng” này. Ông nội tôi không những trả lời mọi câu thằng cháu hỏi mà có vẻ còn thích trò chuyện với nó, đi đâu cũng hay rủ tôi. Kể cả lên quê ngoại của Cụ ở Mật Ninh, Sen Hồ… cách Đáp Cầu quê tôi khá xa. Hai ông cháu cuốc bộ đi hơn chục cây số mới đến. Dọc đường trò chuyện… Ngoài “giải đáp” cho thằng cháu điều này điều nọ, ông nội tôi còn bộc lộ tâm sự và suy nghĩ riêng của Cụ. Nhờ thích nghe mấy ông già trò chuyện mà tôi vỡ lẽ ra nhiều điều… Và số tôi sau này lại may mắn cực kỳ ở chỗ từ khi ra đời, đi thoát ly, cũng được mấy anh lớn tuổi quý mến và thích thổ lộ với mình nhiều chuyện riêng tư, nhiều điều tâm sự… Hồi ở lính thì các anh Lê Vinh Quốc, Trần Nguyên Độ… kể cả ông Vương Thừa Vũ… Chuyển ngành ra thì được tiếp xúc với các anh văn nghệ sĩ lớn tuổi như Hoài Thanh, Lưu Trọng Lư, Chế Lan Viên, Xuân Diệu…rồi cấp lãnh đạo thì có các ông Chu Đình Xương, Hà Huy Giáp, Trần Độ… chính bản thân tôi cũng không hiểu các anh ấy “mến” tôi ở chỗ nào, mến và “tin cậy” nữa chứ. Và trong những câu chuyện mấy anh ấy kể có rất nhiều điều làm mình “hiểu ra”, thế là tôi bị đám cùng tuổi chê là “già trước tuổi”, còn Đảng ủy thì phê là “thiếu ý thức quần chúng”…

            - Lúc nẫy Cụ nói về một cuộc đối thoại làm Cụ tỉnh ra nhiều điều cơ mà ?

            - Ôi, tôi cứ hay sa đà vào lắm chuyện không ăn nhập gì. Nhưng phải thú thật với Cụ là hình như cuộc đời tôi lắm sự kiện lý thú không sao quên đươc. Thôi được, xin quay lại câu chuyện đối thoại giữa tôi và một trong số thủ trưởng. Một hôm, nhân đang đà ca ngợi giới nhà giáo, ông hỏi tôi : 
                                    
CUỘC ĐỐI THOẠI HY HỮU NHƯNG TUYỆT HAY :
 
“Tớ đố cậu tầng lớp nào lãnh đạo và làm nên Cách mạng Tháng Tám ?” Tôi đáp : “Giai cấp công nhân ạ.” – “Ta làm đếch gì có giai cấp công nhân ? Mấy thằng cha thợ cơ khí ở Nhà máy Trường Thi, kể cả ngoài Khu Mỏ Hồng Quảng đều chỉ là nông dân, ra thành phố làm kiếm ít tiền, chứ vẫn gắn bó với gia đình ở nông thôn, thực chất vẫn là nông dân, cách suy nghĩ vẫn là kiểu nông dân. Và cũng có mấy đâu, đếm trên đầu ngón tay. Sao gọi là “giai cấp công nhân” được ?” – “Hay nông dân ?” – “Cậu học Duy vật Biện chứng rồi mà còn nói nông dân lãnh đạo Cách mạng ?” – “Chẳng lẽ lại là giới trí thức ạ ?” – Cũng đếch phải. Nhưng cậu nói cũng gần đúng rồi đấy. Có điều ở đây là trí thức nhỏ, hầu hết xuất thân nông dân, rồi được học hành đôi chút, tớ gọi chung là tầng lớp thầy giáo làng…” – “Hương sư ạ ?” – “Đúng, nhưng tớ gộp chung vào cái tầng lớp này cả các giáo viên tiểu học ở nông thôn. Cái tầng lớp thầy giáo làng này bao gồm những người có động cơ trong sáng và đạo đức mẫu mực. Trình độ văn hóa của họ không cao, không thể so sánh với đám trí thức thành thị, mà chỉ dừng lại ở mức số học, chưa đụng đến đại số, và chưa thể nói đến tích phân vi phân… Do đấy họ dễ mắc khuyết điểm vội vã, chủ quan… Nhưng nhờ có động cơ trong sáng và đạo đức mẫu mực nên họ sớm nhận ra và sửa chữa kịp thời… Ai trên đời chẳng có tật này tật nọ, cậu công nhận không ? Nhưng cái tầng lớp thầy giáo làng này hết sức đáng quý. Không có nó, không thể có khởi nghĩa và đem đến cho dân tộc ta nền độc lập, tự chủ…"
                                                                         *

            Có nghĩa ông thủ trưởng của tôi hôm ấy nói với ý khen, bởi ông rất kính trọng và yêu quý các thầy giáo. Ông thích trò chuyện với tôi có khi một phần cũng vì thấy cha tôi làm nghề “gõ đầu trẻ”. Nhưng câu nhận định của ông chui vào óc tôi lại có kết quả khác. Tôi chú ý đến nhận định của ông về nhược điểm trong trình độ tri thức của những người lãnh đạo cách mạng : kiển thức khoa học của họ rất hạn chế !

            - Ông ấy gọi họ là “tầng lớp Thầy giáo làng” ? Chà, ý kiến ông thủ trưởng của Cụ hình như chính xác đấy.

            - Phải nói thêm rằng ông thủ trưởng mà tôi vừa kể ra với Cụ thuộc loại cốt cán của Đảng Cộng sản kia đấy, là một trong những người có công nhất trong Khởi nghĩa 45, đã từng bị tù ở Sơn La, rồi vượt ngục ra lãnh đạo công cuộc vận động khởi nghĩa. Khi thành công, làm Trưởng Ty Công an (bây giờ gọi là “Sở”) một tỉnh lớn, rồi thăng lên đến chức Chủ tịch một tỉnh khác. Thế rồi chỉ vì một lần nóng mắt, lỡ nói một câu gì đấy làm mất lòng thằng cha thợ may ngoài phố, thằng này lại có họ hàng ở Thường Vụ (bây giờ gọi là Bộ Chính trị), nên ông bị Ban Tổ chức cách tuột, về làm nhân viên tèng, rồi dần dần mới thăng lên đến chức thủ trưởng cái Vụ Sân khấu bé xíu. May mà sau đấy ít lâu ông Trường Chinh bắt gặp, thấy thế bèn hỏi đầu đuôi rồi nhấc ông lên chức Thứ Trưởng…

            - Bộ gì ?

            - Văn Hóa.

            - Chà, nhân vật lý thú đấy…

            - Đúng thế. Rât lý thú. Ông thủ trưởng này của tôi rất am hiểu cuộc sống, đặc biệt là rất từng trải về chính trị…

            - Chà… “Tấng lớp thầy giáo làng”… ! Chính xác. Càng nghĩ càng thấy ông thủ trưởng ấy của Cụ nhìn thấu ưu và khuyết của các nhà cách mạng hồi 1945. Đúng là Cách mạng Tháng Tám do tầng lớp THẦY GIÁO LÀNG lãnh đạo thật. Họ sống ở nông thôn, am hiểu tâm lý nông dân và được nông dân tín nhiệm nên vận động nông dân rất hiệu quả… Kiểu như Cụ Hồ, rồi mấy ông Trường Chinh, Phạm Văn Đồng…

            - Cả Lê-nin nữa chứ ?

            - Lê-nin mà thuộc tầng lớp Thầy Giáo Làng à ?

            - Thuộc lớp trí thức nhỏ, ta có thể gộp vào và gọi chung là tầng lớp “Thầy Giáo Làng”.

            - Sao lại thế được ? Ông ấy đã từng sống ở nhiều nước Phương Tây, đặc biệt là Lơn-đơn, thủ đô nước Anh và cũng là Trung tâm của nền Văn Minh Phương Tây thời bấy giờ...

            - Thì Cụ Hồ cũng sống ở Pháp, ở Anh, ở Mỹ đấy thôi. Nhưng “máu” vẫn là máu “thầy giáo làng”. Mà cái tầng lớp này rất dễ thán phục “cái đạo” Mác-xít, cái đạo hứa hẹn con đường dẫn đến một Thiên đường trên Trái đất… “Ta mơ trần gian, lúc san bằng hết biên thùy, chỉ còn loài người, chỉ còn tình thương trùm lên thế giới…” Một câu hát, không nhớ của nhạc sĩ nào.

            - Hình như Phạm Duy thì phải.

            - Cái tay bỏ vào Thành rồi vào Sài Gòn ấy à ?

            - Hình như của tay ấy. Tôi không dám chắc.

            - (Thở dài) Chà ! Thiên với chẳng Đường ! Đúng là lý thuyết viển vông ! Bởi loài người mãi mãi sẽ chỉ là một “khu vườn không hoàn hảo”, nguyên văn tiếng Pháp là “Un jardin imparfait”. Theo tôi nhớ thì đấy là nhận định của Nhà văn Pháp vĩ đại MONTAIGNE. Đúng là lão Mác đưa ra một thứ hết sức viển vông, giống như …

            - Mác vốn là người mơ mộng, và cái mơ ước quá đẹp nhưng viển vông ấy đánh trúng tâm lý đám trí thức nhỏ, vốn căm ghét người giầu học dốt nhưng lắm tiền, và khinh bỉ đám “con buôn”, coi đồng tiền là thứ quan trọng nhất. Họ ôm mộng xây dựng một xã hội “ai cũng như ai”, không ai giầu hoặc nghèo hơn ai, ai cũng có nhiều tiền như ai. Và thích gì làm nấy. Rồi do hiểu biết hạn hẹp, họ không biết rằng chính đám “con buôn đáng khinh bỉ” ấy, do được tiếp thu tinh thần tự do, đã khởi đầu cho các trào lưu Văn hóa Phục Hưng rồi Khai Sáng, dẫn đến Đại Cách mạng Pháp năm 1789, thông qua Nghi quyết “Về Dân quyền và Nhân quyền” mở đường cho cuộc Cách mạng Khoa học Kỹ thuật mà chúng ta được thừa hưởng thành quả hôm nay.

            - Chà. Cụ nói “có vẻ” có lý, nhưng Cụ Hồ, cả Lê-nin mà Cụ bảo trình độ “thầy giáo làng” thì khó chấp nhận…

            - Cả Mao nữa. Tôi nhớ trong cái Đại hội Đảng CS Trung Quốc, trước khi thông qua nghị quyết tai hại “Đại Nhẩy Vọt”, Mao có nói, đại ý : “Tôi sống ở nông thôn, rất hiểu cuộc sống và tâm lý nông dân. Họ nghèo lắm, cơm không có mà ăn, áo quần không có mà mặc. Đảng chỉ cần làm cho họ ăn no, mặc ấm là bảo gì họ cũng nghe…"

            - Mao còn ví “tri thức” không giá trị bằng cục phân. Cục phân còn bón ruộng được…

            - Tri thức của Bill GATES không bằng cục phân ? Chà, chí lý, chí lý ! Nhưng… câu chuyện xem ra còn dài và tôi còn muốn hỏi ý kiến Cụ về nhiều điều khác nữa. Ta để mai, nếu gặp nhau ở đây lại bàn tiếp. Được không, Cụ ?

            - Được chứ. Tôi cũng phải về kẻo bà lão chờ cơm không thấy lại nhăn nhó…

                                                                    
                                                                     III

    - Chào Cụ !
    - Chào Cụ ! Ta làm tiếp cái câu chuyện hôm qua chứ, được không, Cụ ?
    - Được quá đi ấy chứ.
    - Đêm qua tôi không ngủ được, cứ bị ám ảnh bởi cái ý “tầng lớp thầy giáo làng” của Cụ. Và cũng chưa hiểu rõ tại sao Cụ dám bảo Lê-nin cũng thuộc cái tầng lớp “thầy giáo làng” ấy ?
    - Ông ta hồi còn ở trong nước đã tham gia tổ chức Dân Túy là tổ chức của lớp trí thức nhỏ, nông thôn, đấu tranh cho tầng lớp nông dân. Khi lưu vong ra nước ngoài, ông ta đến Lơn-đơn, nghiên cứu sâu thêm lý thuyết của Mác. Càng "ngâm" cứu càng phục và trở thành tín đồ của đạo Mác. Tuy nhiên ông còn bối rối một điều là ông Mác bảo, mỗi quốc gia muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội cần phải qua một bước là giai đoạn tư bản chủ nghĩa, để tiếp nhận khoa học kỹ thuật tiền tiến của nó, chứ không thể “đi thẳng” được. Thế rồi năm ấy, Mác đột nhiên thay đổi nhận định, thể hiện trong thư trao đổi với bà Vera Zasulich, đưa ra nhận định là một số nước phương Đông, trước hết là nước Nga, có thể đi thẳng lên CNXH, không cần qua cái giai đoạn “tư bản” kia, vì xã hội Nga đã quen với lối tổ chức cộng đồng. Châu Á nói chung đều thế …Họ đã quen với kiểu xã hội cộng đồng
      - Chắc ông ta đọc tiếng Pháp, thấy dịch “làng xã” ở cái xứ An-nam là commune… nên hiểu ra như thế ?
     - Có thể. Nhưng Cụ để tôi nói tiếp đã. Được cái ý ấy của “Thánh”, Lê-nin mừng quá. Bèn khởi thảo ngay chương trình cụ thể. Mác chỉ là người đề xuất cái ước mơ viển vông kia, nhưng Lê-nin mới chính là người cụ thể hóa nó bằng chương trình hành động, 
      - Thí dụ phải có một Đảng gồm những người ưu tú, kiên cường và trung thành, đoàn kết, thống nhất, rồi phải thực hiện võ trang cướp chính quyền, và thứ ba là phải thực hiện Chuyên chính vv và vv… 
     - Đúng thế. Nhưng Lê-nin vẫn còn cẩn thận, muốn Liên Xô không phải “đứng một mình” mà chỉ là một “mắt xích”, nhưng là mắt xích khởi đầu để kích thích và giúp đỡ các quốc gia “tư bản” khác tiến hành cách mạng vô sản, rồi sau đấy nước Nga XHCN sẽ nhận được sự giúp đỡ của vô sản quốc tế, tất cả hỗ trợ nhau cùng tiến lên. Ông ta bèn lập ra cái Quốc Tế Ba và cử người bí mật đi các nước tuyên truyền, vận động. Lúc bấy giờ, tức là sau Thế chiến I, phong trào công nhân phát triển khá mạnh ở nhiều nước, đặc biệt là Đức. Khốn nỗi sau đấy họ thất bại và Lê-nin buộc phải ký hòa ước Brest-Litov, tạm hoãn kế hoạch “xuất cảng cách mạng” kia, chuyển sang xây dựng trong nước, và đề ra kế hoạch “điện khí hóa” nước Nga, đồng thời vẫn chỉnh đốn Đệ tam Quốc tế… để tạo điều kiện cho phong trào vô sản các nước đang phát triển.
      - Tôi có được đọc một vài tác phẩm của Lê-nin xung quanh chủ trương này, thí dụ Nhà nước và Cách mạng, Chúng ta phải làm gì? Lùi một bước để tiến hai bước… Nhất là tác phẩm “Luận Cương Tháng Tư”.
     - Chính cái luận cương ấy đã khiến Nguyễn Tất Thành đọc xong, mừng tưởng như phát điên và quyết định gia nhập Quốc tế 3…
     - Cụ nói đúng. Khi tôi đọc kịch bản “Kể chuyện Bác Hồ” (sau đổi tên thành “Người Công dân số Một”) cho ông Hà Huy Giáp, Bí thư đảng đoàn Bộ Văn hóa nghe để duyệt, ông Hà đã góp ý là nhất định phải thêm một lớp vào kịch bản, cụ thể là lớp Bác đọc Luận cương Tháng Tư của Lê-nin vì nó quyết định Bác đi theo Quốc Tế Ba. Hôm ấy Bác mừng quá và thấy sáng rõ con đường phải đi…
     - Chà. Cho nên gọi chủ nghĩa Mác-Lê là có lý. Người đề ra mong ước là Mác, còn người vạch ra con đường để thực hiện cái mong ước ấy là Lê-nin ! Hiểu ! Bây giờ thì tôi hiểu ! Cảm ơn Cụ ! Mà Lê-nin thuộc tầng lớp ta tạm gọi là “thầy giáo làng”. Cũng lại hiểu. Có lý lắm. Rất có lý ấy chứ.
      - Chính do trình độ tri thức hạn chế, mà chủ nghĩa Mác-Lê ấy cứ lúng túng mãi. Phương Tây coi Stalin là người bản chất độc ác. Tôi thì cho là không phải. Nói đúng ra ông ta chỉ là có tính thô bạo thôi.
      - Cái ấy thì đã rõ ràng. Cái nét thô bạo ấy Lê-nin đã chỉ ra và yêu cầu nếu ông ta đứng đầu thì phải chỉnh đốn ngay cái tính nguy hiểm ấy.
     - Stalin hết sức khâm phục Lê-nin, nhưng vi nhiều lúc phải “quyết đoán”. Ông ta tàn ác, vì tính thô bạo đã đành, nhưng theo ý tôi, vì cái mục tiêu ông ta nhằm trái với mọi quy luật của cuộc sống. Nếu chỉ tiến lên theo cách bình thường thì không được. Phải “mạnh tay” dập tắt mọi mưu đồ “chệch hướng”. Sau khi ông ta mất, Khrusôp lên thay, cho rằng Stalin đã vi phạm một loạt nguyên tắc của Lê-nin, nhưng rồi chính ông Khơ nhà ta cũng lúng túng, bế tắc, vì cái mục tiêu tuyệt diệu kia đã lộ rõ là viển vông mà vẫn cứ ép nó thành hiện thực giống như đứa trẻ đã lớn, lẽ ra phải quẳng áo cũ của nó đi, may cái mới thì cứ cố chữa cái áo cũ…
     - Đúng, đúng ! Tôi có đọc hồi ký của Khrusov, trong ấy ông ta ân hận là lên nắm quyền nhưng vẫn giữ nguyên hệ thống tổ chức, lề lối bầu bán hình thức, kiểu cũ…
     - Đến Brejnev, cũng rơi vào đúng tình trạng ấy. Rồi Gorbatsov lại càng thế. Cấm rượu tưởng hay hóa thành dở, xuất hiện rượu giả tràn lan. Đề ra “công khai”, bỏ kiểm duyệt thì tuột mất một vũ khí quan trọng bậc nhất của Đảng là tuyên truyền, đồng thời bỏ mất sự kiểm soát chặt chẽ các phương tiện truyền thông… Mấy ông ấy nghĩ rằng tất cả những “cải cách” ấy đều để “làm đúng theo lời dạy của Lê-nin”, “khôi phục” lại những gì Lê-nin đã chủ trương… Mấy vị ấy không hiểu rằng những lời dạy ấy đã không còn thích hợp nữa. Chính vì lẽ ấy càng “chữa” càng rối…
     - Ôi thôi, hôm nay trò chuyện hơi nhiều. Tôi phải đi bộ một lát cho tròn bổn phận với sức khỏe đã. Cụ có đi cùng không ?
     - Có. Nào thì đi. Câu chuyện đang hay. Mai nhé !
        
                                                                     III

                                                       
            - Chào Cụ.

            - Chào Cụ !

            - Hình như Cụ có gì đấy đang vui, phải không ?

            - Thế triển vọng ta thoát Trung và thoát luôn cả Mác không làm Cụ vui ư ?

            - Vui chứ. Nhưng còn một thứ cần thoát hơn nhiều mà tôi chưa thấy triển vọng thoát đâu cả. Thứ cần thoát nhất !

            - Nó là cái gì ?

            - Thoát chính mình !

            - Thoát chính minh ? Tôi chưa hiểu. Sao lại phải thoát chính mình ? Mà thoát sao được bản thân mình kia chứ.

- Thế mà cần thoát đấy. Rất khó, nhưng rất cần…

            - Tôi chưa hiểu. Thoát Trung thì tôi hiểu, và thoát Mác tôi cũng hiểu. Còn “thoát chính mình” thì tôi chưa hiểu nó là cái gì ? Mà làm sao cần phải thoát ?

            - Hôm trước, đọc tường thuật cuộc Hội thảo về Thoát Trung do Hội Nhà văn độc lập tổ chức, tôi thầm nghĩ, xem các bạn trẻ định thoát Trung cách nào, tôi thấy các diễn giả toàn nói loanh quanh , vớ vẩn cả. Rồi đột nhiên tôi đọc thấy một người, hình như một nhà văn nữ, nói một câu tôi tán thành ngay, là Thoát Trung trước hết là thoát chính mình, tôi tự nhủ, thì ra vẫn có một số, dù mới ít thôi, nhìn thấy được vấn đề.

            - Thoát “chính mình” ? Tôi vẫn chưa hiểu. Thế là thế nào ?

            - Rất nhiều thứ ! Tôi cho là hầu hết những thứ chúng ta cần “thoát” không phải do chịu ảnh hưởng của TÀU, của “văn hóa Trung Hoa” như nhiều bạn nói. Mà chính là lối tư duy kiểu “đám đông”, kiểu “bầy đàn”, thói ”a-dua”, lối sĩ diện, “coi mình là nhất”, căm ghét bất cứ ai khác mình, kiểu thích “dè bỉu” bất cứ ai hơn mình … kiểu chỉ cố moi chỗ kém của người ta ra để chê bai, cốt tỏ ta đây “hơn những người ấy” chứ không chịu học họ. Thấy Tây thì bảo “da bợt, mắt xanh như mắt mèo, thân thể thì lông lá như khỉ, nói năng thì xì-xa- xì-xồ, như chó sủa, ăn thì lấy cái đinh ba chọc…” Hoặc như bọn cùng học với tôi ở Liên Xô thì chê dân Nga ngu ngốc, và gọi bạn Nga là “Nga Ngố”… mà không thấy rằng anh còn học mệt mới bằng cái “ngố” ấy. Kết quả là “Đánh Tây” trong khi lẽ ra phải học cách tư duy “văn minh” của họ… Đấy là không kể cái thói không tự mình cố gắng, dùng sức mình, mà xun xoe, nịnh người khác để họ “viện trợ”… Cụ Phan Bội Châu thì “cầu cứu” Nhật. Ông Hồ thì quỵ lụy cầu cạnh Nga, Hoa… Nguyên Văn Linh thì lạy van Trung Cộng tha tội đã có lúc nói xấu họ rồi hứa từ nay lại làm đàn em… Mười sáu chữ vàng là gì ? Nếu không phải là lạy van người ta “cứu mình”. Trong khi ấy thì khinh dân, dùng công an quân đội đàn áp dân của mình…Ôi, bao nhiêu thói xấu của dân ta đâu phải do ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa tất cả, mà cố hữu của dân mình. 
        - Cụ nói chính xác. Thêm vào đấy cũng phải thấy có phần ảnh hưởng của Tàu...
        - Nhưng chủ yếu là do ở chính chúng ta… Mê tín dị đoan, đua nhau cúng lễ đâu phải do học văn hóa Tàu ? Tôi đọc ông BÌNH NGUYÊN LỘC,kê rằng chì các gia đình người Việt mới bầy ban thờ nơi tôn nghiêm nhất, chứ kiều dân người Hoa không có ái kiểu ấy. 
        - Cụ nói nghe có lý. Tôi bổ sung thwm  : Người khởi đầu cho “huyền thoại” láo toét về mụ Hằng rồi ca ngợi mụ, khiến hàng trăm hàng ngàn người bị lừa, bị mụ bịp để moi tiền... Đâu phải người Tàu mà chính lão Phó thủ tướng của cái chính phủ ta hồi ấy đề cao con bịp ấy… Sau chính thằng con trai ông ta kể ra mọi người mới biết...Ôi, càng nói ra càng đau lòng. Không biết Cụ đã đọc cái bài trên báo CÔNG AN NHAN DÂN gần đây vạch trần trò bịp của mụ Hằng và cái tội của kẻ khởi đầu cho huyền thoại về mụ ấy, tức là cái ông Phó Thủ tướng kia chưa ? Đọc mà đau xót, mà buồn cho cái dân nước mình, lắm thói xấu, nhiều hủ tục đến thế… Hễ nghe thấy ai nói mấy chữ “THUẦN PHONG MỸ TỤC” tôi lại muốn… văng ra ! Dân ta khốn khổ vì những “thuần phong mỹ tục” ấy đấy… Nhịn ăn nhịn mặc để quẳng tiền ra xây lăng to, xây mộ lớn, xây nhà thờ họ… để làm gì, Cụ biết không ? Để “vây vo”, để có thể vỗ ngực ta đây… không kém cạnh ai đâu nhé !

            - Cụ nói có vẻ có lý… Tôi đọc một người Pháp, khi nói về dân nước mình, ông ta viết : “Có một thứ sùng bái, tuy không ai mất một nén hương để đốt, thờ…Đấy là sùng bái -hay thờ phụng- vị thần “bộ mặt” mà tôi thường gọi là thói sĩ diện, và ông Tây kia dùng chữ Pháp, gọi là “le génie du paraitre”[i].

            - Chà. Cái cụm từ này quả là khó dịch sang tiếng Pháp. Génie du Paraitre… tôi cảm thấy chưa sáng sủa lắm, e người đọc cũng khó hiểu nó là cái gì.

            - Nhưng cái ông LUENGREN kia đã giải thích bằng cả một đoạn dài…Nói trắng ra là bệnh "sĩ diện" hão !

            - Tôi tán thành phải "thoát chính mình". Nhưng tại sao Cụ lại cho “thoát chính mình” là quan trọng nhất ?

            - Cần thiết nhất ! Nếu chưa “thoát” những lối nghĩ hủ lậu ấy, lố nghì sau lũy tre xanh, thì con người vẫn chìm đắm trong tập tục cũ, chưa tiến lên, trở thành văn minh và vẫn bị mấy thằng cha lãnh đạo lừa bịp và bắt nạt. Tôi cho rằng trong lịch sử phát triển của văn minh, loài người đã thay đổi rất nhiều. Thí dụ, hệ thống luật ngày xưa, như Bộ luật Hồng Đức chỉ nêu lên các tội và hình thức trừng phạt, toàn CẤM và CẤM. Còn luật ngày nay ở các nước tiên tiến thì quy định con người được quyền những gì… Tôi tạm gọi đấy là “kiểu cũ” và “kiểu mới”.nên mấy ông độc tài ở ta cũng như ở các chế độ Cộng sản miệng nói “dân chủ”...
      - Dân chủ gấp vạn lần...
      - Nhưng dân có được hưởng quyền dân chủ đâu. Ông Lê Duẩn đề ra “làm chủ tập thể” thực chất nghĩa là không ai làm chủ cả. Ông Hồ nói “dân chủ nghĩa là để cho dân được mở miệng” nhưng trên thực tế ai dám mở miệng ? Vì mấy người dũng cảm “mở miệng” là bị công an tóm cổ, bỏ tù… Mấy thằng cha lãnh đạo nói “pháp quyền” nhưng tòa án có quyền gì đâu, mà tòa chỉ răm rắp thực hiện “ý kiến của các anh trên” ! Tôi kể Cụ nghe, tôi nghe ông gì đấy, hồi khoảng 1980 là Phó Bí thư kiêm Trưởng Ban Tuyên giáo t/p Hà Nội kể tôi nghe là tay nhà sư chùa Bà Đá dụ dỗ mấy bà hàng Đào hàng Ngang, rồi ép dâm và moi tiền của các bà… Phát hiện ra, tòa định xử năm năm tù, nhưng ông Phó Bí thư bảo, đấy là tội sinh hoạt, năm năm nặng quá, hai thôi, quá lắm là ba… Ông ta kể ra với tôi ý nói ông ấy “nhân đạo” và có cách nhìn rộng, thật ra là ông ta xóa luôn nguyên tắc “pháp quyền”… Cụ bảo thế thì còn pháp với chẳng quyền gì nữa ? Đấy là “kiểu cũ”, còn “kiểu mới” là cứ căn cứ vào luật mà làm… Và phải để Lụật sư tranh tụng, rồi Tòa án quyết định, không được dùng áp lực xoay chuyển và bắt thẩm phán biến thành bù nhìn…Gần đây Quốc hội đưa ra dự thảo về quyền im lặng, bị mấy thằng cha, nghe đâu trong ấy có cả ông Tướng, phản đối. Thế thì quá “kiểu cũ” ấy chứ. May mà bây giờ dân bắt đầu hiểu và phản ừng trên mạng… May mà có cái mạng để dân nói… Mấy thằng cha lãnh đạo chuyên quyền được vì dân ta đại đa số còn suy nghĩ theo kiểu cũ, nghĩa là cho rằng dân chỉ là rơm là rác, quan mới có quyền… Đấy, theo tôi, ta muốn “văn minh” lên thì phải bỏ kiểu suy nghĩ cũ kỹ, quen thuộc, mà suy nghĩ theo kiểu mới nghĩa là dân phải được quyền, nếu mấy thằng cha độc tài không cho thì phải “đòi”. ít nhất cũng bắt chúng nó tuân theo hiến pháp, luật pháp… mặc dù hiến pháp và luật pháp chỉ là trên giấy và do chúng vạch ra rồi ép đám nghị gật thông qua… Tôi thích câu của một chính trị gia nào ấy nói : Khi chính phủ sợ dân thì là dân chủ, khi dân sợ chính phủ thì là độc tài (hoặc chuyên chế). Muốn đất nước ta tiến lên theo kịp năm châu, ít nhất cũng theo kịp Indonesia, Philipines, Malaysia… chưa nói đến Hàn quốc hay Nhật thì phải thay đổi cách suy nghĩ, bỏ các hủ tục sợ cấp trên, phải tập suy nghĩ kiểu mới, thấy mình có quyền được tự quyết định những gì là “của mình”… Cho nên theo tôi, quan trọng nhất là phải “thoát chính mình” phải dám bỏ những cách suy nghĩ cổ hủ, nô lệ…

            - Nghe Cụ nói, tôi lại nhớ câu của văn hào Nga Tsekhov trong thư khuyên em trai : “Trong con người chúng ta còn thấm đẫm chất nô lệ, phải biết gạt chúng đi, phải “nặn chúng ra khỏi thân thể chúng ta “từng giọt, từng giọt một”. Mấy chữ ấy tôi rất thích “phải nặn ra như nặn mủ, TỪNG GIỌT, TỪNG GIỌT…”

            - Hay ! Câu văn quá hay ! Đúng là Tsekhov ! Đúng là phải nặn hết chất nô lệ còn sót lại trong con người mỗi chúng ta, từng giọt, từng giọt…” Hay ! Như ở ta thì phải từ bỏ cách suy nghĩ kiểu “đám đông”, kiểu “bầy đàn”… Thấy người ta đi đưa tang ông Giáp cũng đi, thấy người ta khóc thì cũng khóc, cả mấy cháu bé 9-10 tuổi cũng gào thét khóc như mưa như gió, mặc dù chúng có biết ông Giáp là ai đâu. Chúng giống như mấy thằng cha ở xóm thét “ Đánh chết nó đi !” Là đám bầy đàn cũng đuổi theo đánh chết cái người họ chẳng biết anh ta có tội gì… Khốn khổ, cách nghĩ “bầy đàn” là tai hại nhất. Còn kiểu suy nghĩ ấy thì đất nước ta còn đắm chìm trong lạc hậu, nghèo đói…

            - May mà gần đây xuất hiện một số ngày càng đông các cháu có học, suy nghĩ theo kiểu mới, không theo kiểu “bầy đàn”… Nhiều đứa được cha mẹ cho theo học ở nước ngoài, thấy được tính chất cổ hủ, lạc hậu, nô lệ… của dân mình, nên đã cố thoát ra được và thành người văn minh…

            - Bây giờ thì tôi hiểu. Quan trọng nhất, cần thiết nhất, và cũng khó nhất là “thoát chính mình” ! Cuộc trò chuyện hôm nay hết sức thú vị…

---

[i] Nguyên văn : “... Il est cependant un génie, devant lequel les Vietnamiens ne se prosternent jamais et pour lequel ils ne brulent pas non plus la moindre baguette d' encens. Sans doute parce qu' eux-même en sont intensément imprégnés et que chacun d' eux en est un digne représentant sur la terre vietnamienne. C' est le génie du paraitre. Les Vietnamiens sont en effet eux-même de veritables génies du paraitre ou, pour parler à peine autrement, ils possèdent au plus haut point ce génie du paraitre…” Trích của NOEL LUGUERIN-  trong cuốn "Le VIETNAM" (NXB KARTHALA 22-24  Đại lộ Arago 75913 Paris. 1989)